С. бурханов, Ө. Худаяров, К. Наркулова жалпы орто билим берүүчү мектептердин 3-классы үчүн окуу китеби

111
588. 1)
  Минуталарда  туюнт:  1  саат  15  минута, 
1  саат  45  минута,  2  саат  20  минута,  2 
саат  30  минута,  2  саат  55  минута,  3  саат 
10  минута,  3  саат  40  минута,  5  саат.
2)
  Саат  жана  минуталарда  туюнт:  80  ми-
нута, 90 минута, 100 минута, 120 минута, 
140  ми нута,  165  минута,  190  минута,  210 
ми нута,  270  минута,  300  минута,  315  ми-
нута.
3)
 Сааттарда туюнт: 1 сутка 12 саат, 1 сут - 
ка 18 саат, 2 сутка 6 саат, 2 сутка 12 саат, 
2  сутка  18  саат,  3  сутка  8  саат,  4  сутка.
589. 
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана 
аны 
чыгар:
590.
 Чакмактуу кагазга узуну 9 чакмак жана туу - 
расы  4  чакмак  болгон  тик  бурчтук  сыз. 
Бул  тик  бурчтукту  эки  бөлүккө  бөл.  Мын-
да бул эки бөлүктөн бир квадратты жасоо 
мүмкүн  болсун.
591
  236 + 152 
405 + 284 
623 + 254
275 – 143 
393 – 192 
742 – 342
4 
саат 
30 
минута
Ташкент
Каршы
Термез
1  саат 
10 
минута

112
593.
  1)
  1  жылда  канча  сутка  бар? 
2)
  1  жылда  канча  ай  бар?  4  жылдачы?  8 
жылдачы? 
3)
  1  апта  канча  күндөн  турат?  Апта  күн-
дөрүн  санап  бер.     
4)
  Февраль  айы  канча  күндөн  турат?
5)
  Кайсы  айлар  30  күндөн  турат?
6)
  Кайсы  айлар  31  күндөн  турат?
594.
 127 + 134 
438 + 253 
753 + 37
244 + 183 
562 + 270 
856 + 83
356 + 247 
637 + 353 
943 + 57
595. 
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны 
чыгар:
596.
 Берилген  фигурадагы  квадрат-
тардын  саны  канчоо?  Тик  бурч-
туктардын  санычы?  Фигурадан 
2  даана  таякча ны  алып  ташта, 
натыйжада 4 даана квадрат кал-
сын.
592 
Бир шаар менен экинчи шаардын арасын-
дагы  аралык  248  км,  экинчи  шаар  менен 
үчүнчү шаардын арасындагы аралык бол-
со андан 64 км ге узун. Биринчи шаар ме-
нен  үчүнчү  шаардын  арасындагы  аралык 
канча?
«Marvarid» — 50 сум
«Ayiqcha» — 75 сум
«Raqs» — 100 сум
?  сум

113
Ондуктан  өтүп  кемитүү
599.
 Мамыча  түрүндө  кемит:
24 – 16 
42 – 27 
65 – 38 
83 – 55
600.
 Чыгарылышын  түшүндүр:  263 – 127 = 
Бирдиктерди кемитүүдө 3 төн 7 ни кеми - 
тип  болбойт.  6  ондуктан  1  ондук  алы
-
нып,  13  бирдик  пайда  кылынат  жана 
6  нын  үстүнө  чекит  коюлат.  13  төн  7 
кемитилип,  6  натыйжасы  бирдиктин 
астына  жазы лат.  Ондуктардан  калган 
5  тен  2  кемитилип,  3  натыйжасы  он
-
дуктун астына жазылат. 2 жүздүктөн 1 
жүздүк  кемитилип,  1  натыйжасы  жүз
-
дүктүн  астына  жазылат.
597
  74 + 748 
156 + 137 
426 + 354
85 + 643 
256 + 252 
353 + 374
99 + 899 
408 + 385 
570 + 259
598 
Дүкөнгө  келтирилген  10  кап  кум  шекер  3 
кг дуу пакеттерге салып чыгылды. Эгерде 
бир  кап  кум  шекер  45  кг  болсо,  келти-
рилген  бардык  кум  шекер  канча  пакетке 
салынган? 
2
6
3
1
2
7
1
3
6
 
–
ондук
жүздүк
бирдик

114
601.
 154 – 146 
361 – 225 
744 – 237
 
273 – 148 
452 – 234 
875 – 356
 
342 – 116 
675 – 347 
982 – 578
602.
 Биринчи  жана  экинчи  шаардын  арасын-
дагы  ара лык  256  км.  Экинчи  жана  үчүнчү 
шаардын  арасы  андан  38  км  ге  кыска. 
Үчүнчү  жана  төр түнчү  шаардын  арасы 
болсо  экинчи  менен  үчүнчү  шаарлардын 
арасындагы  аралыктан  48  км  ге  узун. 
1)
  Кайсы  шаарлардын  арасы  эң  узак? 
2)
  Кайсы  шаарлардын  арасы  эң  кыска?
603.
 Tиешелүү чекиттерди бириктирүү аркылуу 
AB
  жана 
CD
  кесиндилерди  пайда  кыл. 
Кесиндилердин узундугун сантиметр жана 
милли метрлерде  чене:
604.
 Ящикте  4  оюнчук  бар  болчу.  Андан  экөө-
сү  алынды.  Кайсы  оюнчуктар  алынган? 
Жооптордун  саны  канчоо  болушу  мүм-
күн?
605
  183 – 135 
461 – 343 
757 – 529
254 – 137 
546 – 307 
864 – 457
372 – 256 
650 – 434 
973 – 645
A
C
B
D

115
Жүздүктөн  өтүп  кемитүү
607.
 Чыгарылышын  түшүндүр:  427 – 154 = 
7  бирдиктен  4  бирдик  кемитилет,  3 
натыйжасы  бирдиктердин  астына  жа
-
зы лат.  Ондуктарды  кемитүүдө  2  ден 
5  ти  кемитип  болбойт.  4  жүздүктөн  1 
жүздүк алынып, 12 ондук пайда кылы
-
нат жана 4 түн үстүнө чекит коюлат. 12 
ден  5  кемитилет,  7  натыйжасы  ондук
-
тардын  астына  жазылат.  4  жүздүктөн 
калган  3  төн  1  кемитилет,  2  натыйжа
-
сы    жүздүктөрдүн  астына  жазылат.
608.
 237 – 175 
576 – 382 
748 – 257
346 – 153 
654 – 264 
825 – 352
425 – 254 
615 – 573 
867 – 774
348  км
I
 
III
 
?  км 
562  км
II
 
606
  Схема  боюнча  маселе  түз  жана  аны  чы-
гар:
4
2
7
1
5
4
2
7
3
 
–
ондук
жүздүк
бирдик

116
609.
 Фермер  чарбасында  биринчи  күнөскана-
дан  548  кг,  экинчисинен  ага  салыштыр-
малуу  164  кг  га  аз  помидор  терип  алын-
ды.  Бардыгы  болуп  канча  помидор  терип 
алынган?
610.
 Тиешелүү чекиттерди бириктирүү аркылуу 
ABC
  жана  KLM  үч  бурчтуктарын  түз.  Ан-
дан  соң  сантиметр  жана  миллиметрлер 
эсебинде  ар  бир  үч  бурчтуктун  перимет-
рин  тап: 
 
A
B
C
K
L
M
611.
  Жылдызчалардын  ордуна  кандай  цифра-
лар  коюлса,  амалдар  туура  аткарылган 
болот?
612
 
245 – 164 
318 – 246 
726 – 534
357 – 185 
642 – 252 
931 – 840
613
 
Турист  тоого  чыгууга  3  саат  20  минута 
сарптады.  Тоонун  үстүндө  1  саат  50  ми-
нута  эс  алгандан  соң  2  саат  40  минута 
убакыт сарптап, тоодон кайтып түштү. Ту-
рист  тоого  чыгып-түшкөнгө  канча  убакыт 
сарптады?

117
Ондуктан  жана  жүздүктөн  өтүп  кемитүү
614.
 Чыгарылышын  түшүндүр:  423 – 156 = 
Бирдиктерде  3  төн  6  ны  кемитип  бол-
бойт.  2  ондуктан  1  ондук  алынып,  13 
бирдик  пайда  кылынат  жана  2  нин 
үс тү нө  чекит  коюлат.  13  төн  6  кеми
-
тилет,  7  бирдиктер дин  астына  жазы
-
лат.  Ондуктардан  калган  1  ден  5  ти 
кемитип  болбойт.  4  жүздүк төн  1  жүз
-
дүк  алынып,  11  ондук  пайда  кы лынат 
жана  4  түн  үстүнө  чекит  коюлат.  11 
ден  5  кемитилет,  6  ондуктардын  ас
-
тына  жазылат.  Жүз дүктөрдөн  калган 
3  төн  1  кемитилип,  2  жүздүктөр дүн 
асты на  жазылат.
615.
  234 – 176 
555 – 366 
743 – 257
346 – 158 
635 – 147 
825 – 358
423 – 254 
671 – 482 
947 – 559
616.
 Китеп  дүкөнүндө  эки  күндө  524  даана  ки-
теп  сатылды.  Эгерде  биринчи  күнү  356 
даана  китеп  сатылган  болсо,  экинчи  күнү 
канча сатылган? Биринчи күнү экинчи күн-
гө  караганда  канча  китеп  көп  сатылган?
4
2
3
1
5
6
2
6
7
 
–
ондук
жүздүк
бирдик

118
617.
 Тиешелүү чекиттерди бириктирүү аркылуу 
ABCD
 жана 
KLMN
 төрт бурчтуктарын пай-
да  кыл.  Ар  бир  төрт  бурчтуктун  перимет-
рин сантиметр жана миллиметрлерде тап: 
A
B
C
D
K
N
L
M
618.
 Атанын  17  даана  төөсү  бар  эле.  Ал  чоң 
уулуна  төөлөрдүн  жарымын,  ортончосуна 
үчтөн  бирин,  кенжесине  тогуздан  бирин 
мураска  калтырган  эле.  Уулдары  төөлөр-
дү  кантип  бөлүп  алууну  билбей  турганда 
төө  минген  даанышман  келип  калды.  Ал 
төөлөрдү    бөлүп  берди  жана  төөсүнө  ми-
нип жолун улантты. Даанышман төөлөрдү 
кандайча  бөлүп  берген? 
619
  243 – 154 
564 – 358 
730 – 349
324 – 147 
643 – 564 
946 – 768
620
  Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны 
чыгар:
                Бар  эле                    Сатылды                Калды
Бардыгы 
320  даана
96  даана
?  даана 
«Фанта» 
жана 
«Нестле»
78  даана

119
B
A
M
N
L
K
C
D
504 – 265  түрүндөгү  туюнтмалар
621.
 Чыгарылышын  түшүндүр:  504 – 265 = 
Бирдиктерди  кемитүүдө  4  төн  5  ти  ке
-
ми тип болбойт. Кемүүчүдөгү 5 жүздүк
-
түн эсебинен 0  ондук 10 ондук кылып 
алынат.  10  ондуктан  1  ондук  алынып, 
14  бирдик  пайда  кылынат,  5  менен  0 
дүн  үстүнө  чекит  коюлат.  14  төн  5  ке
-
митилет,  9  натыйжасы  бирдиктердин 
астына жазылат. 10 ондуктан калган 9 
дан  6  кемитилет,  3  натыйжасы  ондук
-
тардын  астына  жазылат.  5  жүздүктөн 
калган  4  төн  2  кемитилет,  2  натыйжа
-
сы  жүздүктөрдүн  астына  жазылат.
622.
 204 – 126 
405 – 137 
607 – 368
302 – 243 
501 – 402 
808 – 759
623.
 ABCD  жана 
KLMN
  тик  бурчтуктарды  түз. 
Алар дын  периметри  жана  аянттарын 
тап.
5
0
4
2
6
5
2
3
9
 
–
ондук
жүздүк
бирдик

120
x + 125 = 142,  156 + x = 342  түрүндөгү  теңдемелер
628.
 Теңдемелерди  чыгар:
x + 3 = 5 
5 + x = 8 
x + 12 = 27 
36 + x = 47
629.
 Чыгарылышын  жана  текшерилишин  тү-
шүн дүр:
624.
 Дүкөндө 3 түрдүү шоколад бар. Ар кайсы 
шоколад түрүнүн бир даанасынын наркы: 
мөмөлүүсү  —  150  сум;
жаңгактуусу  —  250  сум;
каймактуусу  —  350  сум.
Төмөнкү туюнтмалар эмнени билдирээрин 
айт  жана  алар ды  чыгар:
150 + 250 
250 + 350 
250 – 150
150 + 350 
350 – 150 
350 – 250
150 + 250 + 350 
350 + 350 
250 + 250
625.
 
1)
 Тик бурчтуктун узуну 2 эсе арт тырылса, 
анын  аянты  канча  эсе  көбөйөт? 
2)
  Квадраттын  жагы  3  эсе  арттырылса, 
аянты  канча  эсе  көбөйөт?   
626
 
201 – 147 
403 – 125 
702 – 673
306 – 214 
504 – 306 
908 – 719
627
 
Супермаркетке 502 кг кой эти жана уй эти 
келтирилди. Биринчи күнү кой этинен 138 
кг,  уй  этинен  154  кг  сатылды.  Канча  эт 
калды?

121
1)
 x + 125 = 142
  x = 142 – 125 
Текшерүү:
  17 + 125 = 142 
  x = 17 
 
142 = 142
2)
 156 + x = 342
  x = 342 – 156 
Текшерүү:
  156 + 186 = 342 
  x = 186 
 
342 = 342
630.
 Теңдемелерди  чыгар  жана  жоопторун  
текшер:
x + 136 = 184 
x + 154 = 437 
x + 368 = 703
173 + x = 346 
285 + x = 532 
547 + x = 920
631.
 Жадыбал  боюнча  маселе  түз  жана  аны 
чыгар:
                  Бар  эле              Сатылды                  Калды
          724  кг  капуста      298  кг  капуста,    ?  кг  капуста
              жана  сабиз          236  кг  сабиз          жана  сабиз
632.
 Ашым  карындашы  Үмүтайдан  7  жашка 
улуу.  4  жыл  мурда  Ашым  Үмүтайдан  эки 
эсе  улуу  болчу.  7  жылдан  кийин  Ашым 
жана  Үмүтай  канча  жашта  болоорун  тап.
633
  Теңдемелерди  чыгар  жана  жоопторун  
текшер:
x + 148 = 174 
x + 192 = 351 
x + 456 = 620
162 + x = 457 
265 + x = 503 
758 + x = 936
634
  Дүкөнгө  625  даана  чакмактуу  жана  жол-
чолуу дептер келтирилди. Бир аптада 258 
даана  чакмактуу  жана  186  даана  жолчо-
луу  дептер  сатылды.  Дүкөндө  канча  деп-
тер  калды? 

122
x – 125 = 142,  236 – x = 158  түрүндөгү  теңдемелер
635.
 Теңдемелерди  чыгар:
x – 3 = 2 
8 – x = 5 
x – 14 = 12 
36 – x = 24
636.
  Чыгарылышын жана текшерилишин түшүн-
дүр:
1)
 x – 125 = 142
  x = 142 + 125 
Текшерүү:
  267 – 125 = 142 
  x = 267 
142 = 142
2)
 236 – x = 158
  x = 236 – 158 
Текшерүү:
  236 – 78 = 158 
  x = 78 
158 = 158
637.
 Теңдемелерди чыгар жана жоопторун тек-
шер:
x – 154 = 132 
x – 248 = 325 
x – 358 = 463
268 – x = 126 
484 – x = 237 
843 – x = 545
638.
 Кыска жазуу боюнча маселе түз жана чы-
гар:
Келтирилди  —  548  даана  китеп.
Сатылды  —  224  даана  балдар  китеби 
жана  135  даана    чоңдордун  китеби.     
Калды – ?  даана  китеп.
639.
 Жаңылайдын  апасы  3  жылдан  кийин  кы-
зынан  4  эсе  улуу  болот.  Эгерде  апасы 
азыр  37  жашта  болсо,  Жаңылай  канча 
жашта?
640
 
Теңдемелерди чыгар жана жоопторун тек-
шер:
x – 123 = 157 
x – 163 = 227 
x – 427 = 573
354 – x = 138 
563 – x = 324 
925 – x = 867

123
x – 305 = 601 – 98,  917 – x = 328 – 39  түрүндөгү 
теңдемелер
642.
 Чыгарылышын  жана  текшерилишин  тү-
шүн дүр:
1)
 x – 305 = 601–  98
  x – 305 = 503 
Текшерүү:
 
  x = 503 + 305 
808 – 305 = 601–  98 
  x = 808 
 
503 = 503
2)
  917 – x = 328 – 39
  917 – x = 289 
Текшерүү:
 
  x = 917 – 289 
917 – 628 = 328 – 39
  x = 628 
 
289 = 289
643.
 Теңдемелерди чыгар жана жоопторун тек-
шер:
x – 156 = 223 – 74 
x – 347 = 537 – 269
436 – x = 324 – 57 
724 – x = 437 – 168
644.
 Автомобилде  бир  шаардан  экинчи  шаар-
га  карай  жолго  чыгылды.  Бир  саатта  94 
км,  дагы  бир  саатта  85  км  аралык  басып 
өтүлдү.  Эгерде  бул  эки  шаардын  арасы 
268  км  болсо,  көздөлгөн  жайга  жетип  ба-
руу  үчүн  дагы  канча  аралык  калды?
645.
 Эки  сан  ойлодум.  Бул  сандардын  сумма-
сы  14  кө,  ал  эми  көбөйтүндүсү  24  кө  тең. 
Ойлогон  сандарымды  тап.
641
 
Базарга  360  кг  шалгам  жана  245  кг  түрп 
келти рилди.  Бир  күндө  457  кг  шалгам 
жана  түрп  сатылды.  Жалпысынан  канча 
килограмм  шалгам  жана  түрп  калды?

124
Өтүлгөндөрдү  бышыктоо
648.
 300 – 200 
360 – 200 
744 – 232
500 – 300 
450 – 200 
875 – 353
649.
 154 – 36 
134 – 52 
104 – 63
247 – 139 
247 – 156 
206 – 153
355 – 228 
436 – 254 
501 – 245
650.
 Жадыбал  боюнча  маселе  түз  жана  аны 
чыгар:
                  Бар  эле              Сатылды            Калды
126  м
21  м
?  м
18  м
Жалпы  125  кг 
печенье  жана 
конфет
?  кг  печенье 
жана  конфет
54  кг 
печенье  жана 
38  кг  конфет
646
  Теңдемелерди  чыгар  жана  жоопторун  тек-
шер:
x – 268 = 345 – 184 
x – 574 = 423 – 156 
326 – x = 224 – 86 
937 – x = 756 – 368
647
 
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны 
чыгар:
                    Бар  эле        Сатылды              Калды

125
A
B
D
C
E K
L
M
N
655.
 Теңдемелерди чыгар жана жоопторун тек-
шер:
154 + x = 283 
x + 213 = 437 
367 + x = 805
x – 137 = 146 
348 – x = 253 
x – 367 = 633
651.
 Тиешелүү чекиттерди бириктирүү аркылуу 
AB,
 CDE жана 
KLMN
 фигураларын пайда 
кыл. Андан соң кесиндилердин узундугун, 
үч  бурчтук  жана  төрт  бурчтуктардын  пе-
риметрлерин сантиметр жана миллиметр-
лерде  аныкта:
652.
 
1)
  4  даана  2  цифрасынан  6  санын  ал.
2)
  4  даана  2  цифрасынан  9  санын  ал.
3)
  4  даана  2  цифрасынан  10  санын  ал.
4)
  4  даана  2  цифрасынан  12  санын  ал.
653
  173 – 78 
265 – 74 
254 – 85
382 – 254 
547 – 264 
643 – 365
654
 
Бир жыл мурда мектепте жалпысынан 878 
окуучу окуйт эле. Алардан 89 окуучу мек-
тепти  аяктады.  Сентябрда  1-класска  96 
окуучу  кабыл  алынды.  Азыр  канча  окуучу 
окуп  жатат?

126
656.
 Кыска жазуу боюнча маселе түз жана чы-
гар:
Келтирилди  —  254  даана  чакмактуу  деп-
тер,  178  даана  жолчолуу  дептер.
Калды  —  126  даана  дептер.
Сатылды  —  ?  даана  дептер.
657.
 Теңдемелерди  чыгар  жана  жоопторун  тек-
шер:
x – 246 = 536 – 168 
356 + x = 537 + 269
627 – x = 234 + 257 
x – 356 = 456 + 168
x + 153 = 624 – 265 
237 + x = 867 – 269
658.
 Фигуралардын  периметр  жана  аянттарын 
тап:
659.
 Төрт даана 9 цифрасынан 100 санын кан-
дай  пайда  кылуу  мүмкүн?
660
 
Теңдемелерди  чыгар  жана  жоопторун  тек-
шер:
x + 164 = 333 
346 + x = 545 
x + 523 = 602
502 – x = 246 
x – 248 = 356 
643 – x = 364
661
 
Мектеп  китепканасына  426  даана  китеп 
келтирилди.  Бул  китептерден  134  даана-
сы  башталгыч  класстарга,  176  даанасы 
жогорку класстарга, калганы мугалимдер-
ге  арналган.  Китепканага  келтирилген  ки-
тептерден  канчасы  мугалимдерге  арнал-
ган?

127
1000  ДИН  ИЧИНДЕ  КӨБӨЙТҮҮ  ЖАНА  БӨЛҮҮ 
ООЗЕКИ    КӨБӨЙТҮҮ    ЖАНА    БӨЛҮҮ
1  жана  0  дүн  катышуусунда  көбөйтүү 
жана  бөлүү
662.
 1  жана  0  сандарынын  катышуусунда  кө-
бөйтүү  жана  бөлүү  эрежелерин  эсте:
1)
  1 ⋅ 24 
56 ⋅ 1 
1 ⋅ 267 
584 ⋅ 1
1  ди  ар  кандай  санга  көбөйтсө,  ушул 
сандын  өзү  келип  чыгат. 
2)
  0 ⋅ 36 
83 ⋅ 0 
0 ⋅ 328 
768 ⋅ 0
0  дү  ар  кандай  санга  көйбөйтсө,  0  ке
-
лип  чыгат. 
3)
  47 : 1 
79 : 1 
364 : 1 
874 : 1
Ар  кандай  санды  1  ге  бөлгөндө  бөлү
-
нү үчүнүн  өзү  келип  чыгат. 
4)
  0 : 18 
0 : 64 
0 : 243 
0 : 654
0  дү  ар  кандай  санга  бөлгөндө  0  чы
-
гат.
5)
  36 : 0
Санды  0  гө  бөлүү  мүмкүн  эмес!
663.
 1 ⋅ 236    326 ⋅ 1 
148 : 1    0 : 467
0 ⋅ 564    234   : 1 
0 : 625    486 ⋅ 0
><=

128
Санды  10,  100  гө  көбөйтүү  жана  бөлүү
669.
 3 ⋅ 10 
12 ⋅ 10 
4 ⋅ 100 
100 ⋅ 10
10 ⋅ 8 
10 ⋅ 56 
100 ⋅ 7 
10 ⋅ 100
664.
 137 + 62 
226 + 327 
666 + 268
 
154 + 135 
358 + 326 
543 + 357
 
235 + 124 
432 + 549 
486 + 514
665.
 Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны 
чыгар:
666. 1)
  4  даана  1  цифрасынан  12  санын  ал.
2)
  4  даана  2  цифрасынан  12  санын  ал.
3)
  4  даана  3  цифрасынан  12  санын  ал.
4)
  4  даана  4  цифрасынан  12  санын  ал.
667
  118 + 140 
346 + 239 
574 + 146
235 + 153 
463 + 328 
657 + 343
443 + 326 
534 + 227 
328 + 485
668 
Дүкөндө  биринчи  күнү  158  даана,  экинчи 
күнү андан 24 даанага көп, ал эми үчүнчү 
күнү  экинчи  күндөгүгө  караганда  18  даа-
нага көп балмуздак сатылды. Үчүнчү күнү 
канча  балмуздак  сатылган?
Ташкент
Андижан
Фергана
330  км
50  км
75 
км
70 
км
Наманган

129

жүктеу/скачать 2,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: