Дәрістің тақырыбы: Экологиялық менеджментке кіріспе.
Сабақтың жоспары: Экологиялық менеджмент түсінігі және оның мәні
Экологиялық менеджменттің міндеттері мен принциптері
Экологиялық менеджменттің әдістері
1. Экологиялық менеджмент түсінігі және оның мәні
Ғылыми-техникалық прогрестің дамуымен бірге адам қоршаған табиғатты тамашалап қана қоймай, оның байлығын дүниежүзілік экологиялық апатқа әкелетінднй масштабта қолдана бастады. Табиғи және әлеуметтік-табиғи экожүйелердің құрылымы мен жұмыс істеу шарттарын бұзу барған сайын әртүрлі әлеуметтік-экономикалық зардаптарға соқтыра бастады.
Адамзат үнемі шиеленісіп келе жатқан қайшылықтарға тап болады, яғни адамзаттың қажеттіліктері күннен – күнге өсіп келеді, ал биосфера өзінің тұрақтылғын сақтап, адамзаттың мұқтаждықтарын қанағаттандыруға қабілетсіз болуда. Адамдардың іс-әрекеттерін басқаруда ұтымды тәжірибеге көшу қажеттілігі туындады, яғни қазіргі экологиялық мәселелерді терең ғылыми түсіну арқылы басқару.
Егер биосфера өзінің тепе-теңдігі мен тұтастығын сақтай отырып өз бетінше басқаратын болса, қазір оған тән бұл міндет адамзат қоғамына толықтай бағытталды, оның өндірістік қызметінің жаңа бағытына айналды.
Мұның бәрі адамның ғылыми және тәжірибелік қызметінде жаңа бағыттың, яғни «экологиялық менеджменттің» пайда болуына себепкер болды. Экологиялық менеджмент - адамдардың өсіп келе жатқан қажеттіліктері мен ғаламдық экожүйенің шектеулі мүмкіндіктері арасындағы қарама-қайшылықтарды ескеруге және жоюға, тұтыну деңгейлері, өндірісті дамыту және қоршаған орта факторлары арасындағы ұтымды байланысты анықтауға бағытталған.
Осыған байланысты экологиялық менеджменттің тікелей міндеті: табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану және биосфераның тұрақтылығын сақтап, қоршаған ортаға зиян келтірмей заманауи өндірісті басқару процесі болып табылады. Оны қарау, табиғатты пайдалану экономикасы, экологиялық маркетинг, экологиялық саясат пен ақпарат, экологиялық және корпоративтік мәдениет, ынталандыру, сондай-ақ қоғаммен өзара қарым-қатынас шеңберінде жүзеге асырылады.
«Экологиялық менеджмент» - термині ағылшын тілінен енген. Термин шетелде EMAS (Environmental Management and Audit System - экологиялық менеджмент және аудит жүйесі) жүйесі ретінде қолданылады және экологиялық менеджмент деп аударылған.
Экологиялық менеджмент - бұл кез-келген экономикалық табысты, рационализацияның кез-келген жетістігін, тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін еңбек өнімділігінің кез-келген өсуін пайдалануды көздейтін постиндустриалды кезеңнің стратегиялық басқару тұжырымдамасының бөлігі. Экологиялық менеджмент басқару объектісінің биологиялық ерекшеліктерімен де, басқарушының әлеуметтік-экономикалық мүмкіндіктерімен де анықталатын табиғи процестерді экологиялық қауіпсіз басқару ретінде түсіндіріледі.