С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г.
352 Мектеп оқушыларына патриоттық т`рбие беруде т`рбие жүйесінде мектептен тыс жұмыста ед`уір орын алады. Олар көбінесе, мектептен тыс мекемелер, кітапханалар, театр, ғаламторлар, түрлі м`дени ағарту шаралары. Қазіргі кезде сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыруда `лі де болса айтарлықтай кемшіліктер баршылық. Кейбір мектептер үшін бұл жұмыстың жеке бағыттарын ғана дамыту т`н болып отыр. Сыныптан тыс жұыстарға көп жағдайда оқушылардың барлығы емес, тек белсенділер қатысады. Сыныптан тыс жұмыстардың т`рбиелік құндылығы, олардың тиімділігі көбіне бірқатар талаптарды сақтауға байланысты: - сыныптан тыс жұмыстарға қойылатын талаптардың ең маныздысы - оның өмірмен, практикамен тығыз байланыстылығы. Кез келген үйірменің, ғылыми қоғамының жұмысы айнала, қоршаған өмір- мен танысуға ж`не оны көркейтуге белсене қатысуға себепші болуы тиіс; - сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны мен ұйымдастырылуын мектептің оқу-т`рбие міндет- теріне бағындыру қажет. Үйірмелік ж`не жаппай сыныптан тыс жұмыс үшін жалпы білімді ж`не дүниетанымды кеңейтуге, адамгершілік ж`не еңбек т`рбиесін беруге, саяси сананы, эстетикалық талғамды ж`не дене қуатын дамытуға септігін тигізетін материал іріктеудің маңызы үлкен; - сыныптан тыс жұмыстарды ең алдымен жүйелі, үнемі өткізіп отыру қажет; - сыныптан тыс жұмыстар түрлері `сіресе, патриоттық т`рбие беру м`селесі оқушылардың қолы- нан келетіндей, шамалары жететіндей мазмұнда болуы керек. Егер сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны, берілетін тапсырмалар, жеңіл немесе тым күрделі болса, онда оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарға қатысу қызығушылықтары жойылып кетуі мүмкін [2] деп көрсетілген. Көркем шығармаларды сыныптан тыс жұмыстарда пайдаланғанда олар ең алдымен жеке тұлғаның патриоттық т`рбиесін қалыптастыруға; оның оқушылардың өзін-өзі жетілдіруге ықпал етуіне; жалпы дүниетанымына `сер етуі керек. Сыныптан тыс жұмыстардың т`рбиелік құндылығы, олардың тиімділігі көбіне бірқатар талаптар- ды сақтауға байланысты десек, ең алдымен олардың патриоттық т`рбиені қалыптастырудағы маңызы зор. Бұл талапты сыныптан тыс жұмыстың формалары мен `дістерін таңдаған кезде, оны жоспарлау ж`не ұйымдастыру үрдісінде, қорытынды шығарған кезде сақтау қажет. Бұған тыңғылықты жоспар- лаудың ж`не н`тижелерді есепке алудың көмегімен қол жетеді. Мектептерде оқылатын ғана емес, сыныптан тыс жұмыстардың да кестесі болуы қажет, онда үйірмелік ж`не басқа сабақтан тыс жұмыс- тардың күндері ж`не сағаттары көрсетілуі қажет. Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруға қойылатын маңызды талаптардың бірі - оқушылар- дың қолынан келерліктей, шамасы жетерліктей м`селелердің жоспарлануы. Оқушылардың жас ерекшелігіне сай келмеген жағдайда сабақтан тыс жұмыстар қажетті н`тиже бере алмайды. Оқушы- лар үшін қызықты болмай, оларды еліктірмейтін жағдайға ұшырайды. Сондықтан да оқушылардың қолынан келерліктей, өздерінің қатысуын еркін қамтамасыз етерліктей жұмыс түрлері қамтылады. Бұл сыныптардағы үйірмелік ж`не бұқаралық жұмыстарда `ртүрлі ойындар мен ермектер, романтика элементтері үлкен орын алады. Мұнда қарапайым қол жұмысымен айналысу, сыныппен немесе бастауыш сынып оқушыларының топтарымен жүргізілетін жалпылама жұмыс формалары басым болады. Сыныптан тыс жұмыс мазмұнының, ұйымдастыру формалары мен өткізу `дістерінің оқушылар- дың даму деңгейіне с`йкес келуі - педагогикалық талаптардың бірі. Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруға қойылатын талаптардың тағы бірі - олардың алуан түрлі ж`не жаңарып отыруы. Оқушылардың бір сарынды, біркелкілік пен жалықтыратын іске төзбейтіні белгілі. Олар бірсарынды жұмыстарды орындауда ынта көрсетпейді, оларға қызықпайды, назар аудармай т`ртіп бұзуы да мүмкін. Оқушылардың үйірме сабақтарына, ертеңгіліктерге, конференцияларға ықыласпен қатысуын, белсенділігін арттыру ж`не тартымды болуы үшін алуан түрлілік, жаңалық болуы керек. Жалпы сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруда мұғалімінен көп жауапкершілік талап етіледі. Себебі, негізгі ұйымдастырушы адам – мұғалімнің өзі. Мұғалімнің жұмысы н`тижесінде сынып оқушылары топпен қарым-қатынасқа т`рбиеленеді. Оқушылар ұжымын ұйымдастыру мен т`рбиелеу, оларды сыныптан тыс т`рбиелік іс-`рекеттің `р алуан түріне тарту арқылы мұғалім патриоттық т`рбие береді. Ол `рине, сыныптағы оқу жұмысын ұйымдастыру, білім сапасын арттыру м`селелерін де назардан тыс қалдырмауы қажет. Бірақ оларды шешуге ол ең алдымен т`рбиеші ретінде қарайды ж`не бұл үшін т`рбиенің `р-түрлі формалары мен `дістерін пайдаланады. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 353 Патриоттық т`рбие ұлттық мақтаныш сезімінен туындайды. «Ұлттық мақтаныш сезімі дегеніміз - белгілі бір басқа бір ұлт адамының көптеген жеке мақтаныш сезімінің жиынтығы болып табылады, ұлттық мақтаныш сезімі `рбір ұлт адамдары үшін бұзылмас заң» - деп Б.Момышұлы анықтама берген [4]. Қазақ балалар `дебиетін зерттеуші ғалым Ш.Ахметов «Қазақ халқының бала т`рбиелеу д`стүрі» атты еңбегінде: халқымыздың т`рбие ісінде қамтыған м`селелеріне жан-жақты тоқталған. - Біріншіден, т`рбие басы адам алдымен `дептілікке үйретуді көздеген, `депті бол дегенді басты міндет етіп қойған. - Екіншіден, мейірімді болуды үйреткен. - Үшіншіден, тіл алғыш елгезек болуға т`рбиелеген. - Төртіншіден, адалдық пен шындыққа баулуды көздеген. - Бесіншіден, білгір бол, ұстаз бен ғалымның, көпті көрген данышпан қарияның сөзін тыңда, ақпа құлақ болма, құйма құлақ бол дегенді бойларына сіңіре берген. - Алтыншыдан, үлкенді, ата-анаңды сыйлай білуді үйреткен. - Жетіншіден, кісі айыбын бетіне баспа, - дейді халық т`рбиесі. Бұл кемшілікті айтпа деген сөз емес, қаріп-қасерлердің табиғи кемдігін (мұрны пұшық, көзі қисық, аяғы ақсақ деген сияқты) көзге түртіп көрсетпе деген сөз. - Сегізіншіден, ел қорғаны батыр бол, халық алдында қызмет ет, бар өнеріңді соған жұмса дегенді үйретеді, - деп қорытынды шығарады [5]. Бұған қарап, т`рбиенің қай саласы болса да ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып келе жатқан д`стүрдің бірі-патриоттық т`рбие беруге баулитындығын көреміз. Көркем шығармалар арқылы ақын-жазушылар туған жер табиғатын, оның ерекшелігін, байлығын, оған деген сүйіспеншілігін суреттейді. Халқымыз туған жерді қатты қадірлеп, оның сан қилы құпияларын ерекше сипаттаған. Ол шығармаларды оқыту арқылы оқушылардың бойында патриоттық сезім оятып, туған жерге деген сүйіспеншілік рухын егуге болады. Бастауыш сынып оқушыларын Отанға деген сүйіспеншілік сезімін т`рбиелеуде жүйелі түрде жүргізілген үгіт-насихат, өнеге, оқушылардың мінез-құлқы мен іс-`рекетін ұйымдастыру арқылы қалыптасады. Халқымыздың ұлттық қасиетінің `демі қағидалары мен ережелерін бала т`рбиесінде терең м`н бере шебер қолдана білсек, ұлтжанды, иманжүзді ұрпақ т`рбиелей аламыз. Ол үшін халқымыздың тарихы мен жүріп өткен жолдарын балаларға түсіндіре отырып, саналы т`рбие мен білім беруді алдымызға айқын мақсат етіп қоюмен бірге оны жүзеге асыруымыз қажет. жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|