Адамгершілік - құқықтық құндылықтар

«Әділет» ұғымы латын тілінде «дұрыс» (дұрыс, ақиқат) шыққан. Өзінің шығу тегі бойынша Ведалар мен Упанишадтардан, Гесиод пен Гомерден әділеттілік «бар әлемдік тәртіп», тарихтың рухани негізі ретінде түсіндірілді. Бұл жағдайда әділеттілік табиғи процестер мен адам жетістіктерінің өзіндік матрицасы ретінде түсіндірілетінін ескеріңіз. Дүниетанымында қабылданған әділеттілік концепциясында былайша тұжырымдалғандай сұрақ туындайды: дүние мен қоғам кемел бола ала ма, оларда тиісті пропорция, пропорционалдық және тәртіп болуы мүмкін бе? Бұрынғылар алдында әділдік өлшем, заң, принцип қызметін атқарған. Дайк құдайы заңның, шындықтың және әділеттің бастаушысы және жеткізушісі болуы керек.

Әділдікке қарама-қарсы нәрсе – әділетсіздік, тәртіпті бұзу, қылмыс, барды жою.Құқық – бостандықты жүзеге асырудың өлшемі және сонымен бірге саяси әділеттіліктің нормасы. Басқаша айтқанда, құқық нормативтік бекітілген әділеттілік.

Ежелгі философтар әділдікті адамның жоғары адамгершілік қасиеттеріне жатқызған. Платон өзінің «Мемлекет» атты еңбегінде әділдікті жақсылық идеясымен байланыстырады. Платонның ойынша, әділдік үш қасиеттің бірлігі: даналық, батылдық және байсалдылық.

Заң шеңберінде белгілі бір әрекеттерді жасау еркіндігі, т.б. сыртқы (әлеуметтік) мінез-құлықтың сол немесе басқа нұсқасын өз бетінше таңдай алу және сол арқылы өзінің күшін, дербестігін және өзіндік белсенділігін (билігін) көрсете отырып, басқалардың мінез-құлқын анықтай алу қабілеті құқықтық құндылық болып табылады. Яғни, заң – еркіндік. Құқықтық еркіндік субъективті құқықтың құндылық мәні болып табылады.