С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет294/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   290   291   292   293   294   295   296   297   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
194 
Монологтық,  онда  тұлғаның  субьект  ретіндегі  сөйлесу  басымдық  танытады.  Ол  субьект  –  ұйым-
дастырушы  ретінде  қарым-қатынас  процесінің  өзге  субьектілерінің  қатысушыларын  тыңдатады 
(қоғамдық сөйлеу, лекция, есеп). 
Диалогтық, онда субьектілер кезегімен ақпаратпен аламаса отырып, өзара іс-`рекетте болады ж`не 
өзара белсенді болады: кезегімен сөйлейді ж`не тыңдайды (`ңгімелесу, концультация, келіссөздер). 
Полилогикатық  көп  жақты  қарым-қатынас  ұйымдастырады,  көп  жағдайда  коммуникативті  кеңіс-
тікті  шешу  үшін  өзіндік  күрес  сипатында  болады  ж`не  оларды  тиімді  жүзеге  асыруға  бағытталады 
(дискуссия, диспут, полемика). 
Адамдар арсындағы қатынас, `сіресе басқарушылар мен бағынушылар арасындағы қарым-қатынас 
орнатудың бірнеше түрлері бар. Олар ресми қатынастар мен ресмисіз қатынастардың түрлері адамдар 
арасындағы  достық,  сүйіспеншілік  сезімдерге  негізделген  қатынастар,  `ріптестер  арасындағы  тілде-
сулер  адамның  шын  пиғылы  мен  сырын  ашып  көрсетеді.  Жан  дүниесінің  қыры  мен  сырына  толық 
қанығады. Мұндай шын пиғылды ресмисіз қатынас орнатудың өзіндік белгілері бар. Ондай белгілер: 
I.  Адамның  жеке  басы  мен  кісілік  қасиетін  көрсететін  ашық-жарқындығы,  сенімділігі  мен  ақ 
пейілділігі. 
II. dріптестерімен жалпы тіл тауып сөйлесіп, бірін-бірі жете түсінісе алуы сияқты ұнамды сапалар. 
Бұлардан өзге адамдардың бірімен-бірінің өзара түсіністік қатынас орнатып, өзгелердің де көтер-
ген  м`селелерді  шешуге  қатыстыру.  Мұндай  ерекшелік  адам  мінезінің  көпшілік  екенін  көрсетіп, 
оларды толғандырып жүрген м`селелер түйінін шешуге бағытталады. dдетте `ріптестер арасындағы 
мұндай адамның ұйымдастырушылық қабілетін өзгелерге де айқын көрсете алады. Сөйтіп адамдар-
дың  өзара  қатынасында  олардың  `рқайсысының  өзіндік  рөлін  көрсетеді.  Топ  ішінде  не  `леуметтік 
қатынас  орнатуда  `рбір  адам  белгілі  жағдайда  өз  тобында  жетекшілік  қызмет  атқарса,  ал  өзге  бір 
топта ол бөтендігін білдіріп басқаларды жатырқап тұрады. 
Педагогикалық қарым-қатынас-күрделі процесс. Қатынас үшке бөлінеді: 
- ішкі қатынас 
- сыртқы қатынас 
- табиғатпен қатынас. 
1. Ішкі қатынас-бұл адамның өзімен-өзінің кеңесуі. 
2. Сыртқы қатынас-жеке адам бірімен ж`не ұжыммен,топпен,ұстазбен қатынасады. 
3. Адам тірі ж`не өлі табиғатпен,заттармен,жан-жануарлармен тілдесе отырып қатынас жасайды. 
Қарым-қатынасқа түсу барысында адамдарда мақсат болады. Осы мақсатқа жету барысында олар 
басқа  адамдарға  `сер  етеді.  Оған  сұрау    береді,`мір  береді  түсіндіреді,  бейнелейді  ж`не  тағы  басқа. 
Қарым-қатынастың мақсаты адамның қажеттілігін бейнелейді. Қарым-қатынас жүзеге асқанда адам-
дардың да `рекеті өзгереді. Бұл тұлға аралық `рекеттестік болады. Біріккен `рекет барысында адам-
дардың  өзара  бірін  –  бірі  түсіну  байланыстар  бірлігі  болып  табылады.  Біріккен  `рекет  ж`не  қарым-
қатынас  `леуметтік  бақылау  барысында  жүзеге  асады,  ал  `леуметтік  бақылау  `рекеттік  нормаға 
с`йкес келу керек [7, б.5]. 
Қазіргі  жағдайда  `рбір  педагог  коммуникативті  ж`не  компитентті  адам  болуы  керек,  қарым-
қатынас ұйымдастырудың шеберлігі болуы керек. 
Бүгінгі таңда оған `ртүрлі ақпаратпен жұмыс жасауына тура келеді ж`не қажетті оперативті қайта 
қарау,  толықтырып  отыру  керек.  Тілдесу  арқылы  адамдар  өзара  қарым-қатынас  жасап  біріне-бірі 
білдірмек  болған  ойын  жеткізіп  пікір  алысады.  Қатынас  орнатудың  н`тижесінде  өзара  ықпал  етіп, 
адамдардың  өмір  т`жірибесі,  іс-`рекеті,  теориялық  ой  пайымдары  дамиды.  dр  алуан  іс-`рекеттерін 
жүзеге  асырып,  хабар  алысады.  Сөйтіп  олардың  арасында  тұрақты  қарым-қатынас  орнайды.  Өзара 
тілдесу  арқылы  бірігіп  тірлік  етеді,  еңбектеніп  `рбір  іс-`рекетті  орындау  н`тижесінде  к`сіби 
іскерлігін арттырады. 
Адамдармен жақсы қарым-қатынас құру  мұғалімнің к`сіби қасиеті оқушыны тыңдай, ести білуіне 
т`уелді. Педагогтың ең маңызды  к`сіби қасиетінің   бірі –  көшбасшылық  қабілетінде. 
Ұстаз  деген  абыройлы  атаққа  лайықты  болу  үшін  –  мұғалім  жан-жақты  білімді  болып  қана  қой-
май,  сондай-ақ  `діл  де  `депті,  қарапайым  да  кішіпейіл,  бауырмал  да  қайырымды,  қысқасы,  жоғары 
саналы азамат болуы тиіс деген сөз. dрине, бұл `бден орынды, солай болуымыз абыройлы міндет. 
Демек, педагогтың  өмірінде  қарым-қатынас м`дениеті ерекше рөл атқарады. dдепті ж`не  қарым-
қатынас  м`дениетінің  негізгі  талаптарын   білу   педагогтың   өзіне  де,   өзі  оқытып,  т`рбиелеп  жатқан 
ш`кірттеріне де  қажетті. 
 


Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
195 
1 Степанов С.С. Педагогическое общение. - М.:  Просвещение,2003. - с.90 
2 Лавирененко В.И. Психология и этика делового общения.-М:Просвещение,2001.- с. 76 
3 Бороздина Г.В. Психология делового общения. –М.: Просвещение, 2000.- с. 50 
4 Головин Б.Н. Основы культуры речи. – М.: Просвещение, 2001.- с. 7 
5 Брудный А.Б. Понимание и общение.- М.: Просвещение, 2000. - с. 25 
6 КоломскийЯ.Л. Психология общения -М.,Просвещение,1974.–c36 
7 С.Елеусізова. Қарым-қатынас психологиясы. - А., «Рауан» 1995.–c5 
 
 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   290   291   292   293   294   295   296   297   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет