Сабақтың мақсаты: жаратылыстану ғылымдарының арасындағы химияның рөлін анықтау және пәнаралық байланысты қалыптастыра білу
Қоршаған ортаның сыртқы факторларының тірі организмдерге
жүктеу/скачать 3,67 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4. Қоршаған ортаның сыртқы факторларының тірі организмдерге
әсері: рН, иондық күш,осмос қысымы, температура, қысым. Адам денесі 70% судан тұрады, сондықтан су оның маңызды компоненттерінің бірі болып табылады. Адам ағзасында рН (сутегі) индикаторымен сипатталатын белгілі бір қышқыл-негіз қатынасы бар. рН мәні оң зарядталған иондар (қышқыл орта түзетін) мен теріс зарядталған иондар (сілтілі орта түзетін) арасындағы арақатынасқа байланысты. Дене қатаң белгіленген рН деңгейін сақтай отырып, үнемі осы қатынасты теңестіруге тырысады. Егер тепе-теңдік бұзылса, көптеген ауыр аурулар пайда болуы мүмкін. Дененің сұйық орталарындағы қалыпты рН мәні: Қышқыл-негіз тепе — теңдігінің бұзылуы (ҚНТ)-бұл физика-химиялық гомеостаздың бұзылуы. . Тү рлері Процесс Себебі Белгілері ац идоз рН салыстырмалы немесе абсолютті төмендеуімен сипатталатын типтік патологиялық процесс. қышқылд ың көбеюі, этанол, метанол, этиленгликоль және қышқылдармен улану, амин қышқылдарын артық мөлшерде парентеральді енгізу ас қорытудың бұзылуы, қанға токсиндердің енуі, бауыр мен теріде проблемалар, созылмалы аурулардың өршуі, ауыз қуысының иістенуі алк алоз рН салыстырмалы немесе абсолютті жоғарылауымен сипатталатын типтік патологиялық процесс. диуретик алық препараттарды (диуретиктер) қолдану; асқазанның қышқыл құрамын көп мөлшерде жоғалту: бұл асқазанның Са, Мg, K, Na нашар сіңірілуі, артық салмақ және диабет, бүйректің ауыруы және тас пайда болуы, буындар мен сүйектің әлсіреуі артериялық қанның рН-ы 7,4-ке тең (артериялық қандағы рН-ға қатысты ацидоз және алкалоз сияқты ҚНТ өзгерістері қарастырылады); веноздық қан мен тіндік сұйықтықтың рН — 7,35; жасушаішілік сұйықтықтың рН жасушалық бөлікке байланысты 6,0-ден 7,4-ке дейін өзгереді; зәрдің рН-ы дененің сұйық ортасындағы ҚНТ байланысты 4,5-тен 8,0-ге дейін өзгеруі мүмкін, өйткені бүйректер ҚНТ-ң күшті реттегіші болып табылады; асқазан сөліндегі рН-0,8. құрамын арнайы зонд арқылы, қатты құсу арқылы аспирациялау кезінде пайда болады; бүйрек арқылы сутегі иондарының шамадан тыс шығарылуы. Протондардың құрамын реттейтін және ацидоз мен алкалоздың пайда болуына жол бермейтін үш негізгі жүйе бар: 1) дененің буферлік жүйелері — ерітіндідегі протондардың құрамын оларды байланыстыру арқылы бірден реттейді, бірақ олар артық протондарды денеден шығара алмайды. Буферлік жүйелердің жұмысы қанның рН 7,35–7,45 аралығында қолдайды, ал рН-ның кез-келген бағытта 0,4-тен жоғары жылжуы өлімге әкеледі. Дененің сұйық ортасында бірнеше буферлік жүйелер бар: Бикарбонатты буферлік жүйе [H 2 CO 3 / HCO 3 – ] қанның негізгі буфері болып табылады (барлық буферлік жүйелердің сыйымдылығының 53% дейін); Гемоглобинді буфер [HHb / Hb – ] — барлық буферлік жүйелерден буферлік сыйымдылықтың 35% - на дейін, жасушаішілік буфер болып табылады; Ақуыз буфері [HPr / Pr – ] — барлық буферлік жүйелерден буферлік сыйымдылықтың 7% дейін; Фосфат буфері [H 2 PO 4 – / HPO 4 2— ] - барлық буферлік жүйелерден буферлік сыйымдылықтың 5% дейін; негізінен сүйек тінінде, зәрде және жасушаішілік сұйықтықта әрекет етеді; Аммоний буфері [NH 3 / NH 4 + ] — негізінен несепте әрекет етеді. 2) тыныс алу жүйесі — жасушадан тыс сұйықтықтан артық СО 2 , демек H 2 CO 3 шығару арқылы ҚНТ реттейді. 3) шығару жүйесі — бүйректер артық қышқылдарды немесе негіздерді несеппен шығару арқылы ҚНТ өзгерістерін жояды; бұл жүйе бұрынғыға қарағанда әлдеқайда баяу жұмыс істейді, бірақ әлдеқайда тиімді. жүктеу/скачать 3,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|