«Кезбе тілші» әдісі
1. «Біржанның өзге ауылда жүре тұра, оның беткеұстар ақын-қызының әкесін, күйеуін кемсітуі мақсатты әрекет пе, әлде шалыс басу ма?»
2. «Сараның атам заманнан келе жатқан дәстүрдің бірі – атастыруға өз өнерімен қарсылық білдіруі әділетсіздікке қарсы күрес пе, әлде бұзақылық па?»
3. «Айтысты тамашалаушы ауыл тұрғындарының айтыскерлердің оларға сілтеген айыптарына наразылық білдірмеуі момындық па, әлде өнер алдында бас июі ме?»
4. Біржан Сараның қандай осал тұсынан ұстайды? Қалай ойлайсыңдар, ол Сараның бойындағы кемшілік пе?
5. Қазіргі айтыстың тәрбиелік мәні бар ма?
6. Айтыстың болашағы туралы болжауың?
2. Үй жұмысын тексеру
«Біржан мен Сара айтысы»
«Біржан мен Сара» айтысы – өзінің құрылысы жағынан болсын, көркемдігі жағынан болсын, қазақтың ақындар айтысының ішіндегі үздігі.
«Біржан мен Сара» айтысы айтыстің екі түрінің (қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы) екеуінде толық қамтиды. Бір жағынан, бұл өнер таластырған сақлақ ақын жігіт пен шешен ақын қыздырдың дарынды айтысы болсы, екінші жағынан, ру атынан сөйлейтін екі ақындардың да айтыстың үлгісі болып табылады. Бір жағынан, бұл өнер таластырған айтыс болса, екінші жағынан, ру атынан сөйлейтін екі ақындардың да айтысының үлгісі болып табылады.
«Біржан мен Сара» айтысының негізгі өзегі. (үзінділер айтылады)
Айтыстағы Біржан мен Сараның сипаттары Біржан да, Сара да – үздік өмір иесі. Бір – бірінің өнеріне сүйсінеді, бағалайды. Екі ақын да ә дегеннен – ақ жүйріктік, ірілік таныта бастайды. (мұғалім теренірек түсіндіреді)
(Оқушылар теңеу, метофорларды, Сара өз тұлғасын қалай суреттегіні жайлы айтып береді. Айтыстын Біржанның қолданған теңеулері)
2 – деңгей
Мысалы :
Дәптермен жұмыс
Эпитеттік метафора
Ақиық, мұзбалықпын жерге түспес, Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес,-
Ирония, сарказмды табу
Сөйлемнің сыртқы құрылысы көркем, асыра мақтау, ал іші Жиенқұлдың шын суреті Сарказм – ашық суреттеу
Теңеу : Ақ тұйғын, тоты құс, арғымақ, наркескен
Мысалы: Қонжиып мінер Құла жорға барса
3 – деңгей
Біржан мен Сара айтысы
1. Әйел бостандығы, феодалдық салтқа қарсы шықты.
2. Ру мәселелері төңірегінде.
3. Үздік теңеу, көркем метафора, эпитеттерге бай.
4. Шешендік сөздер көп.
|
Ұқсас
1. Көркемдік ерекшеліктері, сөз шеберліктері.
2. Інжу маржан өз өнері.
3. Айтыс - сөз барымтасы, өнер жарысы.
4. Айтыс - қазақ сөз өнерінің үздік үлгісі.
|
Осы күнгі айтыстар
1. Ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеті арасындағы жаңа түр.
2. Бүгінгі күн талабы, уақыт тынысы.
3. Негізгі тартыс халыққа ортақ әләуметтік мәселелер.
4. Егемендіктің құдіретін жырға қосу.
5. Шебер өрілген сөз кестелер
|
Достарыңызбен бөлісу: |
