Химик: Түрлі табиғи қоспалардың құрамындағы ақуызды анықтау үшін сапалық реакция жүргізіледі немесе өртеу арқылы да анықтауға болады.
«Биурет реакциясы» тәжірибе. Тәжірибенің сипаттамасы: Тауық жұмыртқасының ақуызын(4) алып, оған NaOH-ң ерітіндісі(2) мен CuSO4-ң бірнеше тамшысын қосамыз.(слаид №9) Сұрақ: Не байқадыңдар? Ақуыздың қатысында қызыл-сиякөк түс пайда болады.(слаид). Сілтілік ортада сұйытылған СuSO4-ң қатысында пептидтік тізбектің азот атомдары мыс ионымен жиынтық түзеді.
О ОН Н
С + Cu N →
N С
Н ОН О
О
С Cu N
→ N С + Н2О
О
«Ксантопротеин реакциясы» тәжірибе. Тәжірибенің сипаттамасы: Ірімшіктің кішкене кесегін немесе бес тамшы ақуыз ерітіндісін алып, оған бірнеше тамшы(2)концентрациялы азот қышқылын қосып, абайлап қыздырамыз.(слаид №10) Ақ тұнба пайда болады.
Сұрақ: Теріге, тырнаққа азот қышқылы тигенде сары түс пайда болады. Бұдан қандай қорытынды жасауға болады?
H O H О
Н-N-CH-C + HO-NO2→H-N-CH –С +Н2О
CH2 CН2
Биолог: Ақуыз біздің тағамымыздың негізгі бір бөлігі. Ақуыз ет, балық, жұмыртқа, сүт, нан, картоп, соя, бұршақ құрамында бар. Ақуыз адам денесінің 25% құрайды. Ағзаның ферменттері, гормондары- ақуыздар. Ақуыз жасушалардың құрылыс материалы болып табылады.Ағзаға енген ақуыздар ас қорыту ферменттерінің әрекетінен амин қышқылдарына айналады. Амин қышқылдары қанға сіңіп, жасушаларға жеткізіледі. Олардан ағза өзіне тән ақуыздарын синтездейді. Адам ағзасы 20 амин қышқылының 12 синтездейді. Қалған 8 ағзаға тағамдағы ақуызбен бірге дайын күйінде түсуі керек. Оларды алмастыруға болмайтын аминқышқылдары деп атайды. Олар: изолептин, лейцин, лизин, метионин, фенилаланин, треонин, триптофан, валин.(слаид №10) Сонымен қатар ақуыздар энергия көзі ретінде де қолданылуы мүмкін. 1 г ақуыздың ыдырауынан 17,6 кдж энергия бөлінуі мүмкін. Адамның ақуызға тәуліктік қажеттілігі 80-150 г. Артық ақуыз көмірсу және майға айналып отврады. Бірақ көмірсу да, май да ақуызға айнала алмайды.
Жаңа ұғымдар(слаид №12)