С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж.
359 қуаныш пен қайғыны т.б. түсінуіне байланысты, оның саналы т`ртібі мен мінез – құлқы айқында- лады. Осыдан келіп адамның `семділікке шынайы көзқарасы мен мұраттары болуы керек екендігі шығады. Оқушылардың жалпы м`дениеті, яғни эстетикалық т`рбиенің маңызды жақтары ізеттілік, ұқыптылық, жылы шырайлылық, қайырымдылық, тазалықты сақтау т.б. Жалпы эстетикалық м`де- ниет – бұл қатынас эстетикасы, киім-кешек эстетикасы, үй-жағдай эстетикасы, манера, дене қимылы, т.б. А.С. Макаренко еңбектерінде бұл проблемаға зор м`н берілген. Жеке адамның сыртқы м`дениеті мен ішкі дүниесінің ұштасып жатуы эстетикалық сұлулықтың белгісі. А.П. Чеховтың сөзімен айтқанда адамда: бет, киім, жан, ой – б`рі сұлу болу керек [1]. Этнопедагогика ұғымын айналымға тұңғыш енгізген чуваш ғалымы Г.Н. Волков. Этнопедагогика – халықтың т`рбиелік т`жірибесін, оның көзқарасын зерттейтін ғылым, сонымен қатар тұрмыстық педагогикасы, ұлт, ру, тайпа педагогикасы туралы ғылым. Зерттеу объектісі халықтың т`лім-т`рбиесі жөніндегі ұғым түсініктері, д`стүрлері, т`жірибесі болып табылатын ғылым саласы ретіндегі этнопедагогика қалыптасу, даму үстінде. dсіресе соңғы жылдары оның зерттеу п`ні, `дістері туралы, халықтық педагогикалық идеяларды бүгінгі т`рбие теориясы мен практикасында жүзеге асыру жолдарының м`селелері туралы зерттеулер ед`уір көп. Бұлардың ішінде халықтық педагогиканың пайда болуы мен дамуы, қазіргі жайы жан-жақты сөз етіліп, оның теориялық-`дістемелік м`селе- лерін анықтауға бағытталған еңбектердің маңызы айтарлықтай [2]. Өкінішке орай, көптеген зерттеу- ші ғалымдар бұл м`селенің соншалықты көкейтестігіне үстіртін қарайтын секілді. Көрнекі қазақ ғалымдары А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ж. Аймаутов халықтық педагогиканың т`жірибесін зерттей білуге ерекше м`н берді. Сонымен қатар, этнопедагогика, халық- тық педагогика м`селелеріне қатысты ой түйіндерді Г.Н. Волков, К.Ж. Кожахметова, Е.Л. Христова, З.d. dбілова, Қ.Б. Жарықбаев, d. Табылдиев сияқты ғалым зерттеушілердің осы м`селені жан-жақты зерттеген еңбектерінен кездестіреміз. Алайда халықтық т`рбиенің зерттелу тарихына шолу халық шығармашылығына арналған зерттеу- лер мен жарияланымдарда оның ерте заманнан келе жатқан тарихи құбылыс екендігі айтылғанмен, халықтық педагогикалық ескерткіштер оқу үрдісінде ж`не сыныптан тыс жұмыстарда қолданыл- ғанмен, балалар мен жастарды т`рбиелеуде оның ролі жайлы ойлар айтылғанмен көптеген ғылыми еңбектердің `лсіз тұсы халық педагогикасын оқып үйренудің теориялық м`селелері қамтылмай- тындығын байқатады. Этнопедагогиканың м`селелерімен айналысушы ғалым А.Э. Измаилов: «Халық педагогикасы ұрпақтан – ұрпаққа көбінесе ауызша түрде жалғасып келе жатқан, халықтың тарихи ж`не `леуметтік т`жірибесінің жемісі, оның іс-жүзінде тексерілген білімінің мағлұматта- рының жиынтығы. Халықтық педагогиканың ескерткіштері халық ертегілерінде, аңыздарында, жырларында, мақал-м`телдерінде сақталып, ұлттық салт-д`стүрлер арқылы өзінің көрінісін беріп отырады» - деп орынды атап көрсеткен. Халықтық педагогика ұғымына көптеген зертеуші ғалымдар өздерінше анықтама береді. Біз Г.Н.Волковтың берген анықтамасын ұсынамыз: Халықтық педагогика – т`рбие м`селелері жөніндегі эмпирикалық мағлұматтардың ж`не білімдердің жиынтығы. (1958) Халықтық педагогика - халық ауыз `дебиетіндегі, салттарындағы, ырымдарындағы, балалар ойындары мен ойыншықтарындағы сақталған педагогикалық мағлұматтарымен т`рбиелеу т`жірибесінің жиынтығы (1974). Халықтық т`рбие тарихи даму үрдісіндегі тірі дене болып табылады. Халықтық педагогиканың `леуметтік бағыттылығы, `сіресе көне жазба ескерткіштерде мақалдар мен м`телдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек секілді т`рбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Қазақ этнопедагогикасының қайнар-бұлағы біздің заманымызға дейінгі д`уірден бастау алады. Ұлттық м`дениеттің тегі сол ұлттың ұлт болып қалыптаспай тұрған кезінен бастап–ақ жеке ұлыстардың ұрпағын т`рбиелеуден туындағаны белгілі. Қазақ халқының өте `рідегі ата-бабаларының өмір сүрген кезінен (Түрік қағанаты) бастау алып, күні бүгінге дейін к`десіне жарап келе жатқан рухани мұраның бірі – халықтық педагогика. «Халықтық педагогика, - делінген Қазақ кеңес энциклопедиясында, - т`рбие жөніндегі халықтың педагогикалық білім т`жірибесі. Халық педагогикасын зерттеу негізіне педагогикалық мазмұн мен бағыттағы халық ауыз `дебиетінің шығармалары, этнографиялық материалдар, халықтық т`рбие д`стүрлері, халықтық ойындар, жанұя т`рбиесінің т`жірибелері т.б. жатады. Халық педагогикасының негізгі түйіні еңбек т`рбиесі ж`не өндірістік білім, дағды, шеберліктерді ұрпақтан ұрпаққа қалдыру». Ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық т`лім-т`рбиенің белгілі жүйесінде жас буын жадына біртіндеп сіңіріп отыратын арнаулы жолдар, тиісті т`сілдер де болған. М`селен, мақал-м`телдерде адамгер- шілік, имандылық т`рбиесіне байланысты `деп-ғұрыптар насихатталса, жұмбақтар мен айтыстарда – |