Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы

98
=зара ћатынастардыѓ ћалыпћа тљсiрiлуiнiѓ негiзi ћаланѕаны
жарияланды. КСРО Жапонияныѓ БЏЏ-ѕа кiруi ж=нiндегi =тiнiшiн
ћолдады. С=йтiп, 1956 жылѕы желтоћсанда Жапония осы џйымѕа
мљше болды.
Бџрынѕысынша АЋШ-тыѓ сыртћы саяси баѕытыныѓ арнасында
келе жатса да, 60-жылдарда Жапонияныѓ сыртћы саясаты жанданды.
Елде ћџнарлы жерлерге орналасып алып, бейбiт халыћтыѓ тiршiлiгiн
ћиындатћан АЋШ-тыѓ ќскери нысандары к=п болды. Жапонияда 1951
жылѕы американ-жапон шартына ћарсы ћозѕалыс џлѕая тљстi. Осы
жаѕдайѕа байланысты 1960 жылы АЋШ пен Жапония ќскери-саяси
ћатынастарѕа ќскери одаћ сипатын берген жаѓа шарт жасасты, ол
кљнi бљгiнге дейiн жалѕасуда. Жапон љкiметi АЋШ-тыѓ Вьетнамдаѕы
басћыншылыѕын ћолдады.
60-жылдарда Жапония =з монополияларыныѓ экономикалыћ
экспансиясы љшiн ћолайлы мљмкiндiктер маћсатында Азия елдерiмен
байланыстарын кеѓейтуге к=бiрек к=ѓiл б=ле бастады. 1966 жылы
Жапония Азия-Тыныћ мџхит кеѓесiнiѓ саяси блогын бiрлесiп ћџру-
шылар ћатарына ендi, бџл кеѓеске Тайвань, Оѓтљстiк Корея, Таиланд,
Филиппин, Аустралия жќне Жаѓа Зеландия ендi.
1975 жылдан бастап Жапония дљниежљзiнiѓ еѓ дамыѕан
капиталистiк елдерi басшыларыныѓ («Љлкен жетiлiктiѓ») жыл
сайынѕы кездесулерiне тџраћты ћатысушыѕа айналды.
АЋШ-пен одаћтас болудыѓ дџрыстыѕы ж=нiндегi концепция
бџрынѕысынша Жапонияныѓ сыртћы саясаты доктринасыныѓ негiзi
болып келедi. Сонымен бiрге жапон-американ одаћтастыћ
ћатынастары жаѓа сапаѕа: кiшi ќрiптестен теѓ ќрiптес ћатарына к=ше
бастады. 1996 жылы АЋШ пен Жапония жаѓа Декларацияѕа ћол
ћойды. Онда американ-жапон ќскери ынтымаћтастыѕы Жапонияныѓ
аумаѕын шетелдерден болатын шабуылдан ћорѕаумен ћатар Азия-
Тыныћ мџхит аймаѕы аудандарында туатын жанжалдарды жою
ж=нiнде бiрлескен ћимылдар жљргiзудi де =зiне маћсат етiп ћояды
делiндi. 1997 жылы АЋШ пен Жапония ќскери ынтымаћтастыћ
туралы жаѓа келiсiмге ћол ћойды. Оныѓ маћсаты екi мемлекеттiѓ
Азия-Тыныћ мџхит аймаѕындаѕы анаѕџрлым кеѓ ќскери ынтымаћ-
тастыѕын айћындау болды.
Ћџћыѕы жаѕынан КСРО-ныѓ мџрагерi — Ресей Федерациясымен
ћарым-ћатынас Жапонияныѓ сыртћы саясатындаѕы маѓызды мќселе.
«Солтљстiк аумаћтар» проблемасы салдарынан екi ел арасындаѕы
бейбiтшартћа ћол ћойылмай-аћ ћойды. Жапония 4 Оѓтљстiк Куриль
аралдарын ћайтып берудi талап етуде жќне Ресейдiѓ екi ел арасында
бiтiм, достыћ жќне ынтымаћтастыћ туралы шарт жасау ж=нiндегi
џсынысынан бас тартуда.
Соѓѕы жылдарда Жапония Орталыћ Азиядаѕы саясатын жандандыра
тљстi. Жапония мен Ћазаћстан арасындаѕы дипломатиялыћ ћатынастар
1992 жылы орнатылды. Екi ел арасындаѕы iскерлiк байланыстар 1994

99
жылы Ћазаћстан Президентi Н.Ќ. Назарбаевтыѓ ресми сапарынан бастау
алды. Екiжаћты ћатынастарда экономикалыћ ынтымаћтастыћћа љлкен
орын берiлiп отыр. Екi ел арасындаѕы тауар айналымы 2007 жылы
1,7 млрд  долларѕа теѓ болды.
Жапония Ћытаймен байланыстарын реттеуге зор к=ѓiл б=луде, оны
=з тауарларыныѓ келешегi бар аућымды базары жќне энергия мен
басћа шикiзат тљрлерiнiѓ к=зi деп бiлiп отыр.
Болашаћта Жапония дљниежљзiлiк саясатта ќлдећайда белсендi
р=л атћармаћшы. Оныѓ Бiрiккен Џлттар Џйымы (БЏЏ) ћауiпсiздiк
кеѓесiнiѓ тџраћты мљшесi орнын алуѕа тырысып келе жатћаны осыны
дќлелдейдi. зiнiѓ экономикалыћ ћуатын бљкiл дљниежљзiндегi саяси
ыћпалмен «сќйкестендiруге» жеткiзу Жапонияныѓ сыртћы саясаттаѕы
аса маѓызды мiндетi болып табылады.
Соѓѕы уаћытта Жапонияныѓ халыћаралыћ жаѕдайы мен сыртћы
саясатында елеулi =згерiстер байћалды. зiнiѓ т=л ќскери саясаты мен
толыћћанды армиясы болуын ћалайтынын Жапония Екiншi дљние-
жљзiлiк соѕыс аяћталѕаннан бергi уаћытта бiрiншi рет жариялады.
Љкiмет конституцияныѓ 9-бабына =згерiстер енгiзбекшi, мџныѓ =зi
Жапония ћарулы кљштерiнiѓ халыћаралыћ жанжалдарѕа ћатысуына,
онда ћару ћолдануѕа ћџћыѕы болуына мљмкiндiк бередi. Солтљстiк
Корея 2006 жылѕы ћазанда ядролыћ ћаруды ойдаѕыдай сынаѕаннан
кейiн Жапониядаѕы консервативтiк кљштер конституцияныѓ 9-бабын
=згертуде жќне полиция ћарулы кљштерiн ћџруда =здерiне пайдалы
ћосымша дќйектерге ие болды.

жүктеу/скачать 14,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: