Сабақ І. Әлем тілдерінің жіктелімі (классификациясы)
Әуентаным (интонология) жайлы
жүктеу/скачать 73,67 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.Сөзтаным (просодология) проблемасы Жауап
- 2 практикалық сабақ
| 3.Әуентаным (интонология) жайлы
Жауап: Әуентаным - әуені зерттейтін тіл білімінің саласы. Қазақ мәтінінің әуені күрделі фонетикалық құрылым болып табылады. Оның құрамы: 1. Қарапайым қатысымдық әуенмен; 2. Үстеме әуен, бірліктерінен турады Қатысым әуен сөйлемнің өне бойына тән болса, үстеме әуен сол сөйлемнің белгілі бір бөлшегіне ғана тән. Интонацияның тіл жүйесінде алатын орны, ерекшеліктері мен қасиеттерін анықтайтын саласы жалпы тіл білімінде интонология деп аталады. Интонологияның суперсегменттік бөлшектерін интонемалар деп атайды. Сөйлемде интонеманың атқаратын қызметі, өзіндік орны болады. Сондықтан интонема әрқашан синтагмада көрініс табады. Интонацияның негізгі қызметі 1) сөйлемнің түрлерін анықтау; 2) жеке коммуникативтік типтерін ажырату; 3) мазмұнның өзгешеліктерін ажырату; 4) мәтіндегі ерекшеліктерін көрсету; 5) әр түрлі эмоцияларда ажырату болып табылады. Интонацияның басты компоненттері әуен, негізгі тон жиілігі, интервалы, диапозон, ұзақтылық, қарқын, пауза, интенсивтілік, тембр тілдегі просодикалық әсілдер ретінде әр тілдің өзіндік интонациялық ерекшелігіне байланысты қолданысқа түседі. Интонация дыбыстан бұрын пайда болған деген көзқарас бар. Сонда да фонемаға қарағанда интонеманы зерттеу кейіндеу қолға алынды. 4.Сөзтаным (просодология) проблемасы Жауап: Сөзтаным (просодология) дегеніміз - дыбыстың айтылу ерекшеліктерін, дыбыс күшін, күшін / қарқындылығын, ұзақтығын, ұмтылысын, глоттализациясын, палатализациясын, дауыстыға дауысты дыбыстың үндестік түрін және дыбыстың негізгі артикуляциясына қосымша басқа белгілерді зерттейтін бөлімі. Просодия элементтері сөйлеу ағынында сөйлеу сегменттерінің барлық деңгейлерінде (буында, сөзде, синтагмада, фразада және т.б.), мағыналы рөл атқара отырып жүзеге асырылады. Прозодия аясында супер сегменттік бірліктердің сипаттамаларын қабылдаудың субъективті деңгейі де (биіктігі, күші, дауыстылығы, ұзақтығы) және олардың физикалық аспектілері (жиілігі, қарқындылығы, уақыты) зерттеледі. Просодикалық элементтер автономды жүйелерді құрайды, олардың ішіндегі ең маңыздылары тонологияның зерттеу объектісі болып табылатын силлабикалық тон; акцентология шеңберінде зерттелген ауызша стресс және фразалық интонация, оны зерттеуді интонация сияқты лингвистиканың бір саласы жүзеге асырады. Жалпы фонетикада кіші тіл бірліктерінің басын құрап, көлемді бірліктер құрастыратын лингвистикалық құбылысты (заңдылықты) просодика немесе сөзтаным деп аталады. Ол: - дыбыстардан буын құраса - буын просодикасы; - буындардан сөз құраса - сөз просодикасы; - сөздерден сөйлем құраса - сөйлем просодикасы болады. Мұнда тек сөз просодикасы - тілдік құбылыстың негізі болады. Өйткені тілдік дыбыстың жүйесінің құбылысы (фонология) сөз просодикасынан ғана танылады. Бұрын фонетикаға қатысты бірқатар зерттеулерде «просодия» термині «интонация» терминімен синоним болды - екі термин де суперсегменттік тілдік құралдардың функционалды жүйесін анықтады (кейде интонация құралдары тек функционалдық категориялар деңгейінде прозодикалық құралдар деп түсінуге болатын). Қазіргі шығармаларда интонация тек сөз тіркесі деңгейінде, ал просодия барлық тілдік бірліктер деңгейінде жүзеге асырылатын супер сегменттік құралдарды білдіреді. № 2 практикалық сабақ жүктеу/скачать 73,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|