С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г.
278 «Этно`леуметтік рөл» ұғымының м`нін ашумен «`дет-ғұрып» ұғымы байланысты болады. dдет- ғұрыптар – «`рекеттер егжей-тегжейлі реттелетін, қарапайым, стереотипті қайталанатын қоғамдық қатынастар» [5, 272б]. Олар сырт қарағанда қарапайым болып көрінгенімен, осы `рекеттердің өзегінде өзара іс-`рекет пен қатынас жүзеге асырылатын ережелер мен нормалар негізге алынады. Осыдан келіп, «келін `дебі», «ұл бала `дебі», «қыз бала `дебі», («`деп» – «этика»), ұғымдары пайда болып, `дет-ғұрыптар мен қарапайым қоғамдық қатынастарда олардың негізіне алынған ережелер сақталады. «Келін» – «қайын ене»; «келін» күйеуінің кіші бауырлары мен қарындастары арасында өзара қатынастарда, келін «жеңге» рөлінде болады. Онда жеңгенің басқа ж`не «қайын сіңлі», «жеңге» ж`не «қайын іні» ж`не т.б. Қазақ халқы – қазақтарды т`рбиелеудегі тұжырымдамаға негізделген, туыстық қатынастарды бағалайтын ж`не құрметтейтін халықтардың бірі. Осылайша, `рбір өзара қатынастардың (салт-д`с- түрлер, `дет-ғұрыптар) белгілі нормаларында болатын өзінің негізделуі болады, бұл өз кезегінде белгілі бір `рекеттердің бірізділігін, олардың `дет-ғұрыптар мен р`сімдер арқылы көрінісін болжай- ды. Яғни, байланыстардың туыстық формалары – бұл өзінше жүзеге асырылатын рөлдің функция- сына с`йкес, туыстық қатынастар арқылы көрінетін этно`леуметтік рөлдер болып табылады. Осының барлығын жас ұрпақтың бойына сіңіру үшін ұлттық т`рбиені білім беру саласында тиімді қолдану қажет. Клара Жантөреқызы жоғары мектеп педагогикасына арналған «Этнопедагогика»атты оқу құралында ұлттық құндылықтарымызды талдап, жас ұрпақтың т`рбиесі мен халық арасында қалып- тасқан көзқарастарды терең зерттеп, жазды. Міне, жетілген адам идеалын қарастыруда қазақ халқы `семдікке, `демілікке, еңбекқорлыққа, сыпайылыққа, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге, батырлық пен батылдыққа т`рбиелеуді міндет етіп санаған. Бозбала мен бойжеткеннің бойында болуы керек қасиеттерді де тыс қалдырмаған. Себебі, жас ұрпақты т`рбиелеуді халық алдында борыш санағанын К.Жантөреқызы еңбегінде осылай сипаттап, талдап жазған. Кез-келген қоғамда адамдардың `рбір жаңа ұрпағы, тек қана белгілі `леуметтік жағдайларда т`рбиеленбейді, сонымен бірге белгілі ұлттық ортада т`рбиеленеді. Т`рбие балалық шақтан бастап `леуметтік-экономикалық қатынастар ж`не білім беру мекемелерінің `серіне, сонымен бірге ұлттық- ерекше құбылыстардың сипатына ұшырайды: өмір салтының ерекше с`ттері, м`дениет пен тұрмыс- тың формалары, халықтың салт-д`стүрлері мен `дет-ғұрыптары, ересек ұрпақтан ұлттық тілдің байлығын, өз халқының рухани құндылықтарына бейімделу сезімін, халыққа т`н `деттерді, мінез- құлық талаптарын, талғам мен өмірлік қажеттіліктерді алады. Мұның б`рі осы ұрпақтың мінезінің ерекше белгілеріне қарай дамиды. Туыстық ұлттық ортада өмір сүрген ж`не т`рбиеленген `рбір адамда, жалпы адамзаттық, `леуметтік-таптық мінезінің белгілерінен басқа, ұлттық, өзіндік бейнесі бар белгілері қалыптасады. Халқымыздың `деби мұра мен т`рбиеге, даналыққа кенде еместігін білеміз. Алайда, қазіргі ұрпақ осыны жете бағалап, өз керегіне жарата білсе өмірден өз орнын адаспай табуына зор ықпал етер еді. Ұлттық құндылықтарымыздың қадір-қасиетіне жетіп, бағалай білу – `р қазақтың борышы. 1 Қожахметова К.Ж. Этнопедагогика (оқу құралы), Алматы: Қарасай, 2012.-101,103-б 2 Волков Г.Н. Этнопедагогика. Чебоксары: Чувашское кн. Изд, 1974.-17б 3 Виноградов Г.С. Народная педагогика. Иркутск, 1926.-35-36-б 4 Узакбаева С.А., Кожахметова К.Ж. Использование материалов казахской этнопедагогики при изучении педагогических дисциплин. Алматы:Өнер,1997.-81 б 5 Тадевосян Э.В. Словарь-справочник по социологии и политологии, 1996.-272 б жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|