С тұр сын ға лиева

161
ту ра лы», «ыр ыз дар ды кө ші-о ны ту ра лы», «Сот ре фор-
ма сы ту ра лы жаз ба лар да» ба ян да ла ды.
Аса көр нек ті қа зақ ға лы мы әрі ағар ту шы сы Шо қан Уәли ха нов 
1865 жы лы 10 сәу ір де ұзақ қа со зыл ған ау ру дан қай тыс бол ды.
Шо қан ның ғы лым ға қос қан зор үле сін ше тел жә не орыс ға лым-
да ры жо ға ры ба ға ла ған. «Мен Гас форт қа Уәли ха нов тың қа зақ 
да ла сы жө нін де жи на ған та ма ша эт ног ра фия лық жә не та ри хи 
ма те ри ал да рын қо ры тып, өң деу үшін ұзақ уа қыт қа Пе тер бург ке 
ке луі не мүм кін дік бе руін жә не оның ге не рал-гу бер на тор жа нын-
да ғы қыз мет ор ны ның сақ та лу ын сұ рап өті ніш ет тім. Со ны мен 
қа тар геог ра фия лық қо ғам Уәли ха нов қа үл кен қам қор лық жа сап, 
жәр дем көр се те ді деп уә де ет тім», – деп жа за ды П.П.Се ме нов-Тянь-
Шанс кий. Ака де мик И.И.Ве се ло вс кий: «Ш.Уәли ха нов шы ғы ста ну 
әле мі не құй рық ты жұл дыз дай жарқ етіп шы ға кел ген де, орыс тың 
Шы ғыс ты зерт теу ші ға лым да ры оны ерек ше құ бы лыс деп тү гел 
мой ын дап, түр кі ха лық та ры ның тағ ды ры ту ра лы одан ма ңы зы 
зор, ұлы жа ңа лық тар ашу ды күт кен еді. Бі рақ Шо қан ның мез гіл сіз 
өлі мі біз дің бұл үмі ті міз ді үзіп кет ті», – деп өкі ніш біл дір ді.
Шо қан Шың ғы сұ лы Уәли ха нов – қа зақ хал қы ның тұң ғыш 
ға лы мы, та рих шы, фольклор шы, эт ног раф, геог раф, ағар ту шы, 
де мок рат.
Ар тық бол мас біл ге нің
Ыс тық көл – Сол түс тік Тянь­
Шань да ғы Күн гей Ала тау мен Те­
ріс кей Ала тау тау жо тала ры ның 
ара лы ғын да, 1608 м би ік тік те (Ыс­
тық көл қа зан шұң қы рын да) ор на­
лас қан тұй ық көл. Дү ниежү зін де гі 
ірі тау көл де рі нің бі рі. Ау ма ғы – 
6236 км , ұзын ды ғы – 178 км, ен ді­
рек бө лі гі – 60 км, ең те рең же рі – 
668 м, ор та ша те рең ді гі – 278 м, кө­
ле мі – 1738 км . Жа ға лық сы зы ғы­
ның ұзын ды ғы – 597 км. Көл ге 50­ден ас там ша ғын өзен құяды. Қыс та 
суы қат пай ды, аяз ды жыл да ры шы ға нақ та ры ға на қа та ды. Мөл дір лі­
гі – 12 м, тұз ды лы ғы – 5,8 . Ба лық тың 20­дан ас там тү рі (ша бақ, са­
зан, көк бас т.б.) бар. Ке ме жү зе ді. Көл өңі рін де 1958 жы лы Ыс тық көл 
қо ры ғы ұй ым дас ты рыл ды. Бас ты пор ты – Ба лық шы.
«Геог­ра­фия­лық­атау­лар­сы­ры»­кітабы
с­тық­көл

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: