С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тірек сөздер: Шығармашылық, техникалық, ғылым, т`рбие, тұлға, педагогика, психология.
Қазіргі таңда білім саласында жүргізіліп жатқан реформаның басты мақсаты – ой өрісі жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет атқара алатын, дүние танымы жоғары, жан-жақты қалыптасқан жеке тұлға т`рбиелеу. Бұл мақсатқа жетудің жолдарын шешу – бүгінгі күннің ең басты талабы. Еліміздің Президенті Н.d.Назарбаев «Білім беру жүйесінің басты міндеті – тұлғаның ұлттық ж`не жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде қалыптасуы, дамуы ж`не к`сіптік тұрғыда жетілуі үшін қажетті жағдайлар жасау деп» - деп айтып өтті. [1]. Бұл мақсатқа жету үшін өз жауапкершілігін сезіне алатын, өздігінен `рекет етуге ж`не қабілетті қайшылықтарды ашуға мейлінше жетілген, оны түрлі өзгерістерге дамытуға қабілетті шығармашыл, барлық істі сауатты шеше алатын тұлғаны т`рбиелеу – мақсаттың бірі болып отыр. Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы басты міндет – `леуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа `дістерін іздестіру мен оларды жүзеге асыратын `дістер даярлау. Ол қай уақытта да ең өзекті м`селелер қатарына жатқызылып келеді. Олай болатыны, қоғамның `леуметтік-экономикалық міндеттеріне сай өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отыр. Cондай м`селелердің бірі бүгінгі қоғамдық сұраныстың өсуіне байланысты орта мектеп оқушыларының `леуметтік құзырлыққа даярлығын жетілдіру, ал оны шешудің бір жолы оқу үрдісінде инновациялық педагогикалық технологияларды тиімді пайдалана білуде болып отыр. Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен т`рбиелеудің соңғы `діс-т`сілдерін, инновациялық педагогикалық технологияларды игерген, психологиялық-педагогикалық диагности- каны қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті ж`не нақты т`жірибелік іс-`рекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығар- машыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.Оқыту теориясының толық қанды меңгерілуінің бастапқы айғағы мұғалімнің өз жұмысына деген шығармашылық ыңғайының болуы. Өзің шығармашыл адам бола тұрмай шығармашылыққа үйрете алмайсың. Ал өзіңді осы тұрғысында көрсету үшін сабақтарға аса тыңғылықты дайындалу керек. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 165 Сонымен қатар зерттеуші Б.Н.Қадырова өз еңбегінде: «Оқушыны шығармашылыққа баулу, өз еңбегінің н`тижесін көруге, оны бағалауға бағыттау – өте күрделі үрдіс. Оқушының шығармашылық мүмкіндігі оный жеке тұлға ретінде қалыптасу үрдісінде пайда болады. Баланы жас кезінен оның шығармашылық қасиеттерін дамытуға, логикалық ойлау қабілетін жетілдіруге жағдай жасалуы тиіс. Сондықтан, оқыту `рекетінде мұғалім мен оқушының тығыз байланыста болуы, мұғалім бар күш- жігерін, педагогикалық шеберлігін оқушы бойындағы табиғи мүмкіндіктерді ашуға, үйлесімді дамы- туға бағыттауы, шығармашылық жағдай жасауы, оқушының өз тарапынан белсенділік, дербестік көрсетуі, өзіне деген сенімділігі арқылы ғана шығармашылық `рекетті қалыптастыруға болады», - деген пікірлер айтады [2]. Сабаққа дайындалу барысында ондағы шығармашылық жұмысқа оқушы- ларды түгел немесе барынша көбірек тартатын өздік жұмыс формаларын, оны ұйымдастыру түрлерін қарастырып неғұрлым баланы көбірек ойландыруға тырысу керек. Шығармашыл ұстаз В.Ф. Шаталов ж`не басқа жаңашыл ұстаздар сияқты. Осындай ұстаздардың сабақта шығармашылығы `ртүрлі жағынан байқалуы мүмкін: «ол бір проблемалық тапсырманы шешу жолын орынды ымдаумен и` тұспалдаумен немесе аяқ астынан ойына келген (ұстаздың өзіне де тосын) проблеманы қою, бірден, дайындықсыз демеу – ізденушілік (эвристикалық) `ңгіме ме ж`не тағы басқа да `йтеуір ұстаздың өзінің бір `деттен тыс, өзіне ғана т`н берілгендік, тілектестік қырынан көрінуі», - деп келтіреді [3]. Яғни сабаққа шығармашылықпен дайындалу – оқушыларға эмоциональдық `сер ету жолдарын, олардың сұраныстарын ж`не оқу мотивтерін барлық сабақ бойына жобалап ойластыруды оны елестетіп шамалаумен байланысты. Демек сабақты өткізу шығармашылықты талап етеді. Шығармашылықты бір `деттен (д`стүрден) тыс жағдай деп алсақ, онда ол алдындағы еңбек не дене шынықтыру сабағынан бір жарыстан (кон- церттен) т.б. көңілі бөлініп, алаң болып келіп отырған оқушыларды осы сабаққа ден қойғызу үшін қажет. Ұстаз жетістігінің басты жағдайы, оның шығармашылығының алғы шарты ол- балалармен ынтымақтас болудағы ішкі сезімінің көрініс беруге дайындығы мен талпынысы. Ұстаз өзінің ішкі сезімін п`нге деген қатысымен, сүйікті ісімен шұғылданғандық қуанышымен, өз білімін басқаларға бере алу мүмкіндігінен рухтануымен (шабыттануымен), білімін `ртүрлі, тіпті аяқ астынан болған жағдаятқа қолдана алу біліктілігі мен көрсетеді. Шығармашылық проблемасына байланысты ғалымдар зерттеулерін теориялық талдауымызда: - оқушы шығармашылығының дамуы проблемалық-ізденушілік `рекеттерге байланысты екендігі; - ойлану бір қырынан қарағанда шығармашылық міндеттерді шешу үрдісі деп түсінуге болаты- нын; - шығармашылық ойлаудың н`тижесін көтеру `ртүрлі деңгейде ойлау қабілеті бар оқушылардың тапсырмаларды топпен шешу кезінде жүзеге асырылатынын; - оқушылардың ойлау дербестігің қалыптастыру, дамытуда проблемалық тапсырмаларды құрасты- рудың маңыздылығын; - берілген тапсырмаларды жаңа, шығармашылық жағдаятқа пайдалана алу қабілеттерін; - бұрынғы білгенін жаңа білім игеру кезінде қолдана алу біліктілігін; - оқушының оқу `рекеті кезінде қиялдай білуі, өзінің субъектілік рөлінің жоғары болуы сияқты маңызды м`селелермен қатар ұстаздың балаға деген көзқарасында, қарым-қатынасында ешбір үстем- дік мақсатында емес өзімен тең д`режеде байланыс құру, оның пікірімен санасу, қабілетін, түсінігін, оқушы бойындағы бар қасиеттерді, ішкі дүниесін түсіну негізінде `рекет етудің маңызды екендігін; - оқушылардың шығармашылығын дамытуда ұстаздың өз ісіне ізденімпаздықпен, өзіне жоғары талап қоюы арқылы сабақты шығармашылықпен өткізу қажеттігін байқадық. - оқу п`ндерінің `рқайсысы оқушының шығармашылық белсенділігін арттыруға `серін тигізуі тиіс. dдетте, оқушы белсенділігі оның шығармашылығының негізі ж`не осы негіз оқу үрдісінің мақ- саттарына жетудің бір шарты. Оның оқу-т`рбие үрдісінде орны ерекше болып табылады. Тақырыптың негізгі көкейтестілігі, мектеп оқушыларының технологияға оқыту кезінде техни- калық шығармашылықтың даму бағыттары; - экономикалық –«өндірістікақуалдыңөсуі» - `леуметтік «шығармашылық-иманды құндылық ж`неқоғамның даму мақсаты». - ғылымдық- «жеке тұлғаны анықтау құралы ж`не к`сіптік адам факторын интенсивтендірудің қортындысының м`ні болуында» |