292.
Сааттын жебеси 12 ден 20 минут өткөнүн
көрсөтүүдө. Эгерде ушул абалда саат
жана минуттун жебелеринин орду алмаш-
тырылып коюлса, саат канчаны көрсө-
төт?
293
Амалдарды аткар жана натыйжаны тек-
шер:
35 : 2
54 : 4
59 : 5
94 : 8
41 : 3
27 : 6
81 : 7
95 : 9
294
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны
чыгар:
8 даана конфет
6 даана конфет
? даана конфет
54
МИҢДИК
ҮЧ ОРУНДУУ САНДАРДЫ НОМЕРЛӨӨ
Жүздүктөр
295.
1)
Ондукта канча бирдик бар?
2)
Жүздүктө канча ондук бар?
3)
Жүздүктөрдү сана:
1 жүздүк – жүз
6 жүздүк – алты жүз
2 жүздүк – эки жүз
7 жүздүк – жети жүз
3 жүздүк – үч жүз
8 жүздүк – сегиз жүз
4 жүздүк – төрт жүз
9 жүздүк – тогуз жүз
5 жүздүк – беш жүз
10 жүздүк – миң
55
Жүздүктөр — жүз (100), эки жүз (200),
үч жүз (300), төрт жүз (400), беш жүз
(500), алты жүз (600), жети жүз (700),
сегиз жүз (800), тогуз жүз (900).
10 даана жүздүк — миң.
296.
Чыгарылышын түшүндүр:
100 + 200 = 300
200 ⋅ 3 = 600
400 – 200 = 200
400 : 2 = 200
Жүздүктөрдүн үстүндө амалдар бир
-
дик тер жана ондуктардын үстүндөгү
амалдар сыяктуу аткарылат.
297.
200 100
500 400
500 800
200 300
300 400
700 600
298.
Бахадыр атасынан 4 эсе, чоң атасынан
болсо 7 эсе жаш. Бахадыр 10 жашта бол-
со, анын атасы канча жашта? Чоң атасы-
чы?
299.
Жактары 20 см жана 30 см болгон тик
бурч туктун периметрин тап.
300.
9 га бөлгөндө калдыгы 7 чыга турган эң
кичине санды тап.
301
100 + 300 – 200
300 ⋅ 2 – 300
500 – 200 + 300
800 : 4 + 500
302
Каптагы 70 кг ун 5 кг дуу кылып пакет-
терге са лынды. Каптагы ун канча пакетке
салын ган?
><=
56
Жүздүк, ондук жана бирдиктерден
сандарды пайда кылуу
303.
Сандын пайда кылынышын түшүндүр:
304.
1) Ар бир эсептегичтеги санды оку:
2) Төмөнкү сандарды оку жана аларды
эсеп чотунда көрсөт: 123, 258, 342, 567,
607, 952.
Жүздүк
Ондук
Бирдик
2
3
6
Ал-Харезмий математиканын
өнүгүшүнө чоң салым кошкон
улуу окумуштуу. Ал 0 дөн 9
га чейинки араб цифра лары-
нан пай даланып, сандардын
ондук эсептөө системасында
разряд бирдик терине бөлүп
жазылышын көрсөтүп берген.
Сандардын үстүндө төрт амал-
дын колдонулушун түшүндүрүп
берген.
1 2 3
2 4
5
5
0
6
8 9
0
Ал-Харезмий
(783 – 850)
57
305.
Жадыбалда цифралардан пайда кылын-
ган сандарды оку жана дептериңе жаз:
306
.
28 + 14
23 + 37 – 43
97 – (38 + 25)
54 – 27
71 – 42 + 58
63 + (37 – 28)
307.
Ашканага 60 кг картошка келтирилди. Би-
ринчи күнү анын экиден бир бөлүгү, экин-
чи күнү үчтөн бир бөлүгү иштетилди. Аш-
канада канча килограмм картошка калган?
308.
2 даана таякчанын ордун өз гөртүп, 6 даа-
на квадрат пайда кыл.
309
47 + 53
18 + 34 + 48
74 – (28 + 19)
85 – 37
93 – 55 + 34
66 – (53 – 18)
310
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны
чыгар:
65 кг пияз
? кг
Жүздүк
Ондук
Бирдик
1
1
1
4
2
9
1
4
7
6
1
8
2
5
4
8
6
2
3
8
5
9
3
5
Жүздүк
Бирдик
Ондук
58
Үч орундуу сандар
311.
Эсеп чотторундагы сандарды оку жана
алардын разряд бирдиктери аттарын ата:
312.
Сандарды оку жана эсеп чотторунда көр-
сөт: 158, 462, 809, 927. Ар бир цифра
эмнени билдирет?
100 дөн 999 га чейинки болгон сандар —
үч орундуу сандар болушат.
313.
Сандарды өсүп баруу тартибинде көчүрүп
жаз: 71, 482, 37, 356, 552, 194, 86, 124, 94,
352, 29, 911, 765, 67, 821, 99, 100, 238.
314.
28 ⋅ 3 + 16
19 ⋅ 5 – 16
3 ⋅ 12 + 51 : 3
34 + 4 ⋅ 13
87 – 6 ⋅ 12
7 ⋅ 13 – 4 ⋅ 18
315.
Окуучуларга таратуу үчүн 100 даана деп-
тер келтирилди. Класстагы 32 окуучу 3
төн дептер алды. Канча дептер артып
калды?
Чыгаруунун планы:
1)
Таратылды — 32 ⋅ 3
2)
Калды — 100 – 32 ⋅ 3
Эсептөө:
100 – 32 ⋅ 3 = 100 – 96 = 4 (даана).
316.
3 класста 98 окуучу окуйт. Алар 3 авто-
буска 24 төн отуруп театрга барышты.
Канча окуучу театрга барбаган?
жүздүк
ондук
бирдик
жүздүк
ондук
бирдик
59
Миңдик, жүздүк, ондук жана бирдиктердин
арасындагы катыштар
320.
1)
1 жүздүктө канча ондук, канча бирдик
бар?
1 жүздүк 10 ондук 100 бирдик
2)
1 миңдикте канча жүздүк, канча ондук,
канча бирдик бар?
1 миңдик = 10 жүздүк
1 миңдикте 10 жүздүк бар, 100 ондук,
миң бирдик бар.
Миң саны мындай жазылат: 1000.
=
317.
Квадраттардын ордуна тиешелүү сандар-
ды кой.
+
=
8
318
32 ⋅ 2 + 25
13 ⋅ 6 – 47
4 ⋅ 13 + 15 ⋅ 3
18 + 5 ⋅ 12
93 – 8 ⋅ 11
25 ⋅ 4 – 5 ⋅ 17
319
Дүкөнгө ар биринде 6 кг дан болгон 14
куту кон фет келтирилди. Бир аптада 11
куту конфет сатылды. Сатылбаган канча
килограмм конфет калды?
=
=
60
321.
Сандарды оку: 158, 360, 527, 604, 700,
875, 999. Бул сандардын ар биринде
канча жүздүк, канча ондук, канча бирдик
бар?
0 цифрасы менен белгиленген разряд
окуу жана жазууда ушул разряд бир-
дигинин катышпастыгын билдирет.
322.
Сандарды цифраларда туюнт:
2 жүздүк, 5 ондук жана 3 бирдик
3 жүздүк
5 жүздүк жана 4 бирдик
7 жүздүк, 1 ондук жана 9 бирдик
323.
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны
чыгар:
Бар эле Сатылды Калды
84 кг картошка Чейреги ? кг
Маселе түзүү:
Базарга 84 кг картошка
алып келинди. Tүшкө чейин анын чейре-
ги сатылды. Сатуу үчүн канча картошка
калды?
Чыгаруунун планы:
1)
Сатылды — 84 : 4
2)
Калды — 84 – 84 : 4
Эсептөө:
84 – 84 : 4 = 84 – 21 = 63 (кг).
61
Үч орундуу санды разряд бирдиктеринин
суммасы түрүндө жазуу
328.
Сандардын разряд бирдиктери суммасы
түрүндө жазылышын түшүндүр:
128 = 100 + 20 + 8
340 = 300 + 40
999 = 900 + 90 + 9
371 = 300 + 70 + 1
329.
Разряд бирдиктери суммасын сан менен
туюнт:
200 + 40 + 3
700 + 80 + 9
400 + 80
500 + 50 + 6
900 + 70 + 1
600 + 4
Үлгү:
200 + 40 + 3 = 243.
330.
Сандарды разряд бирдиктери суммасы
түрүндө туюнт: 134, 271, 305, 567, 680, 792,
837, 915.
331.
39 : 3 + 48
72 : 3 – 16
88 : 2 – 68 : 4
27 + 64 : 4
56 – 96 : 8
78 : 6 + 54 : 3
324.
Биринчи түптөн 36 даана, экинчисинен
андан 4 эсе аз анар алынды. Биринчи
түптөн экинчисине караганда канчага көп
анар үзүлгөн?
325.
9 даана жөжөнүн буттарынын саны 4 даа-
на аттын буттарынын санынан канчага
көп?
326
2 ⋅ 46 – 28
12 ⋅ 3 + 56
18 ⋅ 5 – 38 ⋅ 2
17 + 17 ⋅ 4
96 – 6 ⋅ 16
24 ⋅ 3 + 2 ⋅ 14
327
96 окуучунун үчтөн бир бөлүгү 3-A класс-
та, калгандары 3-Б жана 3-В класстарда
окуйт. 3-Б жана 3-Д класстарда канча
окуучу бар?
62
Үч орундуу сандарды салыштыруу
337.
8 5
14 12
44 42
58 75
8 8
27 44
45 45
87 69
338.
Сандардын салыштырылышын түшүндүр:
348 > 267
348 < 362
348 > 342
348 < 523
348 > 309
348 = 348
332.
Бакта 72 кг алма жана 66 кг алмурут үзүл-
дү. Алмалар ящиктерге 9 кг дан, алмурут-
тар 6 кг дан кылып салынды. Алма жана
алмуруттар бардыгы болуп канча ящикке
салынган?
Чыгаруунун планы:
1)
Алмалар салынды — 72 : 9
2)
Алмуруттар салынды — 66 : 6
3)
Бардык ящиктер — 72 : 9 + 66 : 6
Эсептөө:
72 : 9 + 66 : 6 = 8 + 11 = 19 (даана).
333.
Келтирилген сүттүн 42 литри 3 литрлүү
банка ларга, 65 литри болсо 5 литрлүү
банкаларга куюлду. Келтирилген сүт жал-
пысынан канча банкага куюлган?
334.
5 даана 1 санынын жардамында 21 санын
кандай пайда кылуу мүмкүн?
335
44 : 2 + 78
66 : 3 – 12
96 : 3 – 48 : 2
78 + 88 : 4
74 – 96 : 6
84 : 7 + 56 : 4
336
Талаадан үзүлгөн бадыраңдардын 96 ки-
ло грамы 8 кг дан кылып, 72 килограмы
6 кг дан кылып ящиктерге салынды. Ба-
дыраңдар бардыгы болуп канча ящикке
салынган?
><=
63
Үч орундуу сандар жүздүктөрү боюн
-
ча салыштырылат. Эгерде жүздүк төрү
тең болсо, ондуктарынын саны боюн
-
ча салыштырылат. Эгерде ондуктары
да тең болсо, бирдик теринин саны
боюнча салышты рылат. Эгерде бир
-
диктери да тең болсо, мындай сандар
өз ара тең болот.
339.
158 209
314 282
658 654
274 227
428 457
825 907
340.
23 ⋅ 2 + 48
26 ⋅ 3 – 59
29 ⋅ 3 – 48 : 2
65 + 93 : 3
82 – 75 : 5
91 : 7 + 22 ⋅ 4
341.
Биринчи кырмандагы шалы 48 кап, ал
эми экинчи кырмандагы шалы 36 кап
чыкты. Аларды эки машинага тең кылып
жүктөштү. Ар бир машинага канча каптан
жүктөлдү?
342.
3 таякчаны алып ташта. На тый-
жада 3 даана квадрат калсын.
343
156 212
480 408
651 750
308 234
564 564
912 899
344
Биринчи себетте 36 даа на, экинчисинде
андан 24 даа нага аз алма бар. Биринчи
се беттеги алмалар дын саны экинчи се-
бетте гиден канча эсе көп?
><=
><=
64
Узундуктун чен бирдиктери. Километр
345.
1 см = мм
5 см 4 мм = мм
1 дм = см
8 дм 6 см = см
1 м = дм
3 м 7 дм = дм
1 м = см
2 м 40 см = см
Чоң аралыктар километр менен өлчө
-
нөт. Километр кыскача км түрүндө жа
-
зылат. Километр метрден миң эсе чоң
болгон узундуктун чен бирдиги болуп
эсептелет: 1 км = 1000 м.
346. 1)
Сантиметр менен миллиметрлерде ту-
юнт: 18 мм, 35 мм, 60 мм, 87 мм.
2)
Дециметр менен сантиметрлерде туюнт:
23 см, 45 см, 74 см, 90 см.
3)
Метр менен дециметрлерде туюнт: 17 дм,
38 дм, 54 дм, 100 дм.
4)
1 метр канча миллиметрге тең?
347.
Ар бир фигуранын жактарын ченөө аркы-
луу периметрлерин жана аянттарын тап:
65
352.
Узундук чен бирдиктеринин арасындагы
катыштарды түшүндүр:
1000 мм = 100 см = 10 дм = 1 м
300 см = 30 дм = 3 м
420 см = 42 дм = 4 м 2 дм
504 см = 5 м 4 см
758 см = 7 м 5 дм 8 см = 7 м 58 см
348.
«Нексия» автомобили шаардан биринчи
айылга чейин 64 км, биринчи айылдан
экинчи айылга чейин дагы 28 км жол жүр-
дү. «Нексия» бардыгы болуп канча кило-
метр жол жүргөн?
349.
1, 2, 3 сандарын бош чакмактар-
га анда ар бир катар жана мамы-
ча боюнча бирден гана катыша
тургандай кылып жайгаштыр.
350
1)
Сантиметр менен миллиметрлерде ту-
юнт: 13 мм, 47 мм, 72 мм, 99 мм.
2)
Дециметр менен сантиметрлерде туюнт:
19 см, 54 см, 87 см, 99 см.
3)
Метр менен дециметрлерде туюнт:
14 дм, 42 дм, 76 дм, 99 дм.
4)
1 метр канча дециметрге тең?
351
Шабдан үйдөн мектепке барганга чейин
500 м жол басат. Ал мектепке барып ке-
лүү үчүн эки күндө канча километр жол
жүрөт?
3
–
Математика,
3-класс
66
353.
340 мм = дм см
567 мм = дм см мм
803 мм = дм мм
320 см = м дм = м см
706 см = м см
459 см = м дм см = м см
842 см = м дм см = м см
354.
Бир айыл менен экинчи айылдын арасын-
дагы аралык 28 км. Экинчи айыл менен
үчүнчү айылдын арасындагы аралык бол-
со андан эки эсе көп. Биринчи айыл ме-
нен үчүнчү айылдын арасындагы аралык
канча км?
355.
Тик бурчтуктун жактарын милли метрлер
эсе бинде чене жана периметрин тап:
Периметрди дециметр, сантиметр жана
мил лиметрлерде туюнт.
356.
3 даана 5 санынын жардамында 2 санын
кандай алууну билесиңби?
357
130 мм = дм см
356 мм = дм см мм
507 мм = дм мм
740 см = м дм = м см
956 см = м дм см = м см
67
Өтүлгөндөрдү бышыктоо
359.
Чыгарылышын түшүндүр:
100 + 300 =
100 ⋅ 3 =
700 – 200 =
800 : 2 =
400 + 500 =
200 ⋅ 5 =
900 – 600 =
1000 : 2 =
360.
Сандарды цифраларда туюнт:
1 жүздүк, 4 ондук жана 8 бирдик;
3 жүздүк, 7 ондук жана 2 бирдик;
5 жүздүк, 3 бирдик;
6 жүздүк, 5 ондук;
8 жүздүк.
361.
300 200
180 230
187 158
400 500
340 290
328 328
600 600
504 408
578 625
800 700
809 908
964 899
362.
Бидондордогу сүт 14 даана 3 литрлүү жа-
на 11 даана 5 литрлүү банкаларга куюл-
ду. Банкаларга бардыгы болуп канча сүт
куюлган?
358
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны
чыгар:
><=
? даана
42 даана
алмурут
2 эсе аз
68
366.
Сандарды өсүп баруу тартибинде көчүрүп
жаз: 592, 452, 286, 124, 394, 352, 767, 1000,
821, 461, 199, 100, 238, 567, 328, 472.
367.
Разряд бирдиктеринде туюнт: 236, 324,
382, 405, 510, 600, 764, 987.
Үлгү:
2 жүздүк, 3 ондук жана 6 бирдик.
368.
Бирдиктердин суммасын сан түрүндө ту-
юнт:
100 + 60 + 2
600 + 30 + 8
500 + 70
400 + 20 + 7
800 + 50 + 4
900 + 3
Үлгү:
100 + 60 + 2 = 162.
369.
«Матиз»де бир айылдан экинчисине, ки-
йин үчүнчүсүнө барылды. Кийин ушул
жолдон кайтып келинди. Биринчи жана
экинчи айыл дар дын арасындагы аралык
28 км, экинчи жана үчүнчү айылдардын
арасы болсо 16 км. «Матиз»де бардыгы
болуп канча жол басыл ган?
363.
Кандай кылып 3 жана 5 литрлүү идиш-
тердин жардамында көлмөдөн 1 литр суу
алууга болот?
364
100 200
240 190
279 279
500 300
460 480
567 568
800 800
708 807
957 927
365
Бак тик бурчтук түрүндө болуп, анын жакта -
ры 100 м жана 200 м ге тең. Бактын айла-
насы дубал менен курчалган. Дубалдын
узундугу канча метрге тең?
><=
69
Санды 10, 100 эсе көбөйтүү
373.
3 ⋅ 10 =
14 ⋅ 10 =
57 ⋅ 10 =
7 ⋅ 10 =
29 ⋅ 10 =
80 ⋅ 10 =
Санды 10 эсе көбөйткөндө ушул сан
-
дын оң жагына 0 цифрасы жазылат.
374.
2 ⋅ 100 =
5 ⋅ 100 =
8 ⋅ 100 =
3 ⋅ 100 =
6 ⋅ 100 =
9 ⋅ 100 =
Санды 100 эсе көбөйткөндө ушул сан
-
дын оң жагына эки 0 цифрасы жазы
-
лат.
375.
4 ⋅ 10 + 60
10 ⋅ 10 – 12
6 ⋅ 10 – 60 : 5
20 + 8 ⋅ 10
74 – 10 ⋅ 6
8 ⋅ 10 + 56 : 4
370.
Kомпьютерде 1 ден 100 гө чейинки сан-
дар жазылганда 7 цифрасынын топчусу
(кнопкасы) канча жолу басылат?
371
Разряд бирдиктеринде туюнт:
111, 237, 240, 387, 408, 658, 763, 800, 999.
372 1)
Сантиметр жана миллиметрлерде ту -
юнт: 12 мм, 25 мм, 42 мм, 58 мм, 74 мм.
2)
Дециметр жана сантиметрлерде туюнт:
17 см, 21 см, 46 см, 55 см, 63 см, 84 см.
3)
Метр жана дециметрлерде туюнт: 10 дм,
24 дм, 35 дм, 51 дм, 86 дм, 99 дм.
4)
1 километр канча метрге тең?
70
381.
16 ⋅ 10 2 ⋅ 100
50 ⋅ 10 5 ⋅ 100
32 ⋅ 10 3 ⋅ 100
75 ⋅ 10 8 ⋅ 100
39 ⋅ 10 4 ⋅ 100
97 ⋅ 10 9 ⋅ 100
376.
Машинада ар бири 13 кг дан болгон 6
ящик жүзүм бар эле. Дүкөнгө 4 ящик жү-
зүм түшүрүлдү. Машинада канча килог-
рамм жүзүм калды?
Чыгарылышы:
1)
Калган ящиктердин саны — 6 – 4
2)
Калган жүзүм — 13 ⋅ (6 – 4)
Эсептөө:
13 ⋅ (6 – 4) = 13 ⋅ 2 = 26 (кг).
377.
Ар бирине 21 ден бала отурган 5 даа-
на автобус «Umid nihollari» спорт мел-
дешүүсүнө жол алды. 3 автобуска уул
балдар, калган автобустарга кыз балдар
отурду. Спорт мелдешүүсүнө канча кыз
бала жөнөп кеткен?
378.
Эгерде бир санга 7 ни кошуп, сумманы
7 ге бөлүп, тийиндиден 7 ни кемитип,
айырманы 7 ге көбөйтсө, натыйжа 7 чы-
гат. Бул кандай сан?
379
12 ⋅ 10
47 ⋅ 10
73 ⋅ 10
2 ⋅ 100
26 ⋅ 10
59 ⋅ 10
87 ⋅ 10
4 ⋅ 100
32 ⋅ 10
63 ⋅ 10
95 ⋅ 10
6 ⋅ 100
380
Дүкөнгө 18 блок «Сайхун» минералдык
суусу келтирилди. Биринчи күнү 12 бло-
гу сатылды. Эгерде ар бир блокто 8 ден
«Сайхун» болсо, сатуу үчүн дагы канча
суу калды?
><=
71
Санды 10, 100 эсе азайтуу
388.
20 : 10 =
110 : 10 =
680 : 10 =
60 : 10 =
340 : 10 =
900 : 10 =
382.
Жадыбалды толтур:
a
4
9 18 23 46 68 84 100
a ⋅ 10
Үлгү:
4 ⋅ 10 = 40.
383.
Класстагы 18 кыз жана 17 уул баланын
ар бирине 10 дон дептер берилди. Окуу-
чуларга бардыгы болуп канча дептер бе-
рилген?
384.
Жактары 2 см 4 мм жана 3 см 2 мм болгон
тик бурчтук сыз жана периметрин тап.
385.
Бөлмөнүн төрт бурчунда төрт мышык
отурат. Ар бир мышыктын тушунда үчтөн
мышык отурат. Ар бир мышыктын куй-
ругунда бирден мышык отурат. Бардыгы
болуп бөлмөдө канча мышык бар?
386
38 ⋅ 10 4 ⋅ 100
77 ⋅ 10 8 ⋅ 100
53 ⋅ 10 5 ⋅ 100
90 ⋅ 10 9 ⋅ 100
387
Бактын ар бир катарында 16 дан дарак
бар. Алардан 12 түбү гилас, калгандары
кара өрүк дарагы. Эгерде ушундай 10 ка-
тар бар болсо, бакта канча түп гилас жана
канча түп кара өрүк дарагы бар?
><=
72
Санды 10 эсе азайтканда анын аягын
-
дагы 0 цифрасы алып ташталат.
389.
200 : 100 =
500 : 100 =
800 : 100 =
300 : 100 =
600 : 100 =
900 : 100 =
Санды 100 эсе азайтканда анын аягын
-
дагы эки 0 цифрасы алып ташталат.
390.
80 : 10 + 68
920 : 10 – 48
6 ⋅ 14 – 600 : 100
76 + 60 : 10
94 – 780 : 10
8 ⋅ 12 + 400 : 100
391.
Балдар бакчасына 24 пакетте белек кел-
тирилди. Ар бир пакетте 4 төн конфет, 3
төн печенье, 2 ден алма бар. Пакеттерде
бардыгы болуп канча даана конфет, кан-
ча даана печенье жана канча даана алма
бар?
Достарыңызбен бөлісу: |