С. Б. Сатымбекова компьютерлік желілер оқулық

58 
00001111 
1+2+4+8 
15 
00011111 
1+2+4+8+16 
31 
00111111 
1+2+4+8+16+32 
63 
01111111 
1+2+4+8+16+32+64 
127 
11111111 
1+2+4+8+16+32+64+128 
255 
Мекен-жайлар 
сыныптары. 
Интернет 
мекен-жайлары 
InterNIC 
(http://www.infernic.net)  интернетті басқарушы тобымен белгіленеді. Барлық ІР 
мекен-жайлар сыныптарға бӛлінеді, ең кең таралғандары болып А, В және С 
сыныптары саналады. Сонымен қатар D және Е сыныптары бар, бірақ соңғы 
қолданушылар әдетте бҧл сыныптармен жҧмыс істемейді. Әрбір мекен-жайлар 
сыныптары ҥшін тҥрлі жҥйе маскалары ҥнсіз келісім бойынша қойылады. IP-
мекен-жай сыныбын оның бірінші октетінен анықтауға болады. Тӛменде IP 
мекен-жайлар А, В және С сыныптарының диапазондары берілген: 
• мекен-жайдың А сыныбы тҥйіндері ҥлкен жҥйелер ҥшін беріледі. А 
сыныбының жҥйе маскасы ҥнсіз келісім бойынша – 255.0.0.0; мекен-жайдың 
бірінші октеті 0-ден 126 диапозонында ӛзгереді. Мысалға, 10.52.36.11 мекен-
жайы А сыныбына жатады, ӛйткені оның бірінші октеті (10 саны) 1-ден 126-ға 
дейінгі диапазонға кіреді.
• мекен-жайдың В сыныбы кіші және ҥлкен торларға беріледі. В 
сыныбының маскасы ҥнсіз келісім бойынша – 255.255.0.0; мекен-жай бірінші 
октеті 128-191 диапазонында ӛзгереді. Мысалға, 172.16.52.63 мекен-жайы В 
сыныбына жатады, себебі оның бірінші стегі (172 саны) 128-191 диапазонына 
кіреді.
• мекен-жайдың С сыныптары ҥлкен емес ЖЕЖ беріледі. С сыныбының 
маскасы ҥнсіз келісім бойынша – 255.255.255.0; мекен-жайдың бірінші октеті 
192-223 диапазонында ӛзгереді. Мысалы, 192.168.123.132 мекен-жайы С 
сыныбына жатады, себебі оның бірінші октеті (192 саны) 192-223 диапазонына 
жатады.
Мекен-жай сыныбын, торды және тҥйінді сәйкестендіретін биттер 
анықтайды. Сонымен қатар, мекен-жай сыныбы мҥмкін болатын тор сандары 
мен тордағы тҥйіндер санын анықтайды.
ІР мекен-жайды беру ережелері жоқ, бірақ әрдайым тор мен тҥйін 
сәйкестендіргіштерін нақты белгілеу қажет. Оларды берген кезде есте сақтау 
керек:
• тор сәйкестендіргіші (идентификаторы) 127-ге тең болмайды. Бҧл сан 
қайтарылатын тҥйін мен диагностикалық функция ҥшін белгіленіп қойылған.
• тор мен тҥйін сәйкестендіргішінің кез келген биті 1-ге тең болмауы керек. 
Кері жағдайда, ол тор сәйкестендіргіші емес кең таралымды
бағдарламалар 
ретінде қарастырылады.
• тор мен тҥйін сәйкестендіргішінің кез келген биті 1-ге тең болмауы керек. 
Кері жағдайда, мекен-жай «тек осы тор» ретінде қарастырылады. 
• жергілікті желіде тҥйін сәйкестенгіштері бірегей болу керек. 
• әр ГВС-қосылу мен әр тор ҥшін бірегей тор сәйкестендіргіші қажет. 

59 
21-сурет – Әрбір ІР мекен-жай ҥшін бит орнатулары. 
А, В және С сыныптары арасындағы айырмашылықтар 22-суретте 
кӛрсетілген.
22-сурет – Торға мекен-жай сыныбының әсер етуі. 
Интернет торына қосылу ҥшін тор сәйкестендіргішін алу қажет:
• әрбір TCP/IP тҥйініне, және маршруттау интерфейсін қоса алғанда 
тҥйіннің бірегей сәйкестендіргіші қажет. Маршруттаушы қолданатын тҥйін 
сәйкестендіргіші – бҧл жҧмыс стансасында ҥнсіз келісім бойынша
шлюз 
ретінде орналастырылған ІР мекен-жай. 
• TCP/IP желісінің әрбір тҥйіні ҥшін ішкі желі маскасын анықтау керек – не 
ҥнсіз келісім бойынша ішкі желі маскасы (ішкі желілер болған кезде), не 
желінің пайдаланушылық маскасын (егер желі ішкі желілерге бӛлінген болса) 
қолданылады. Ішкі желі маскасы – желі мен тҥйін сәйкестендіргіштерін 
ажырату мақсатымен IP-мекен-жай бӛлігін блоктау немесе «маскалау» ҥшін 
қолданылатын 32-разрядты мекен. Бҧл TCP/IP стегіне қайда орналасқанын – 
жергілікті немесе қашықтықтағы желіні, анықтауға мҥмкіндік береді. Ішкі желі 
маскасы ҥнсіз келісім бойынша мекен-жай сыныбына байланысты (23-сурет). 

60 
23-сурет – Мысал, IP-мекен-жайының В сыныбы ҥшін қолданылатын ішкі желі 
маскасы 
Transmіssіon Control Protocol/Іnternet Protocol (TCP/ІP) – гетерогенді 
(біртекті емес) орта байланысын, яғни әртҥрлі компьютерлер арасындағы 
сабақтастықты қамтитын, ӛнеркәсіпті стандарт хаттамаларының жиыны. 
Сыйымдылық - TCP/ІP-нің негізгі артықшылығы, сондықтан кӛптеген ЖЕЖ 
оны қолдайды. Сонымен бірге, TCP/ІP Интернет қорлары мен кәсіпорын 
желісінің масштабы ҥшін маршрутталған хаттамаға қатынауды ҧсынады. 
TCP/ІP маршруттауды қолдайтындықтан, оны желі арасындағы хаттама ретінде 
пайдаланады. TCP/ІP кең танылғандықтан, желі арасы әрекеттестіктің 
стандарты болады. 
TCP/ІP жинағы ҥшін арнайы қҧрылған басқа хаттамаларға мыналар 
жатады: 

STMP (Sіmple Maіl Transfer Protcol) – электронды пошта; 

FTP (Fіle Transfer Protocol) - TCP/ІP пайдаланатын компьютерлер 
арасындағы файлдар алмасу; 

SNMP (Sіmple Network Managment Protcol) – желіні басқару. 
TCP/ІP-тің басты екі кемшілігі бар: ӛлшем және жеткіліксіз жҧмыс 
жылдамдығы. TCP/ІP – MS-DOS – клиенттерге проблема туғыза алатын, едәуір 
ҥлкен хаттамалар стегі. Дегенмен,Wіndows NT және Wіndows 95 сияқты 
операциялық жҥйелерге ӛлшем проблема туғызбайды, ал жҧмыс жылдамдығы, 
ІPX хаттама жылдамдығымен бірдей.
ТСР/ІР стегі 20 жыл бҧрын АҚШ-тың қорғаныс Министрлігінің 
ынтасымен, әр тҥрлі есептеу ортасы ҥшін жалпы хаттамаларды теру ретінде 
эксперименттік ARPAnet желі мен басқа желілердің байланысы ҥшін қҧрылған 
болатын. ТСР және ІР әйгілі хаттамалары ҥшін ӛз атауын алған ТСР/ІР стегінің 
дамуына, ӛзінің OS UNIX хабарында стек хаттамаларын жҥзеге асырған Беркли 
университеті ҥлкен ҥлесін қосты. Бҧл операциялық жҥйенің әйгілі болуы ТСР, 
ІР стегі және басқа да хаттамаларының таралуына әкелді. Қазір бҧл стек 
дҥниежҥзілік Internet ақпараттық желісімен, сонымен қатар, ҥлкен кӛлемдегі 
корпоративтік желілерде компьютерлерді байланыстыру ҥшін қолданылады.
ТСР/ІР стегі тӛменгі деңгейде физикалық және жолдық деңгейлердің 
барлық әйгілі стандарттарын қолдайды: жергілікті желі ҥшін – бҧл Ethernet, 

61 
Token Ring, FDDI, ауқымдық ҥшін – LIP, PPP ӛзгермелі аналогтық және 
ерекшеленген тҥзулермен жҧмыс хаттамалары, аумақтық Х.25 және ISDN 
желілерінің хаттамалары. 
Стектің атауын берген негізгі хаттамалар IP және TCP болып табылады. 
Бҧл хаттамалар OSI моделінің терминологиясында сәйкесінше желілік және 
транспорттық деңгейлерге жатқызылады. IP пакетті қҧрама желі арқылы 
қозғалысын қамтамасыз етеді, ал ТСР оның жетуіне кепілдік береді. 
Қазіргі уақытта ТСР/ІР стегі есептеу желісінің транспорттық 
хаттамаларының кӛп таралған стектерінің бірі болып табылады. 
ТСР/ІР стегінде хабарды кең тарату мҥмкіндіктері ӛте тиімді қолданылады. 
Бҧл қасиет аумақтық желілер сипатындағы байланыс жолдарының баяу 
жҧмысы кезінде ӛте қажет. 
Бірақ мҧнда жоғары талаптар қойылады және ІР желілерінің 
администрациясы қиындық туғызады: ТСР/ІР стек хаттамаларының кҥшті 
функциялық мҥмкіндіктері ӛзінің дамуы ҥшін ҥлкен есептеу шығындарын 
қажет етеді.
Internet хаттамаларының стегі бойынша кӛптеген қолдаулар мен 
қарсылықтарды келтіруге болады, алайда қазіргі кҥнде бҧл ауқымдық және 
жергілікті желілерде кең қолданылатын хаттамалар стегінің ең әйгілісі болып 
табылады.
ІРХ/SPX стегі. Бҧл стек 80 жылдардың басында NetWare желілік 
операциялық желісі ҥшін қҧрылған, Nоvell фирмасының хаттамалар стегі 
болып табылады. Стек атын берген Internetwork Packet Exchange (IPX) 
Sequenced Packet Exchange (SPX) желілік және сеанстық деңгейлері, ІРХ/SPX 
стегіне қарағанда ӛз дәрежесінде таралған Xerox фирмасының XNS 
хаттамаларының тура бейімделуі (адаптациясы) болып табылады. ІРХ/SPX 
стегінің соңғы уақытта атақ-дәрежесі тӛмендеп немесе дамуы бойынша 
Microsoft Windows NT-дан кейін қалып қойса да, бірақ орнатылған жҥйелердің 
саны бойынша атақ-дәрежесі дҥниежҥзілік кӛшбасшылықты сақтап келе жатқан 
Novel NetWare операциялық жҥйесімен қатар аталады.
ІРХ/SPX стегінің кӛптеген ерекшеліктері аса ҥлкен емес ӛлшемді 
жергілікті желілермен жҧмыс істейтін ОС NetWare ҧсыныстарымен 
байланысты. 
Қазіргі уақытта ІРХ/SPX стегі тек NetWare-да ғана емес, басқа да кӛптеген 
әйгілі операциялық жҥйелер желілерінде қҧрылған. Мысалы, SCO UNIX, Sun 
Solaris, Microsoft Windows NT. ІPX/SPX және NWLіnk. Іnternetwork Packet 
Exchange/Secunded Packet Exchange (ІPX/SPX) – Novell желіде пайдаланылатын 
хаттамалар стегі. NetBEUІ сияқты кішігірім және жылдам хаттама. NetBEUІ 
айырмашылығы, ол маршруттауды қолдайды. ІPX/SPX XNS-дің «мҧрагері». 

жүктеу/скачать 2,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: