Сабақ №9 Тақырыбы: Теорияны дәлелдеудің құрамдас бөлігі
ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
жүктеу/скачать 19,7 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҒЫЛЫМИ ТҮСІНІКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖАҒДАЙЛАРЫ
| ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
Ғылыми теориялардың мәні жэне пайда болуы туралы зерттеген кезде оларды классификациялауға да мән берілуі тиіс. Ғылым зертте-ушілер әдетте ғылыми теорияларды үш түрге бөледі. Бірінші түрге жататындар — сипаттамалық (эмпирикалық) теория-лар жатады. Мысалы: Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясы, И.Павловтың физиологиялық теориясы тағы басқа. Көптеген тәжірибелік (эмпирикалық) мәліметтердің негізінде бул теориялар белгілі бір объектілер мен процестерді сипаттайды. Ғылыми теориялардың екінші түрі математикаландырылған ғылыми теорияларды құрайды. Теориялардың бүл түріне теориялық физика саласындағы теориялар жатады. Көп жағдайда бул теориялар аксиомалар түрінде беріледі. Үшінші түрге жататындар — дедуктивтік ғылыми теориялардың жүйесі. Алғашқы дедуктивтік теория Евклидтің «Бастамалары». Бүл теориялардың негізгі мазмуны ең басында беріледі де, ал бүдан шығатын қорытындылар теорияға соңынан енгізіледі. Дедуктивті теориялар әдетте ерекше бір шартты тілмен беріледі. Аталған әрбір ғылыми теориялардың мазмүны мен ерекшеліктері — олардың пайда болуы — ғылыми түсініктердің қалыптасуымен тығыз байланысты. ҒЫЛЫМИ ТҮСІНІКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖАҒДАЙЛАРЫ Түсінік дегеніміз — заттар мен құбылыстардың қасиеттері мен қатынастары бойынша берілетін санадағы бейнесі, сонымен қатар, заттарды жалпы белгілері бойынша жіктейтін немесе біріктіретін ойлау формасы. Оларды эмпирикалық және теориялық түсініктер деп бөлуге бола-ды. Олардың арасында абсолюттік шекара жоқ. Әдетте эмпирикалық түсініктерге реальды шындық жағдайындағы қубылыстар мен заттарға байланысты түсініктер жатады, ал теория-льщ түсініктер де объективті өмірдегі заттар мен құбылыстарға байла-нысты, бірақ олардың негізгі қасиеттеріне бірден байқала бермейтін гипотетикалық қасиеттері алынады. Мысалы, «температура» деген түсінікке біз эмпирикалық және тео-риялық тұрғыдан анықтама берелік. Эмпирикалық деңгейде буған сы-нап бағанының биіктігі арқылы анықтама беруге болады, ал теория-лық деңгейге келетін болсақ, температураны дене молекулаларының орташа кинетикалық энергиясына пропорционал шама ретінде қарастыруға болады. Бұл жерде еске ала кететін бір жағдай: кез келген идеалдық объектіні сипаттау үшін реальды қасиеттер мен қатынастарды пайдалану шарт емес, гипотетикалық тұрғыдан қарастыру да жеткілікті. Ғылымның мақсаты — әр түрлі заттар мен қубылыстардың қайталанып отыратын маңызды қасиеттері мен қатынастарын көрсететін жалпы заңдарды анықтау. Ал бүл мақсат ғылыми абстракция арқылы жүзеге асады. Абстракция ғылыми теорияға сәйкес келуі керек. жүктеу/скачать 19,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|