С тұр сын ға лиева
жүктеу/скачать 9,59 Mb. Pdf көрінісі
|
809-003-001к-19 КазЛитра 9 каз УЧЕБНИК Book
| «ыр ыз дар ту ра лы
жаз ба лар» ат ты ең бе гін де қыр ғыз ау ыз әде бие тін тө мен де гі дей үш са ла ға бө ліп қа рас ты ра ды: 1) ер тек тер мен та ри хи, қи яли аңыз-әң гі ме лер; 2) аса ірі эпи ка лық аңыз дар; 3) тұр мыс-салт жыр ла ры. Ш.Уәли ха нов тың ға лым ре тін де зерт те ген ең бір ір ге лі ең бек- те рі нің бі рі – қыр ғыз дың «Ма нас», «Се ме тей» жыр ла рын жа зып алып, да ла «Илиада сы» мен «Одис сея сы» деп ба ға ла уы: «Ма нас» – бұл эн цик ло пе дия, ха лық тың бір бел гі лі ба ты ры ай на ла сы на, Ма нас тө ңі ре гі не, бір уа қыт қа жи нақ тал ған бар лық ер те гі ле рі нің, хи каяла ры ның, аңыз әң гі ме ле рі нің, геог ра фия лық, ді ни, ақыл, адам гер ші лік тү сі ні гі нің қо сын ды сы са ха ра ның «Илиада сы» се кіл ді». Шо қан – қа зақ хал қы ның ау ыз әде бие ті не ал ғаш рет тал- дау жа сап, ха лық тық мұ ра ны әлем ге та ны та біл ген ұлы ға лым. Шо қан ның қа зақ әде бие ті не әкел ген мол мұ ра сы – Орын бай, Шө же, Жа нақ, Арыс тан бай, Нұ рым бай си яқ ты ақын дар дан жа зып ал ған ау ыз әде бие ті үл гі ле рі. Ш.Уәли ха нов орыс, шы ғыс ға лым да ры ер те на зар ау дар ған «Еді ге» жы ры ның то лық әрі көр кем нұс қа сын ұсы- на ды, «Ер Көк ше» жы рын да жа зып алып, кей ін гі ұр пақ қа жет- кі зе ді. Шо қан өзі нің ар ғы ата сы, қа зақ тың ұлы ха ны Абы лай хан ту ра лы жыр лар ды да жет кі зу ші лер дің бі рі бол ды. АР МА Н - ПВ ба сп ас ы 160 1858–1859 жыл да ры Шо қан атақ ты Қаш қа рия са па ры на ба рып қайт ты. Шо қан- ға дей ін ол өл ке де бір де-бір зерт теу ші бол- ма ған. Не міс ға лы мы А.Шла ги нт вейт тің еуро па лық тар үшін мүл де жа бық өл ке ге ба рып қайт пақ бол ған са па ры қай ғы лы аяқ та лып, ол қа ты гез дікпен өлім жа за- сы на ду шар бол ған-ды. Адольф тің бұл қай ғы лы тағ ды ры жө нін де ал ғаш мә лі- мет ті жет кіз ген де Шо қан бол ды. Шо қан аса қи ын құ пия жағ дай да өз өмі рі не қа тер төн ді ре жү ріп, Қаш қа рия өл ке сі нің та ри- хы, эт ног ра фия сы, мә де ние ті мен геоло гия сы, геог ра фия лық жағ- дайы ту ра лы бұ ған дей ін мүл де бел гі сіз аса құн ды де рек тер жи нап қайт ты. Со ның не гі зін де жүктеу/скачать 9,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|