Сынып сағатының тақырыбы: «Жолда жүру ережелерінің шығу тарихы»
8 а сыныбы күні: 18.9.2023ж
Құндылық: ұлттық
Мақсаты: оқушыларға жол ережесі мен қауіпсіздікті сақтауға, қоғамдық орындарда өздерін алып жүруге, осы білімдерін күнделікті жол жүргенде пайдалануға дағдыландыру.
Әнүран ойналады
Психологиялық ахуал
Жағымды психологиялық ахуал орнату
«Егер...., онда не болар еді ?» әдісі
(Бұл тәсіл оқушылардың қиялын дамытып, мидың ойлау белсенділігін арттырады)
Ұйымдастыру кезеңі:
Ой қозғау.
Жолда жүру ережелерін білесің бе?
Шығу тарихы туралы не білесің?
Бағдаршам түсі бойынша топқа бөлу
Мұғалім сөзі
Ертеде адамдар ат жеккен күймемен жердің тегіс жерлерімен баяу жүретін еді. Келе-келе жолдың қажеттігі туды. Бірте-бірте ат арбалар, түрлі көліктер жолда араласып жүретін болды. Серуен-саяхат көбейді.
Саяхат жасауды ұнататын орыс патшасы Петр І кезінде жолдың түйіскен жерлеріне ағаштан баған орнатып қоятын болған. 1817 жылдан бастап ағаш бағандар арақашықтықты өлшейтін бағаналармен алмастырылған. Қала тұрғындары көбейген сайын олардың жүріп-тұруы қиындай бастады. Ат арбамен жүрудің өзі де күрделене бастаған.
Ертеректе ат жегілген күймелердің ат айдаушылары арасында жүру тәртібін бұзатындар болыпты. Соған қарай, ат айдаушыларға тыйым салатын жарлықтар да шыққан көрінеді. 1742 жылы дәл сондай жарлық шығып, ат айдаушылардың өрескел тәртіп бұзушыларын полицейлер арқылы жазаға тарту туралы жарлық та шығыпты.
1812 жылы Ресейде тұңғыш рет оң жақ қапталмен жүру тәртібі енгізіліпті және жылдам жүрушілерге шектеу қойылып, экипаждардың жүріс-тұрысын реттеуге алғашқы қадамдар жасалыпты.
Арада жылдар жылжып өте береді. Жол бойында автокөліктер жүре бастайды.
Ресейде 1920 жылдың 10 маусымында «Мәскеу және оның аймағында автокөлік жүрісін тәртіпке келтіру туралы» дерекке В.И.Ленин қол қояды. Онда жүргізушілерге жылдамдықты белгілеген мөлшерден арттыруға болмайтыны және жолдың тек оң қапталымен жүру керектігі ескертіледі.
Бұл ереже сол кезде Ресейде ғана қабылданды. Содан кейін автокөлік саны өскен сайын ереже талаптары да қатая бастады. Уақыт өткен сайын өмір талабы да өзгере бастады. Машиналар саны көбейді. Жүріс-тұрыс қиындай түсті. Соған орай Жолда жүру ережелерінің талаптары да өзгеріп, қаталдана берді. Кеңес Одағында, оның барлық аймақтарында жолда жүру кезінде ерже бұзғандарға әкімшілік шара қолданып, жауапқа тарту жүзеге аса бастады.
Біздің елде алғашқы ережелер 1931 жылы Алматы қаласында қабылданды. Ол Алматы көшелері мен аумағындағы жұмысшы поселкелері мен кіші стансаларға ғана қатысты екен. Осы жылы Алматы қаласында не бары 109-ғой автокөлік болыпты. Оның 49-ы жеңіл, 59-ы жүк машиналары еді. 1935 жылы машина саны 640-қа жеткен.
Республика бойынша 1930 жылы не бары 596 автомашина, 93 мотоцикл есепке тіркелген. Ол кезде көліктің аздығына қарамастан, жол-көлік оқиғасы да болыпты. Әрине, оның басты себебі жүргізушілердің жауапсыздығынан болған...
1937 жылы Алматы қаласында шілде айында Мелдеу шатқалында жұмыста жүрген 3 тонналық жүк машинасының жүргізушісі Б. деген азамат қорабына 37 адамды отырғызып, қалаға қарай щыққан. Жүргізушінің сапарға шықпас бұрын ішімдік ішкенін ешкім білмеген. Ылдиға қарай келе жатқан машинаның руліне ие бола алмай, оны аударып алған. Соның салдарынан 1 адам қаза болып, 15 адам жарақаттанған. Ашық сот барысында жүргізушіге ату жазасы беріліпті. Гараж меңгерушісі 5 жылға, аға механик – 2 жылға бас бостандығынан айырылған. Сол кездегі заң талабының өте қатаң болғаны көрініп-ақ тұр.
Кеңес дәуірінде пайдаланылған жолда жүру ережелеріндегі талаптар бірнеше мәрте өзгеріп, қайта толықтырылып, әбден күшейтілгенімен, дәл сол кездегідей қатал емес еді.
Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін, әр елдің өз заңы, өзі ережесі болуы қажет еді. Соған орай, Қазақстан Республикасының жолда жүру саласындағы нормативтік құқықтық актілерді халықаралық жолда жүру Конвенциясының талабына сай келтіру қажет болды. Алдымен Қазақстан Республикасының Конституциясына сүйене отырып, Қазақстан Республикасының «Жолда жүру қауіпсіздігі туралы» заң қабылданды. Сонан кейін Қазақстан Республикасының үкіметі 1997 жылғы 25 қарашада «Қазақстан Республикасының жолда жүру ережелерін» бекіту туралы қаулы қабылдады. Ол 1998 жылдың 1-қаңтарынан күшіне енді. Бүгінде ол тәуелсіз еліміздің қолданыстағы жолда жүру ережелері.
Автокөліктер жолы сан қилы. Бағыты да әр түрлі. Жолда жүретін жүргізушілерде есеп жоқ. Көлік мінген адамдардың көптігін санап тауыса алмайсың. Толассыз, тоқтаусыз жүріп жатқан жүргізушілер бір ауылдың, бір ұлттың адамдары емес қой. Олар өзара бірін-бірі қалай түсінеді?
Міне, осы тұста жолдағы мың сан жүргізушілерге өзара тіл табысу үшін көмекке келетін жүріс-тұрысына бағыт сілтейтін – жол белгілері. Қазақстан, Өзбекстан, Рсей,Франция, Италия, Германия, Венгрия, Румыния мен Австрияда ... сапарға шыққан жүргізушілер жол белгілерін көріп, қандай бағытта қалай жүру керектігін біледі. Адаспайды. Жүрген жердің тілін білудің қажеті жоқ. Жол белгілері «халықаралық тіл» болғандықтан, оның суретіне қарап өз бағытыңды тауып аласың.
Жолда жүру халықаралық Конвенциясына кірген елдердің қай-қайсысының жолдарында қазақ, орыс, неміс, украин, өзбек, қырғыз т.б. басқа сан ұлттың өкілдері жүре алады.
Жүргізушілердің білім дәрежесі, шеберлігі, тәжірибесі күн санап жоғарылап келеді. Соның өзінде жолда жүру ережелерін бұзатындар баршылық. Осыған орай жолда жүру ережелеріне әр кезде өзгерістер мен қосымшалар енгізіліп, олар жаңара бермек.
«Жолда жүру ережелері» (видео көру) «Бағдаршам» сөзін талдау
«Б»-
«А» -
«Ғ» -
«Д» -
«А» -
«Р» -
«Ш» -
«А» -
«М» -
Қорытынды 1. Жолда жүру ережелерінің тарихы туралы не білесіңдер?
2. Қазақстан Республикасында жолда жүру ережесі қашан қабылданған?
3. Жол белгілерін неге «халықаралық тіл» деп атайды?
