С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж.
361 эстетикалық талғампаздықтың үлгі өнегесін күн сайын көріп отыруы керек. Ата-бабамыз сыртқы көрнекі сұлулық пен ішкі рухани сұлулықты мойындай отырып, олардың орнын анықтауға келгенде, ішкі рухани сұлулыққа көбірек көңіл бөліп, мазмұн сұлулығын акөбірек жантартады. Оқушыларға `депті `семдіктен бөліп түсіндіруге болмайды. Егер оларды бөліп айтуға болатынын мойындасақ, онда `депсіз сұлулықтың да болатынын мойындауға тура келер еді де, сұлудық өлшемдері тек сыртқы белгілер, симметрия, пропорция, түр-түстер с`йкестігі, т.б. ғана болып шығады. Орыстың атақты `дебиет сыншысы `рі эстет В.Г. Белинский сұлулықты барлық уақытта моральмен бірге қабылдап келген қоғамдық т`жірибеге сүйене отырып: «Сұлулық шындық пен моральмен бір туысқан. Егер шығарманы көркемдік құндылыққа ие десек, онда ол сөз жоқ, `деп- инабаттылық жағынан да құнды болады», - дейді. Халқымыз дене сұлулығына, `сіресе қыз баланың көрікті болуына ерекше көңіл бөлген. Аналар «Аттың көркі – жал, қыздың көркі шаш» деп ұққан. Қыз баланың шашын жақсы өсіру үшін айранмен, ірімшіктің сары суымен немесе қынамен жудырған. Шаштарын қос бұрым немесе бестемше етіп өру бойжеткен қыздардың көркіболған. Қыз бен жігіт айтысындағы: «Атымды `кем сүйіп Несіп қойған, шашымды бестемшелеп есіп қойған» деген сөз тіркестері осы пікірді д`лелдейді. Оқушы түсінігінің эстетикалық жақтан қалыптасуы халықтық педагогика ж`не тағы сол сияқты көптеген факторлардың ықпал ету н`тижесінде болады. Сондықтан мектеп-мұғалімдері-оқушылар- дыңэстетикалық талғамыні с-жүзінде, теория жүзінде де арттыра отырып, көрген білгендерімен сұлулықты қабылдауға көмектесуі керек. Эстетикалық көзқарасты т`рбиелеудің негізгі құралы - өнер. Ол шындықты көркем, сезімді қабылданылатын бейнелер арқылы бере отырып ж`не осылар арқылы адам сезімі мен санасына `серетіп, оның көзқарасын қалыптастыруға ж`рдем етеді. Педагогикада эстетикалық көзқарасты т`рбиелеу т`рбиенің басқа салаларымен тығыз байланысы қаралады. Балалардың ақыл-ой т`рбиесін, зерттелген құбылыстар `семдігін ашпай жүзеге асыру мүмкін емес. Еңбекке т`рбиелеу – адамдардағы `семдікті еңбек мазмұны мен процесін танымай саналы т`ртіп пен мінез-құлықты т`рбиелеу мүмкін емес. Сондай-ақ `семдікке көзқарасты т`рбиелеу- ді өмірден, белсенді іс-`рекеттен ж`не мұраттарға жету жолындағы күрестен оқшау қарауға болмай- ды. Мектеп оқушыны `семдікті өмірден, адамдар қылықтарынан, еңбек іс-`рекетінен, еңбек н`тижесінен көруді ж`не л`ззат алуды үйретіп қана қоймайды, күнделікті өмірде осы `семдікті жасау ынтасы мен іскерлігін т`рбиелейді. Сонымен эстетикалық т`рбие табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі, өмірдегі ең жақсыны қабылдау, одан л`ззат алу. Эстетикалық т`рбие адамда дүниедегі `демілік атаулыны бағалай білуге үйретеді, өнер шығармаларын тануға, қастерлеуге баулиды. Эстетикалық т`рбиенің өзіне т`н міндеттері бар. Олардың бірі – эстетикалық сезімді ж`не эстетикалық қабылдаудыт `рбиелеу. Өмірдегі, өнердегі `демілікті сезу ж`не көру адамдарда `ртүрлі болады. Біреулер `демілікке үңіле қарап, оның сырын білуге тырысады, ал кейбіреулер оған онша м`н бермейді, қалай болса солай қарап жанынан өте шығады. dдемілікті сезу үшін, оған түсіну үшін ең алдымен бейнелеу өнері, музыка ж`не `н саласынан `рбір адамда білім болуы керек. Білім адамды `деміліктің объективтілік критерийлерімен қаруландырады. Білімді адам сұлулықты бағалай біледі, түсінеді. Айналадағы дүние сезімталдық, эстетикалық қабылдау қырағылығы, ықыластылық, қамқорлық баланың эстетикалық дамуының негізі болады. Бастауыш сынып оқушылары `ртүрлі п`ндерді оқудың н`тижесінде табиғаттың, еңбектің сұлулығын ж`не адам іс-`рекетінің `демілігін бағалай білуді түсінеді. Олар `демі жазуға м`нерлеп оқуға ж`не айтуға үйренеді. Ал бұл м`дениетті сөйлеуге, көркемдік танымын қалыптастыруға, қиялын дамытуға игі `сер етеді. Сонымен халықтық педагогиканы оқу-т`рбие үрдісінде тиімді қолдана отырып, бастауыш сынып оқушыларының эстетикалық талғамын арттыруға болады деген қорытындыға келдік. Бүгінгі таңда бастауыш мектептерде оқу `рекетін ұйымдастыруда оқушының жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруда эстетикалық м`дениетке мұғалім ерекше назар аудару керек. 1. Қоянбаев Ж.К. Педагогика. – Алматы, 2001. 2. nбілова З. n. Этнопедагогика. – Алматы, 1997. 3. Табылдиев n. Қазақэтнопедагогикасы. – Алматы, 2000. 4. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақтeлім-тeрбиесі. – Алматы, 1995 Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 362 жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|