С. Ə. Тортаев орта ғасырлардағы азия жəне африка тарихы алматы 2009
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
учебник Азия и Африка
| Сауда, колөнері. Африка төңірегіндегі теңіз сауда жолының
ашылуы Египет саудасына ауыр соққы болып тиді. Соған қарамастан Египет көптеген Шығыс жəне Батыс елдерімен сауда жасай берді. Сыртқы саудаға ауыл шаруашылық өнімдері /бидай, мақта, кендір, күріш, тері/ мен қолөнер бұйымдары /мата, кант т.б./ шығарылды. Египет көпестері Индиядан, Еуропа мен Қиыр Шығыстан келген шетелдік тауарлармен де сауда жасады. Сауда Каир, Александрия, Булак, Дамъетт, Розетт, Суэц, Кусеир, Тальх, Абузир, Фуэ калаларында шоғырланды. Египеттің басты порттары Жерорта теңізі жағалауындағы Дамьетт, Розетт жəне Александрия, Қызыл теңіздегі Суэц пен Кусеир болды. Суэц пен Кусеир арқылы Үнді жəне Аравия тауарлары түсіп тұратын. Сол кездегі Египеттің ең ірі сауда орталықтарының бірі Александрия Каирмен канал арқылы қосылған болатын. Александрия гаванына көп елдердің сауда кемелері ағылып келіп жататын. Мұнда венециялык та, флоренциялық та, католондық та, Генуя мен Франция көпестерін кездестіруге болатын. Александрияда тек халықаралық сауда ғана шоғырланып қойған жоқ. Қала тұрғында- ры жақын маңдағы ауылдардың ауыл шаруашылық өнімдерімен толық қамтамасыз етіліп тұратын. Нил өзені негізгі сауда жолдарының бірі болды. Каир тек сауданың ғана емес, қолөнерінің де ірі орталығы болды. Ол көлемі мен халқының саны жағынан Египеттің ең үлкен қаласы болды. ХVІ ғасырда Каирдің халқының саны 100 мыннан асатын. Онда армяндар, итальяндықтар, гректер, француздар, поляктар, еврейлер тұрды. Египет саудасында құл сату кең орын алды. Жыл сайын елге 4—5 мың африкандық құлдар əкеліп сатылатын. Каирде көптеген Еуропа елдерінің консулдығы орналасты. Көптеген консулдар мен шетелдік көпестер Египетте 20, одан да көп жылдар бойы тұрып жатты. Мұнда дінге қудалаушылық болған жоқ, əр діннің шіркеу- мешіттері жеткілікті болды. 352 353 Қолөнері негізінен қалаларда шоғырланды. Дегенмен қолөне- рімен ауылдық жерлерде де кеңінен айналысты /кəрзеңке тоқу, жіп иіру т.б. Египетте мақтадан маталар тоқылды, қару-жарақ, оқ-дəрі, гончарлық бұйымдар жасалды, иіссулар мен шараптар, нашатырь, селитра шығарылды. Бұл өнімдер Еуропа елдеріне, Осман империясына, Африкаға жөнелтіліп жатты. Қазынаға саудадан көп табыс түсіп жатты. Негізгі табыс жер салығынан жиналатын. Сонымен қатар қолөнері өнімдерінен де салық жиналып, казынаға түсіп тұрды. Үкімет барлық қолөнері өнімдерінің 5 процентін алып отырды. 1568 жылы ақындар мен жазушыларға салық салына бастады. Сумен қамтамасыз ету үшін де салық төленді. Александрия, Розетт, Дамьетт, Суэц жəне Булак қалаларында мемлекеттік кедендер болды. Алым-салық шеттен əкелінетін ақшаларға да салынатын. Құлдыққа түсіп калған, бірақ əлі ис- лам дінін қабылдап үлгермеген христиандарды сатып алу бағасы белгіленді. ХVІ ғасырда шетелдік христиан дініндегі көпестер тауарының құнынан 10 процент салық төлейтін. 1535 жылғы Францияға берілген жеңілдіктен кейін ол жеңілдікке ие болғандар 2—3 процент, ал Осман империясының көпестері 10 процент салық төлейтін болды. Осман империясындағы мұсылман емес тұрғындар /байлығына қарай/ үш категорияға бөлінді; 1) жы- лына төрт алтын монета телейтіндер; 2) екі монета; 3) бір монета төлейтіндер. Жеке бас салығы — джизья. Бұл салық тек еңбекке жа- райтындардан алынатын. Батыс Еуропа елдері көпестеріне берілген артықшылықтар, көптеген ішкі кедендер, түрік үкіметі мен жергілікті феодалдардың зорлық-зомбылықтары сауда байланысының дамуына көп кедергі келтірді. жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|