Сабақтың мақсаты: жаратылыстану ғылымдарының арасындағы химияның рөлін анықтау және пәнаралық байланысты қалыптастыра білу
Тіршілік процестерінің өзін-өзі реттеуі және жасушадан тыс
жүктеу/скачать 3,67 Mb. Pdf көрінісі
|
УМКД
- Бұл бет үшін навигация:
- Антидиуретикалық гормон (вазопрессин
- Альдостерон.
| 3. Тіршілік процестерінің өзін-өзі реттеуі және жасушадан тыс
сұйықтықтың осмос қысымы мен көлемін реттеу. Дененің сұйық ортасының негізгі параметрлері осмос қысым, рН және көлем болып табылады. Жасушадан тыс сұйықтықтың осмос қысымы негізінен осы сұйықтықта ең жоғары концентрацияда болатын тұзға (NaCl) байланысты. Сондықтан осмос қысымын реттеудің негізгі механизмі судың немесе NaCl шығару жылдамдығының өзгеруімен байланысты, нәтижесінде тіндердің сұйықтықтарындағы NaCl концентрациясы өзгереді, демек осмос қысымы да өзгереді. Көлемді реттеу судың да, NaCl-нің де бөліну жылдамдығын бір уақытта өзгерту арқылы жүреді. Сонымен қатар, шөлдеу механизмі суды тұтынуды реттейді. рН реттелуі қышқылдардың немесе сілтілердің несеппен селективті бөлінуімен қамтамасыз етіледі; зәрдің рН-ы осыған байланысты 4,6-дан 8,0-ге дейін өзгеруі мүмкін. Тіндердің дегидратациясы немесе ісіну, қан қысымының жоғарылауы немесе төмендеуі, шок, ацидоз, алкалоз сияқты патологиялық жағдайлар су тұзының гомеостазының бұзылуымен байланысты. Бүйрек арқылы су мен NaCl секрециясы антидиуретикалық гормон және альдостерон арқылы реттеледі. Антидиуретикалық гормон (вазопрессин). Вазопрессин гипоталамус нейрондарында синтезделеді. Вазопрессин бастапқы зәрден судың реабсорбция жылдамдығын арттырады және осылайша диурезді азайтады. Зәр концентрленген болады. Осылайша, антидиуретикалық гормон ағзадағы сұйықтықтың қажетті мөлшерін шығарылатын NaCl мөлшеріне әсер етпестен сақтайды. Гипоталамус немесе гипофизге (ісік, жарақат, инфекция) әсер ететін кейбір аурулар кезінде вазопрессиннің секрециясы және синтезі азайып, қантсыз диабетті дамуына әкеледі. Диурездің төмендеуінен басқа, вазопрессин артериолалар мен капиллярлардың тарылуына, демек, қан қысымының жоғарылауына әкеледі. Альдостерон. Бұл стероидты гормон бүйрек үсті безінің қабығында шығарылады. Қандағы NaCl концентрациясының төмендеуімен секреция жоғарылайды. Бүйректе альдостерон нефрон түтікшелерінде Na + (және онымен бірге Cl) реабсорбция жылдамдығын арттырады, бұл денеде NaCl кідірісін тудырады. Осылайша, альдостерон секрециясын тудырған ынталандыру жойылады. Альдостеронның шамадан тыс секрециясы сәйкесінше NaCl шамадан тыс кідіруіне және жасушадан тыс сұйықтықтың осмос қысымының жоғарылауына әкеледі. Бұл бүйректегі судың реабсорбциясын тездететін вазопрессинді босатудың белгісі ретінде қызмет етеді. Нәтижесінде денеде NaCl де, су да жиналады; қалыпты осмос қысымы сақталған кезде жасушадан тыс сұйықтықтың көлемі артады. жүктеу/скачать 3,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|