С тұр сын ға лиева
«а за ты ха лы поэ зия сы ны тр ле рі
жүктеу/скачать 9,59 Mb. Pdf көрінісі
|
809-003-001к-19 КазЛитра 9 каз УЧЕБНИК Book
| «а за ты ха лы поэ зия сы ны тр ле рі
ту ра лы» ат ты ең бе гін де қа зақ поэ зия сы ту ра лы ой ла рын, тұ- жы рым да рын әде би ет тің ха лық тық си па ты мен бай ла ныс ты ра оты рып, та би ғат пен өнер ді, та ным мен өнер ді, тұр мыс пен өнер ді са бақ тас ты ра тал дай біл ген. Ға лым ның әде би ет тео рия сы на қа- тыс ты ой ла ры, қа зақ поэ зия сы ның жанр лық, түр, өлең құ ры лы- сы ерек ше лік те рін жік теп жа зуы қа зір гі әде би ет тео рия сы үшін құн ды дү ние лер бо лып са на ла ды. Қа зақ өлең де рін ға лым бес ке бө ліп: жыр, жоқ тау, қа ра өлең, қай ым өлең, өлең деп жік тей ді. Осы әр тү рі нің та ри хи си па ты на ба ға бе ріп, олар ды ай ту шы лар, жет кі зу ші лер туралы да мәлімет береді. Ш.Уәли ха нов ең бек те рі мен пі кір ле рі орыс ғалымдарына АР МА Н - ПВ ба сп ас ы 159 қа зақ, түр кі ха лық та ры та ри хын, әде бие тін, дү ни ета ны мын зерт- теу ге жол сал ды. Ш.Уәлиханов ал ғаш рет поэ зия жан ры на, өлең тү рі не си пат- та ма бе ріп, тұң ғыш рет же ке бө ліп қа рай ды. Бұ лай бө лу қа зақ әде- бие ті нің, тіп ті түр кі әде бие ті нің ірі жа ңа лы ғы бо лып са на ла ды. Қа зақ әде бие тін де гі «жыр» ат ты тер мин ді ал ғаш ен гі зу ші – Ш.Уәли ха нов. Аса ірі дас тан дар ды ға лым «жыр» деп атайды. Бұ ған «Қо зы Көр пеш – Ба ян сұ лу», «Орақ ба тыр», «Ер Көк ше» сын ды дас тан дар ды жат қы за ды. Жас ға лым қа зақ тың жоқ тау ын «жы лау» деп атай ды. Жи ын-той да, қа зақ тар дың мей ра мын да ай ты ла тын қыс қа да тап қыр сөз бен қа ғы сар ай тыс тү рін «ай тыс» дей ді. Жал ғыз шу мақ тан тұ рып, ән ге қо сы лып ай ты ла тын өлең тү рі не ға лым «қа ра өлең» де ген атау бе ре ді. Ал қал ған ли ри ка жанр ла ры ның бә рін «өлең» деп атай ды. Кең кө лем ді, мол қа зы- на лы эпос тар ды ай та тын дар ды «ақын» деп, ал қа ра пай ым про за тү рін де гі әсер лі хи кая ны ай ту шы лар ды «ер тек ші» деп бө ле ді. Шо қан Уәли ха нов – тек қа зақ қа на емес, қыр ғыз хал қы үшін де ба ға жет пес үл кен ең бек сі ңір ген тұл ға. жүктеу/скачать 9,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|