Э.Геккель (1866 ж) экологияга мынадай аныктама бердд

катынаста  болатын  жануарлармен  жэне  вамдштермен  езара 
ынтымакдгастык, немесе цастаапых, эрекеттершщ бар жиынтыгын 
зерттеу деп тусшем1з».
Э к о л о ги я   бастапк,ы  кезд е  б и о л о ги я л ы к   гы лы м дарды н 
курамына енш,  организмдер мен коршаган ортанын езара тыгыз 
байланысын  гана  зерттеумен  шектелген  болса,  каз1рп  заманда 
экология шенбер1 одан да api кещп,  кептеген гылымдармен, атап 
айтканда -  география, геология, агрономия, химия,  архитектура, 
математика,  физика,  генетика,  медицина,  кыскасы  гылымнын 
барлы к  салалары мен  тыгыз  араласып  кетть  О сы лай  Kasipri 
замангы  экология  -   зор  каркьгамен  дамып  келе  жаткан,  Ж ер  
планетасындагы барлык TipmiAiK иелер1 ушш ic жузш де аса зор 
манызды, кешендд гылым болып саналады. Экология болашактьщ 
гылымы  ж ане  адамдардыц  езш щ   eMip  cyp yi  осы  гылымныц 
дамуына тжелей байланысты.
1 кесте
Экологиялык окигалардыц кунпзбеп 
(Г.С.Розенберг бойьшша)
Жылдар
Автор
Мемлекет
Экологиялык  аппарат
6.Э.Д. VI-IV 
гасырлар
Ежелп
Индия
«Махабхарата» жене 
«Рамаяна»  эгшкалык, 
поэмаларында  шамамен 
жануарлардын 50 туршщ 
•прнилж ету ёрекщелжтер 
KeATipiAreH.
6.Э.Д.  490-430 
жылдар
Эмпедокл
Ежелп
Греция
©с1мджтщ коршаган 
ортамен байланысын 
к,арастырды.
б.э.д.  384-322 
жылдар
Аристотель
Ежелп
Греция
«Жануарлар тарихы» - 
жануарлар 
классификациясы.
б.э.д.  371-280 
жылдар
Теофраст
Ежелп
Греция
«всамдштер туралы 
зерттеулер» - 500-дей 
еамдцже сипаттама 
жасады.
11

Жылдар
Автор
Мемлекет
Экологиялык  акпарат
б.э.д.  79-23 
жылдар
Улкен
Плиний
Ертедеп
Рим
«Табиги тарих»  - 
ботаника,  зоология орман 
шаруашылыгы  бойынша 
мэлшеттерге 
толыктырулар жасады.
1749  ж.
К.  Линней
Швеция
Систематиканын  непзш 
калады.
1749  ж.
Ж .  Бюффон Франция
«Табиги тарих»  - 
турлердщ езгеруше 
крршаган орта acepi 
туралы идеялар айтылды.
1798  ж.
Т.  Мальтус
Англия
Популяция  ©сушщ 
геометриялык,
(экспоненциалдык,) 
тендеуш усынды. 
Популяция  есушщ 
алгашкы  математикалык, 
моделтщ  негЫн жасады.
1802  ж.
Ж.Б.Ламарк Франция
«Биология» терминш 
усынды.  Биосфера туралы 
концепциянын непзш 
калады.
1836  ж.
Ч.  Дарвин
Англия
Буюл Ж ер шарына 
саяхат,  «Турлердщ шыгу 
теп...» енбегше енген 
экологиялык  байкаулар 
мен  сипаттамалар.
1840  ж.
Ю.  Либих
Германия
«Минимум  занын» 
тужырымдады.
1845  ж.
А.Гумбольдт Германия
Бес томлы  «Космос». 
©ciMAiicrep мен 
жануарлардын 
таралуына  геогрофиялык 
аймактын  ecepi.
12

Жылдар
Автор
Мемлекет
Экологиялык  аппарат
1866  ж.
Э. Геккель
Г ермания
«Экология» уГЫМЫН 
усынды.
1870  ж.
Г. Спенсер
Англия
«Социологияны зерттеу» - 
адам  экологиясынын 
непзш салды.
1875  ж.
С.  Зюсс
Австрия
«Биосфера»  угымын 
усынды.
1877  ж.
К.  Мебиус
Г ермания
Tipi организмдердщ 
к,ауымдастыгы  - 
биоценоз» угымын 
усынды.
1895  ж.
Е.  Варминг
Дания
Алгаш рет  «экология» 
угымын еамдштерге 
к,атысты к,олданды, 
«TipmiAiK формалары» 
угымын усынды.
1903  ж.
К.  Раункиер
Дания
©с4мдштердщ прпплдк 
формалары туралы 
классификация 
к;урды.
1910  ж.
В.  Шелфорд
АК.Ш
Толеранттык; зацын 
ту жырым дады.
1915  ж.
Г.Н.Высоцкий Ресей
«Экотоп» - щрнйлщ ету 
орны угымын усынды.
1915  ж.
И.КЛТачосский Ресей
«Фитоценоз» - оамджтер 
к,ауымдастыгы  угымын 
усынды.
1918  ж.
X.  Гаме
.
Швейцария
«Биоценология» - Tipi 
организмдер  кдуымдас- 
тьщтары туралы гылым, 
«Фитоценология» - 
eciMAiKTep кдуымдастык;- 
тары туралы гылым 
угымдарын усынды.
13

Жылдар
Автор
Мемлекет
Экологиялык,  аппарат
1926  ж.
В.И.Вер­
надский
КСРО
«Биосфера» - 
Tipi 
заттын 
аукымды кызмепн 
аньщтады.
1927  ж.
Э.  Леруа
Франция
«Ноосфера»  угымын 
усынды.
1933  ж.
Д.Н.Капшаров КСРО
«Орта жэне ауымдастык», 
«Жануарлар  экологиясы 
непздер!» - экологиядан 
алгапщы отандьгк, 
ок,улык,тарды жарывда 
шыгарды.
1935  ж.
А. Тенсли
АКДИ
«Экожуйе»  угымын 
усынды.
1939  ж.
К. Тролль
Г ермания
Жана  «Ландшафт 
экологиясы»  гылыми 
багытыньщ непзш 
калады.
1942  ж.
В.Н.Сукачев КСРО
«Биогеоценоз» угымын 
усынды.
Биогеоценологиянын 
негтзш калады.
1942  ж.
Р.  Линдеман АКДИ
Трофикалык (корекпк) 
денгейлер жэне «энергия 
пирамидасы»  туралы 
туанисгерлд дамытты (10% 
ережеа).
1963  ж.
В.Б.  Сочава
КСРО
«Геожуйе»  угымын 
усынды.
1971  ж.
Ю.  Одум
АК.Ш
Экологиядан кдз!рп 
тацдагы б!рден-б1р куигп 
енбек -   «Экология 
непздер!» орыс ттлше 1975, 
1986 жылдары 
аударылды.
14

Жылдар
Автор
Мемлекет
Экологиялык акпарат
1971  ж.
Б.  Коммонер АКШ
Экологияныц терт зацын 
тужырымдалы, орыс 
ттлше 1974 жылы 
аударылды.
1994  ж.
Н.Ф.Реймерс Ресей
«Экология»:  зацдары, 
ережелер!, принциптер1 
жэне «улкен экология» 
гипотезалары.
Ka3ipri  танда  экология  гылымы  зерттелетш  обьект1лердщ 
ерекшелштерше,  эдктерш е  байланысты  б1рнеше  бвлшдерден 
турады:
Аутэкология  (грекше  autos  -  e3iM)  —  жеке  организмдердщ 
к,оршаган ортамен к,арым-к,атынасын зерттейтш экология 6eAiMi. 
Аутэкология  угымын  алгаш  рет  1896  жылы  Шретер  особьтар 
эк ологи ясы  
уш ш  
колданды . 
А у т э к о л о г и я  
алды мен 
организмдердщ (особьтардын)  ел1 материядан айырмашылыгын: 
зат алмасу,  кебею,  езгергшгпк жэне тукым куалаушылык,,  ecyi 
мен  дамуы,  т т р г е н г ш т п ,  козгалысы  жэне  бешмделунплж 
Касиеттер1  бар  TipmiAiK  иелерД  ретш де  карастырады. 
Аутэкологиянын мшдета  —  турлердщ алуан TypAi экологиялык; 
жагдайларга  (ылгал,  жогары  жэне  теменп  температурага, 
ортанын туздылыгы) физиологиялык, морфологиялык жэне т.б. 
бешмделуш аныктау. Сонгы жылдары аутэкологияда жана багыт
- орта ластануынын эсерше организмнщ жауап кайтару тетиегерш 
Коса зерттеу пайда болды.
Демэкология  (грекше  demos  -  халык)  немесе  популяциялар 
экологиясы -  коршаган орта факторларыныц популяцияга эсерш, 
популяция  санынын 
e 3 r e p y iH  
зерттейд1. 
B ip  
турге  жататын 
организм дердщ   топ  курып  TipmiAiK  ету  ер ек ш елж терь 
биологиялык курылымы  (жас, жыныс,  кебею,  елу, табигаттагы 
саны, тыгыздыгы, таралуы жэне т.б.) табигаттагы сан мелшершщ 
реттелу1  мен  а уы л  шаруаш ылыгындагы  манызы  туралы  
мэлгметтерлд карастырады.
Э й д э к о л о ги я   (грекш е  eidos  -   т у р )  -   тур   мен  оныц 
популяциялары н  органикалык  дуние  дамуыныц  жогары 
денгеш тургысында  карастырады.  © й т к ет  особь,  популяция
15

белгШ 6ip нак,ты турл^рдвд еюлдерь Сондыктан эйдэкология
—  особь,  популяция,  тур,  биоценоз,  биогеоценоз  (экожуйе), 
биосфера денгешндеп карым-катынастар туралы  зерттеулер 
журпзедд.
Синэкология  (грекше  syn  -   6ipre)  немесе  к,ауымдастык,тар 
экологиясы (биоценология)  — биоценоз тузетш эр турге жататын 
еамдисгер, жануарлар жэне микроорганизмдер популяцияларын, 
олардын туз1луш, дамуын, ^урылымын, езгеруш жэне коршаган 
ортамен карым-катынасын зерттейдд.
Осы  багыттардын  непзшде  жана,  жалпы  биосфераныц 
мэселелерш  карастыратын  -   галамдык  экология,  когам  мен 
табигаттын  кдрым-катынастары  мэселелерш  карастыратын  — 
элеуметпк экология сиякты багыттар пайда болды.
1.2 
Экология пэншщ мазмуны, мшдеттер1 жене зерттеу 
eAicrepi
Экология пэншщ мазмуны 
В
 
организмдердщ 6ip-6ipiMeH жэне 
коршаган ортамен  катынастарын популяциялык,  биоценоздык, 
биогеоценоздык (экожуйе) жэне биосфералык денгейде зерттеу 
болып табылады. Экология угымын гылымда алгашкы рет немк: 
галымы Э. Геккель (1866 ж) колданды.
Экология пэншщ непзп м ш деп -  популяция, биоценоз жэне 
оларда  болып  жаткан  езгер1стерд1  зерттеп,  каз1рг1  тандагы 
планетанын  индустриализация  жене  урбанизация  жагдайында 
экологиялык процестер зацдылыктарын ашып, тусйнш баскару.
Экология  гылымынын  басты  мацсаты  -   галамдык 
проблемаларды  бакылай  отырып  ондагы  TipmiAiKTiH 
турактылыгын  сактау.  «Адам  -   когам  -   табигат»  арасындагы 
карым-катынастарды  уйлеспрё  отырып,  табигат  ресурстарын 
тшмдД пайдалануды непздеу.
Экология гылымынын зерттеу обьект1& жеке особьтар емес, 
особьтар  топтары  —  популяциялар,  турлер,  кауымдастыктар, 
экожуйелер, ягни, биологиялык микро- жэне макрожуйелер.
Баска  гылымдар  сиякты  экология  гылымынын  да  езшддк 
кешенд
1
  эртурл1  зерттеу  aAicrepi  бар.  Экология  гылымынын 
непзп  теориялык.  dgicmepiHe  сипаттама  жасау,  жуйел!  турде 
талдау,  модельдеу  жатады.  Ал  бакылау,  салыстырмалы  турде 
талдау  жасау,  теж^рибелер  (далалык,  лабораториялык). 
мониторинг журпзу непзп эмпиристис ogicmepi болып табылады. 
Бакылау жэне салыстырмалы талдау жасау гылымнын дэстурл1
16

эдюгерше  жатады.  С о л   арк,ылы  сипаттама  жасалып,  талдау 
ж урпзу ушш алгашкы аппарат алуга болады.
Эколог-маман угшн ен маныздысы далальщ зерттеулер, ягни 
турлер популяциялары мен олардын к,ауымдастык,тарьш табигат 
жагдайында  зерттеу.  Далалык,  зерттеулер  организм  немесе 
популяцияга белн и  6ip факторлар ecepiH 6iA.yre мумкшдцс бередд. 
Осынын непзшде бак,ылаулар мен салыстырмалы талдау жасау 
аркылы  зерттелетш   макрож уйелерге  сипаттама  жасалады. 
Мундай  сипаттама  ж асау  уш ш   эколог-мамандармен  катар 
ботаниктер,  зоолог,  микробиолог,  топырак,танушы,  химик, 
гидролог  жене  баска да  мамандар  катысады.  Кептеген  сандык,
анатомия,  биохимия,  систематика жэне баска да гылымдардын 
aaicrepi к,олданылады.
Мысалы, еомджтер к.ауымдаст'ыгын зерттеуде олардьщ сандьщ 
ж ене  сапалык  сипаттамасы  жасалады.  Барлык,  еом дж тер 
топтарыньщ систематикасы,  TipmiAiK  формалары,  ярустылыгы, 
мозайкасы, фенологиясы, турлердщ кеггпп, биомассасы, eiriMALAiri 
жене  сондай-ак,  TipmiAiK  ортасынын  сипаты  (рельеф,  топырак, 
экспозиция)  сияк,ты кептеген сандык, жэне сапалык, мэл1меттер 
алынады.
Жануарларга экологиялык, зерттеулер журпзгенде олардьщ 
к,оректену1, кебеюг, мшез-к,улк,ы, популяциянын орналасуы мен 
миграциясы,  ортанын  абиотикалык,  жагдайлары  (температура, 
ылгалдылык,, жарык, т.с.с.)  жэне к,ауымдастык,тагы биотикалык 
байланыстар ескер1ледд.
Э кологияны ц  сандык  ж эн е  сапалык  зерттеу  OAicTepi 
толыгырак  Ю тарауда карастырылады.
Эксперименталльщ  эд1стер  аркылы  организмнщ  дамуына 
кейб1р жеке факторлардын эсерш тэж1рибе аркылы аныктауга 
ж эне  экологиялык  механизмдерш  6uvyre  мщмкшдок  беред!. 
Табигаттагы  теж1рибенщ  бакылаудан  езрешеяМ  —  организмге 
6eAriAi  6ip  фактордын  ecepi  жасанды  жагдайда  журпз1ледь 
Экологиялык  тэж1рибенщ  мысалы  ретшде  -   орман  шетшдеп 
корганы с  сызыктарын,  м елиорациялы к  жумыстарды,
жэне  сапалык  M9AiMeTTepM^fcHnarraMa  жасауда  физиология
ж ануарларды  буры 
жумысгарын келпруг
Экологияда  K,a3ip 
матейатикалык,  едкг 
есептеу  машиналары

м о д е л ь д е у   кен  таралы п  к е л е д ь   Б ул  эд1стщ  е р ё к ш е д т  
тупнускдмен, ягни обьектгмен немесе жуйемен кдтар онын колдан 
жасалган жасанды кеипрмеа де зерттеледд. Зерттеулерде артурл1 
математикалык,  (сандар,  б е лп л е р ),  графикалык,  модельдер 
к,олданылады.
1.3 
Tipi материя мен биологиялык жуйелердщ 6ipiry 
декгейлер
1
Tipi  материя  ушш  сол  жуйеге 
K ipeTiH  
элементтердщ,  ягни 
элем ен та р лы   белш е к тер д ен   (элек тр о н ,  пр отон )  бастап 
организмдер мен кауымдастыктар, биосферага дейш иерархиялык, 
6ip-6ipiHe  багыныш тылыгы  тан.  Сондык;тан,  биологиялык; 
денгейлер  жогарылаган  сайын  обьекплер  арасындагы  к,арым- 
к,атынастар да курделене туседд.
Экология  гылымы  организмдер  мен  олардын  арасындагы 
к,арым-к;атынастарды барлык, денгейлерде эерттейд
1
. Материяны 
курайтын элементтердщ к,УРылымдык,-функдионалдык, 6ipiryiHiH 
ерекшелдктер1 непзшде темендепдей денгейлер Д
1
 беледд (2 кесте).
М олекулалы н  дец гей .  Биологиялык,  макромолекулалар: 
нуклейн  кьшщылдары,  белоктар,  полисахарид тер т.б.  манызды 
органикалык, заттар денгейшде 6ipiry.
Клеткальщ  децгей.  Элементарлык 
T ip i 
жуйе,  барлык 
Tipi 
организмдердщ непзп курылымдык,-функционалдык 
6 ipA iri. 
Кеп 
клеткалы жануарлар, еамддктер, саныраукулактар улпаларыньщ 
курамында  немесе  ж еке  организм  ретш де  (бактериялар, 
карапайымдылар,  кейб1р  балдырлар  мен  саныраукулактар) 
TipmiAiK етедд.
Улпалыц  децгей.  Улпа  —  курылысы  мен  аткаратьш  кызмеп 
жагынан  уксас  клеткалар  тобы.  Ж ануарларда  -   шыгу  теп, 
курылысы, организмдеп аткаратын кызмеп уксас клеткалар жуйеа. 
Эомддктерде -  эдетте шыгу теп уксас, курылымдьщ жэне аткару 
кызмеп бойынша 6ip-6ipiMeH байланысты клеткалар жуйеа.
М у  шел!к децгей. Бфнеше кызмет аткаратын эртурл
1
 типтеп 
улпалардын к,урылымдык,-функционалды 6ipiryi.
Популяция -  6ip-6ipiMeH жэне коршаган ортамен байланыста 
болатын,  езше уксас топтардан aprypAi дарежеде окдиау ярш ш к 
ететш 6ip турге жататын особьтар жиынтыгы.
Тур •— белгш  бф ареалда 
TipmiAiK 
ететш генофоны ортак;, бф- 
6ipiMeH 
шагылысып ешмлд урпак беретш, морфо-физиологйялык 
белплер
1
 ук,сас популяциялар жиынтыгы.
18

Tipi жуйелердщ oipiry децгейлер1
2 кесте
TipnriAiKTiH 6ipiry децгейлер!
Биологиялык экологияныц
бвЛ1МДвр1
Биологиялык
макрожуйелер
Биосфера
Галамдык
экология
Жалпы
экология
(экзоэко­
логия)
Биогеоценоз
(экожуйе)
Биогеоценология
Биоценоз
Синэкология
(кауымдастыктар
экологиясы)
Тур
Эйдэкология
(турлер
экологиясы)
Популяция
Демэкология
(популяциялар
экологиясы)
Биологиялык
мезожуйелер
Организмдер
(особьтар)
Аутэкология
(особьтар
экологиясы)
Эндоэко­
логия
Мушелер
Экологиялык
морфология,
экологиялык
физиология
Улпалар
Улпалар
экологиясы
Биологиялык
микрожуйелер
Клеткалар
Клеткалар
экологиясы
Гендер
Экологиялык
генетика
Молекулалар
Молекулярлык,
экология
Биоценоз (грекше bios
 
- 
eMip, 
TipiiriAiK, koinos - жалпы, ортак) 
немесе кауымдастьщ  -   6ip жерде TipmiAiK ететш,  трофикалык 
(корекпк) жене кещспкте байланысга болатын ер турге жататын 
организмдер топтары (5 тарау).
Биогеоценология (грекше bios
 
- 
eMip, 
TipmiAiK, geo - жер, koinos
-  ортак,)  —  биогеоценоз  шиндеп  экологиялык,  компоненттердщ 
карым-катынасын зерттейтш гылым. Биогеоценоз - биоценозбен 
к;арым-к,атынаста  болатын  атмосфера,  гидросфера  жене
19

литосфера бёЛйегер кфетш, ягни 
б е л г ш  
6ip жерде TipmiAiK ететш 
Tipi организмдер мен зат жэне энергия алмасу бойынша 6ipiKKeH 
жер 6eTi учаскеа. Биогеоценоз биосферанын элементарлык, б ф л т  
болып  табылады.  Биогеоценоз  кебше  «экож уйе»  терминшщ 
синоним!  ретшде  колданылады.  Бфак  бул  угымдар  6ip-6ipiHe 
сэйкес келе бермейдд.
Экожуйе  (грекше oikos  -  уй,  баспана,  sistema  -  6ipiry)  -   бф- 
6ipiMeH карьш-к,атьшастары зандылык деп карастыруга болатын, 
6ipre TipmiAiK ететш эр турге жататын организмдер топтары мен 
олардын TipmiAiK ету жагдайларынын жиынтыгы (6 тарау).
Tipi организмдер карым-катынаста болатын Жердщ барлык 
экожуйелершщ  (атмосфера, гидросфера,  литосфера)  жиынтыгы 
жердщ ен улкен экологиялык жуйесш -  
биосфераны (грекше bios 
—  eM ip , 
TipmiAiK, 
sphaira - шар)  курайды (7 тарау).
Экологияда кебше 6ip-6ipiMeH шатастырып журетш 
коршаган 
табиги орта жэне коршаган орта деген угымдар бар.
Коршаган  табиги  орта  -   Жерде  жэне  онын  айналасында 
болаты н  табиги  денелер  (су,  ауа,  ж ануарлар,  еом джтер, 
микроорганизмдер,  топырак,  минералдар,  тау  жыныстары, 
космос),  кубы лы стар  (радиоактивтмш,  гравитация,  жылу, 
энергия,  жарык,  дыбыс)  жэне табиги  (космостык,  геологаялык, 
климаттык,  биологиялык)  процестер.
Коршаган орта  -   адамды  коршап  турган табиги  орта,  адам 
колымен  ж асалган  кундылыктар  ж эне  тарихи  дамуы  бар 
элеуметпк-экономикалык компоненттер.
1.4 
Казфп тацдагы 
экология гылымыньщ курылымы 
Экология  гылымы  курдел1  де  кеп  кырлы.  Ka3ipri  танда 
экология  тарамдалган  ж уйелер  деп  карастырылады.  Мунда 
шартты  турде бйрнеше улкен багытгарды:  биоэкология  (жалпы 
экология), геоэкология,  колданбалы экология, адам экологиясы, 
элеуметтж экология деп ерекшелеуге болады.
Казфп кезде экология гылымы жаратылыстану, техникалык 
жэне  когамдык  кубылыстарды 
6ipiKTipeTiH 
пэнаралык  6L\iM. 
Сондыктан  экологиянын  барлы к  багыттарынын  непзш де 
биоэкология фгетас идеялары жатыр.
Биологиялык жуйелерлд зерттеу бойынша 
биоэкология: 
-аутэкология (особьтар жэне организмдер экологиясы); 
-демэкология (популяциялар экологиясы);
-эйдэкология  (турлер экологиясы);
20

-синэкология (к;ауымдастык,тар экологиясы); 
-биогеоценология  (экожуйелер туралы ш м);
-галамдык экология (биосфера экологиясы)  болып белшедд. 
Органикалык  элемнщ   ipi  систематикалык  категорияларына 
сэйкес биоэкологияны:
-микроорганизмдер экологиясы;
-садыраукулактар экологиясы;
-есдмджтер экологиясы;
-жануарлар экологиясы деп беледд.
Белгии 6ip таксономияльщ топтарды зерттеу ушш айтылган 
систематикалык категориялар ары карай да белш ш  кете бередд, 
мысалы: кустар экологиясы, жэнджтер (насекомдар)  экологиясы, 
курдел1 гулддлер экологиясы,  жеке турлердщ  экологиясы жэне 
т.б.  Э к ологи ялы к,  aAicTepAi  ботан ика,  з о о л о г и я   нем есе 
микробиологияныц  кез-келген  таксонына  колдану  к,осымша 
жалпы  экологияны  да  дамытады.  Мысалы,  С олтустж   тещзде 
устрицаныц  6ip  турш щ   экологиясын  зерттеу  арк,ылы  нёмдё 
гидробиологы К.М ебиус жана экологиялык угым -  биоценозды 
гылымга енпздд.
Ж алпы  экология (экзоэкология) — Tipi материянын жогары: 
организм,  популяция,  тур,  биоценоз,  биогеоценоз,  биосфера 
децгейлерш зерттейдь
Ж алпы   экологияны  булай  карастыру,  экология  гылымын 
эртурл1 дэрежедеп биологиялык жуйелердщ пайда болу, даму, 
Tipm iAiK  е т у   зан ды лы ктары н ,  о ла р д ы н   корш аган  орта 
жагдайларымен к,атынастарын коса тусгнуге мумкшдж бередд.
Tipi  материянын  6ipiry  ерекш елж терш е  сэйкес  ж алпы  
экология  ж еке  6ipHenie  6eAiMAepAeH  турады:  аутэкология, 
демэкология, эйдэкология, синэкология ж эне т.б.
Ж алпы   экологияныц  непзшде:  экологиялык  морфология, 
экологиялык физиология, экологиялык, систематика, экологиялык 
генетика,  биохимияльщ  экология,  палеоэкология  сиякты  жана 
пэндер пайда болды. Бул децгейлердд экологиянын жеке 6eAiMi -  
эндология зерттейдд. Бутан молекулярлык, экология, экологиялык 
генетика, клеткалар экологиясы, улпалар экологиясы, экологиялык 
морфология жэне т.б. гылымдары юредд.
X X   гасырдын  90-шы  жылдары  экологияда  жана  багыт  — 
геоэкология дами  бастады.  Геоэкология  когамдык,  техникальщ 
ж эн е  ж араты лы стануды н  кептеген  багы ттары мен  тыгыз 
байланыста жеке гылыми багыт ретшде дамуда.
21

Геоэкология  (грекше  geo  •  жер)  -   географияльщ  (табиги- 
территориялык, кешендер, геожуйелер), биологиялык. (биоценоз, 

жүктеу/скачать 10,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: