Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Венгриядаѕы жекешелендiру аћша жќне мемлекеттiѓ баћылау
есебiнен жљргiзiлдi. Алынѕан ћаржы )згерiстер жасау љдерiсiн ћаржы- ландыруѕа жќне борыштарды )теуге жџмсалды. Жаѓа банк жљйесiн ныѕайтуѕа айрыћша к)ѓiл б)лiндi. ;ндiрiстi, сондай-аћ банктердi жекешелендiру љдерiсiнде барлыћ жерде шетелдiк капитал тартылды. С)йтiп, Венгрия бљгiнде экономикасына шетелдiк капиталды пайдалану љлесiнiѓ љлкендiгiмен Шыѕыс Еуропаныѓ к)птеген басћа елдерiнен )згеше болып отыр. Венгрияда жекешелендiру љдерiсi 1995— 1997 жылдарда )зiнiѓ шырћау шегiне к)терiлдi. Ол кезде 90-жылдарда жекешелендiрiлген меншiктiѓ 60 %-на жуыѕы жеке адамдардыѓ ћолына )ттi. Бiраћ Шыѕыс Еуропаныѓ басћа елдерiндегi сияћты мџнда да нарыћтыћ ћатынастарѕа к)шу љдерiсi мейлiнше ауыр тиген сипатта болды. Елдi ћџнсыздану мен жџмыссыздыћ толћыны жайлап алды. Солай бола тџрса да 90-жылдардыѓ екiншi жартысында елдiѓ экономикалыћ жќне саяси жаѕдайындаѕы )тпелi кезеѓ аяћталды жќне Венгрия Еуропалыћ Одаћпен жќне НАТО-мен бiрiгуге к)бiрек џмтылды. 1999 жылы Венгрия Польшамен жќне Чехиямен ћатар Солтљстiк Атлантикалыћ альянстыѓ мљшесi болды. Ал 90-жылдар- дыѓ соѓында Венгрияныѓ Еуропалыћ Одаћћа кiруге деген екпiндi ќзiрлiгi )рiстедi. 1998 жылы мамыр-маусым айларында Венгрияда кезектi парла- мент сайлауы )ттi. Онда бiрћатар жаѓа џлтшыл партиялар мен џйымдардыѓ ћолдауымен оѓшыл орталыћ коалиция ФИДЕС (жас демократтар одаѕы — Венгр демократиялыћ форумы) жеѓiске жеттi. ФИДЕС-тiѓ жетекшiсi Виктор Орбан жаѓа љкiметтi ћџрды. Оѓшыл орталыћшыл љкiметтiѓ басћаруы кезiнде Венгр экономикасы жылына 4 % )су деѓгейiнде тџраћты дамуѕа ћол жеткiздi. Жџмыссыздыћ еѓбекке ћабiлеттi халыћтыѓ 9 %-нан 6 %-на дейiн азайды, ал инфляция 16%- дан ќбден ыѓѕайлы деѓгейге 7 %-ѕа дейiн т)мендедi. ;тпелi кезеннiѓ табысты аяћталуы нќтижесiнде Венгрия Еуропалыћ Одаћћа кiруге алѕашћы љмiткерлердiѓ ћатарына ћосылды. Љкiмет солшыл кљштер блогынан бастаманы )з жаѕына шыѕару љшiн В.Орбан бiрћатар ќлеуметтiк реформалар жљргiздi, мемлекеттiѓ ќлеуметтiк шыѕындарын арттырды, университеттерде оћу љшiн т)лемаћыны тоћтатып, басћарма келесi мерзiмнiѓ iшiнде кедейлеу отбасылардыѓ балалары љшiн тегiн тамаћтандыру туралы заѓ ћабылдауѕа уќде бердi. В.Орбан сайлаушыларѕа халыћтыѓ бќрiнiѓ де жџмыс iстеуiне ћол жеткiземiз, жџмысшылар мен ћызметшiлердiѓ зейнетаћысы мен жалаћысын едќуiр арттырамыз деп сендiрдi. Бiраћ Венгр жетекшiсiнiѓ «Џлы Венгрияныѓ» рухын ћайтадан )рлететiн саясаткер р)лiн атћармаћшы болѕан тым )рк)кiрек с)здерi мен ашыћтан-ашыћ џлтшылдыћ мќлiмдемелерi 2002 жылѕы парламент сайлауында солшыл кљштердi жеѓiске жеткiздi. Солшыл блок жеѓiске жетiп, премьер-министр болып партияда жоћ кандидат Петер Медьеши сайланды. 2004 жылы Венгрия Еуропалыћ одаћћа (ЕО) кiрдi. 174 Ел Чехия мен Словакия болып екiге б)лiнгеннен кейiн, олардыѓ ќрћайсысы нарыћтыћ реформаларды одан ќрi жалѕастырды. 1999 жыл- дан бастап Чехияда экономиканыѓ )скенi байћалды. 2002 жылы маусымда Чехияда парламент сайлауы )тiп, онда социал-демократтар жеѓiске жеттi. Сайлаудан бiраз бџрын Чехияныѓ президентi Вацлав Гавел сайлаудыѓ ћалай аяћталатынына ћарамастан жаѓа љкiметке љш мiндеттi шешуге: ќлеуметтiк-эконономикалыћ реформаларды аяћтап шыѕуѕа, елдi ЕО-ѕа кiруге ќзiрлеуге жќне 2003 жылѕы президент сайлауын )ткiзуге тура келедi деп мќлiмдедi. Алѕашћы екi мiндет iс жљзiнде шешiлдi. Еѓ маѓыздысы љшiншi мiндет — елдiѓ жаѓа президентiн сайлау болды. В.Гавел денсаулыѕыныѓ нашарлыѕына байланысты келесi мерзiмнiѓ сайлауына ћатыспайтынын мќлiмдегендiктен жаѕдай шиеленiсiп кеттi. Чехияныѓ жаѓа президентi болып 2003 жылы Азаматтыћ демократиялыћ партияныѓ жетекшiсi Вацлав Клаус сайланды. Ел экономикасындаѕы жекеменшiк сектордыѓ љлесi ћазiр 80 %-ѕа жеттi. Словакияда жекешелендiру љдерiсi љш кезеѓде жљргiзiлдi. 1994—2004 жылдарда жалпы iшкi )нiм 51 %-ѕа )стi. Жекеменшiк сектордыѓ љлесi бљгiнде 71 % болып отыр. 2004 жылы Словакия Чехиямен, Польшамен жќне Венгриямен бiрге Еуропалыћ Одаћтыѓ толыћ ћџћыћты мљшесiне айналды. Болгарияда нарыћтыћ ћатынастарѕа к)шуге алѕашћы серпiн берген нќрсе, саяси фактор — партия басшылыѕындаѕы консерватор- лардыѓ билiктен кетуi болды. Саяси плюрализм мен экономикалыћ еркiндiктi заѓдастырѕан жаѓа конституция ћабылданды. Болгарияныѓ басшылыѕы экономиканыѓ тџраћтылыѕын саћтай отырып, бiрте-бiрте реформалар жасау жолын таѓдады. 1991 жылы алѕашћы рет баѕаны еркiне жiберу шаралары жљргiзiлдi. Бiрден ћџнсыздану толћыны туып, жџмыссыздыћ к)бейдi. Халыћтыѓ тџрмыс деѓгейiнiѓ т)мендегенi байћалды. 1997 жылдыѓ ортасында )кiмет басына социал-демократтар келгеннен кейiн ел даѕдарыстан бiртiндеп шыѕа бастады. Эконо- микалыћ жќне ќлеуметтiк тџраћтану љдерiсi басталды. 1997—2004 жылдарда Болгариядаѕы жалпы iшкi )нiм 28 %-ѕа )стi. 2000—2004 жылдар iшiнде елдiѓ )неркќсiп )ндiрiсiнiѓ )суi 40 %-ѕа жаћындады. Халыћтыѓ наћты табыстары жќне жџмыспен ћамсыздандырылуы айтарлыћтай )стi. Румынияда нарыћтыћ ћатынастарѕа к)шу )те ауыр болды. Румыниядаѕы социализм тiптi КСРО-мен салыстырѕанда да ћатал- дыѕымен ерекше к)зге тљсетiн. Сондыћтан елде 1989 жылы Н.Чаушескудiѓ )кiметiн ћџлату кезiнде ћан т)гiс оћиѕалары орын алѕаны тегiн емес. Осыдан кейiн дереу бџрынѕы коммунистер басћарып келген ескi саяси жљйенi кљйрету басталды. Саяси кљштердiѓ бiр-бiрiне ћарсы кљресi кљшейдi, мџнда антикоммунистiк пиѕылдар басым болды. Бiраћ 1990 жылѕы парламент сайлауында к)пшiлiк орынды коммунистермен байланысты џлттыћ ћџтћару майданы иелендi. Сол 175 жылѕы маусымда Бухаресте бiр-бiрiне ћарсы кљресушi жаћтар ара- сында ћаћтыѕыстар орын алды. Таѕы да ћан т)гiлдi. Љкiмет ћызметiнен кеттi. Бiраћ бџѕан ћарамастан нарыћтыћ ћатынастарѕа к)шу љдерiсi басталып кеттi. 1990 жылѕы ћарашада баѕа еркiне жiберiлетiнi жарияланды. 2000 жылы Румынияда кезектi президент сайлауы болды, ол екi тур болып )ттi. Ќлеуметтiк-демократия партиясыныѓ жетекшiсi Ион Илиеску жеѓiске жеттi. Румыния елдi дамытудыѓ 2004 жылѕа дейiнгi стратегиялыћ баѕдарламасын 2000 жылы наурызда Еуропалыћ Брюссель комиссиясына табыс еткен болатын. Осы баѕдарламаны талћылаудыѓ нќтижесiнде Румыния ЕО-ѕа кiру љшiн кандидаттардыѓ екiншi тобына ћабылданды. 2005 жылы елдiѓ жалпы iшкi )нiмiн )ндiрудегi жекеменшiк кќсiпорындарыныѓ љлесi 70 %-дан да асып тљстi. Жекешелендiрудi бастаудаѕы кешiгушiлiкке жќне елеулi ћиыншылыћтарѕа ћарамастан ол, мќселен, Венгриядаѕыдан анаѕџрлым тез жљргiзiлдi. 2005 жылы Румыниядаѕы жалпы iшкi )нiм 1989 жылѕы деѓгейден асып тљстi. Дегенмен елде жџмыссыздыћ ќлi саћталып келедi, к)птеген ќлеуметтiк проблемалар шешiлген жоћ. Экономикалыћ дамудыѓ деѓгейi жќне жасалып жатћан нарыћтыћ ортаныѓ пiсiп-жетiлуi Румынияда Болгариядаѕы сияћты, Шыѕыс Еуропаныѓ басћа елдерiндегiден айтарлыћтай т)мен болып отыр. 2009 жылы 22 ћарашада Румынияда кезектi президент сайлауы болды. Оныѓ екiншi туры 6 желтоћсанда )ттi. Сайлауда Трайян Басеску 1 % артыћ дауыс алып, жеѓiске жеттi. 2009 жылы 16 жел- тоћсанда Румынияныѓ Конституциялыћ соты Т.Басескудi елдiѓ президентi ћызметiне ресми тљрде бекiттi. Президенттiк куќлiк тапсырылѕаннан кейiн с)з с)йлеген Трайян Басеску )зiнiѓ жаѓа 5 жылдыћ ћызметiнiѓ басты мiндетi Румынияны одан ќрi жетiлдiрiп, дамыту болатынын мќлiмдедi. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|