Ормандарды жою немесе зақымдау (292-бап)

Қылмыстың объектісі-ормандарды қорғау жөніндегі қоғамдық қатынас. Қылмыстың заты-орман қорына жататын барлық орман топтары, сондай-ақ орман қорына кірмейтін екпе ағаштары. Қылмыстық кодекстің 292-бабының 1-тармағында көрсетілген қылмыстың объективтік жағы отты немесе өзге де қауіптілігі жоғары көздерді ұқыпсыз қолдану салдарынан ормандарды, сондай-ақ орман қорына кірмейтін екпе ағаштарды жою немесе зақымдау арқылы көрініс табады. Отты немесе өзге де қауіптілігі жоғары көздерді ұқыпсыз қолдануға (өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу, қазба байлықтарды ашу, құрылыс салу, құбыр жүргізу, электр қуатын беретін линиялар жүргізу, ормандарды агрохимикаттармен өңдегенде сақтандыру шараларын қолданбау) әрекеттері жатады. Қылмыс құрамы материалдық. Қылмыстың объективтік жағының міндетті белгісіне қылмыстың зардабы (ормандарды, сондай-ақ орман қорына кірмейтін екпе ағаштарды жою немесе зақымдау) жатады. Іс-әрекет пен зардаптың арасындағы себепті байланыс анықталуы қажет. Қылмыстық кодекстің 292-бабының 1-тармағында қылмыс субъективтік жағынан кінәның абайсыздық түрі арқылы жасалады. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған адам. Қылмыстық кодекстің 292-бабының 2-тармағында көрсетілген қылмыстың объективтік жағы ормандарды, сондай-ақ орман қорына кірмейтін екпе ағаштарды өртеу, өзге де жалпы қауіпті әдіспен не зиянды заттармен, қалдықтармен немесе қоқыстармен ластау салдарынан қасақана жою немесе зақымдау арқылы сипатталады. Мұндағы ормандарды жою мен бүлдірудің тәсілдеріне-өртеумен бірге өзге де қауіпті әдіс (жарылыс жасау, су жіберу) қолдану немесе зиянды заттармен, қалдықтармен, қоқыстармен ластау жатады.

Қылмыстың тікелей объектісі-жануарлар дүниесін қорғауды қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар. Қылмыстың заты-жануарлар дүниесі. Жануарлар дүниесі мемлекетіміздің табиғи байлықтарының ең басты бөлігі, оған Республика аумағында құрғақта, суда, аспанда және жер астында еркін өмір сүретін жануарлардың барлығы жатады. Жануарлар түріне: сүтқоректілер, құстар, бауырымен жорғалаушылар, қос-мекенділер кіреді. Жануарлар дүниесін құқықтық қорғау Қазақстан Республикасы Конституциясында, Қазақстан Республикасы 1992 жылғы 21 қазанда қабылданған «Айналадағы табиғи ортаны қорғау туралы», «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы» заңдарында баянды етілген. Осыған орай жануарлар дүниесін құқықтық қорғау, өсімін молайту, оларды сақтауға мемлекет айрықша мән беріп, оларды қорғау ережелерін елеулі түрде бұзған жағдайда кінәлыны қылмыстық жауаптылыққа тарту шаралары көзделген. Қылмыстық кодекстің 289-бабында көрсетілген қылмыс (жануарлар дүниесін қорғау ережелерін бұзу) объективтік жағынан: а) өндіріс процестерін жүзеге асыру мен көлік-құралдарын пайдалану, өсімдіктерді қорғау құралдарын, минералдық тыңайтқыштарды және басқа да препараттарды қолдану кезіндегі жануарлар дүниесін қорғау ережелерінің бұзылуы, Бұларға: қазылған шұңқырларға жаппай жөнкілген жануарлардың құлап мертігуі, өлуі, көлік құралдарын жүргізушілердің жануарларды қағып, басып өлтіруі, зақымдауы, өсімдіктерді қорғау құралдарын, минералдық тыңайтқыштарды және басқа препараттарды қараусыз қалдырудан оны жануарлардың пайдаланып, ауруға, өлім-жітімге ұшырауы сияқты фактілер жатады. б) Аңшылық алаптары мен балық шаруашылығы тоғандарын пайдалану мен қорғау тәртібін бұзу. Бұл жерде жануарлардың осы түрін қорғау ережелерін бұзу туралы сөз болып отыр. Арнаулы нормативтік актілерде ол туралы нақты көрсетілген. Қылмыстың объективтік жағының тағы бір белгісі қылмыстың зардабы-ірі шығынға соқтырған жануарлар дүниесінің жойылуы немесе қырылуы болып табылады. Жойылу деп- жануарлардың жеке түрінің мүлдем жоқ болып кетуі, ал қырылуы деп оның белгілі бір бөлігінің өлім-жітімге ұшырауы болып табылады. Жойылу немесе қырылу ірі залал көлемінде болуы керек. Жануарлар дүниесін қорғау ережелерін бұзу мен одан болған зардаптың арасындағы себепті байланыс анықталуы қажет. Қылмыс материалдық құрамға жатады және ол заңда көрсетілген зардап көрініс алған уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Қылмыс субъективтік жағынан алғанда қасақаналықпен немесе абайсыздықпен істелуі мүмкін. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған жай немесе лауазымды адам.