Сабақ Тақырыбы: Көмірсулар алмасуы. Анаэробты гликолиз. Кори циклы

Ал өсімдік және жануарлар организмінде жайлап энергия бөле отырып, яғни 
қарама-қарсы процесс жүреді. Жылу энергияның бір мөлшерін АТФ пен 
және НАДФН
2
түрінде таратады.
Анаэробты гликолиз 
Анаэробты гликолиз - дегеніміз глюкозаның оттексіз тотығуы. Бұл 
процесс цитоплазмада жүреді. 
1.Процесс глюкозаның АТФ-пен фосфорлануынан басталады да, 
глюкозо-6-фосфат түзіледі. 
2.Түзілген глюкозо-6-фосфат фруктозо-6-фосфатқа изомерленеді. 
3.Фруктоза-6-фосфат 
фосфофруктокиназа 
әсерінен 
қайтымсыз 
фосфорланып фруктоза-1,6-дифосфат түзеді. 
4.Альдолазаның әсерінен фруктоза-1,6-дифосфат 2-триозофосфатқа: 
диоксиацетонфосфатқа (ДОАФ) және фосфоглицериннің альдегидіне (ФГА) 
бөлінеді. Осы реакциядан кейін дайындық сатысы бітеді. 
ДОАФ шөрнек механизміне жұмсалады, немесе тотықсызданып глицеринге 
айналады, ал глицерин ТАГ және фосфолипидтің синтезіне қатысуы мүмкін. 
ДОАФ-ың негізгі бөлігі ФГА-ға айналады. ДОАФ триозофосфатизомераза 
ферментінің әсерінен 
ФГА-ға айналалды, ал ФГА тотығып, фосфорланады. 
5.Тотығу энергиясы 1,3-ди-ФГА-ның макроэргиялық байланысына 
айналады. ФГА АДФ-пен әрекеттесіп АТФ түзеді. 
6.Осы реакцияның нәтижесінде түзілген 3-Фосфоглицератқа мутаза 
әсер етіп, фосфор қышқылының қалдығы үшінші көміртектен екінші 
көміртекке ауысады. 
7. 2-фосфоглицерат енолаза ферментінің әсерінен суды бөліп 
шығарады, бұл кезде молекула ішілік тотығу-тотықсыздану реакциясы өтеді. 
8.Түзілген 2-фосфоэнолпируват макроэргтік байланысы үзілуі арқылы 
фосфор қышқылының қалдығын АДФ-ке береді, нәтежесінде АТФ түзіледі. 
9.Енолпируват өз еркімен пирожүзімқышқылына (ПЖҚ) айналады. 
Оттегі жоқ болса ПЖҚ сүт қышқылына тотықсызданады, оның 4/5 бөлігі 
Кори циклына жұмсалады.

Бұлшық етте түзілген лактат қан арқылы бауырға барады, сол жерде 

глюконеогенезге ұшырап, глюкозаға айналады.
 
Организмде оттегі жеткіліксіз болған жағдайда ағза өзінің 
энергетикалық мұқтаждығын толықтыру үшін клетка цитоплазмасында 
өтетін анаэробты гликолизді күшейтеді. Бұл процеске глюкоза көп 
жұмсалады, нәтижесінде сүт қышқылы көп түзіледі. Клеткада оттегі 
жеткілікті болып, аэробты жағдайға көшкенде анаэробты гликолиз процесі 
тежеледі және сүт қышқылының түзілуі тоқтайды, сондықтан глюкозаның 
анаэробты гликолизге жұмсалуы да бірден тоқтайды. Бұл жағдай Пастер 
әсері деп аталады. Пастер әсері ағзадағы көмірсулар катаболизмі реттелуі 
механизмдерінің бірі болып табылады.
Организмге биологиялық тотығу мен тотығудан фосфорланудың 
түйісуін алшақтататындар түскенде Пастер әсері бұзылады, бұл жағдай 
әсіресе ісік клеткаларында болады. Глюкоза катаболизмі аллостерикалық 
ферменттер 
арқылы 
реттеледі. 
Оларға 
– 
фосфоглюкокиназа, 
фосфофруктокиназа жатады. Олардың аллостерикалық ингибиторлары АТФ, 
НАДН
2
, цитрат; активаторлары – АДФ, АМФ, НАД. Гликоген синтезінің, 
яғни гликогеногенездің аллостерикалық ферменттері – пируваткарбоксилаза 
мен фруктоза-1,6 дифосфатаза, бұлардың ингибиторлары – АДФ, АМФ; 
активаторы – АТФ. Бұл реакциялардың жүру жылдамдығы клеткаға түскен 
бірінші субстраттың концентрациясына тәуелді болады. 

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: