Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Ћазаћстан — Ћытай саудасы (АЋШ-тыѓ млн долл есебiмен)
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Ћазаћстан — Ћытай саудасы (АЋШ-тыѓ млн долл есебiмен)
2001 ж. 2002 ж. 2003 ж. 2004 ж. 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 831,64 1336,03 2176,78 2725,49 3675,75 5517,47 9100,00 192 Ћазаћстан мен Ћытайдыѓ )зара iс-ћимылдары жљргiзiлген жылдарда олардыѓ арасындаѕы ынтымаћтастыћтыѓ негiзгi баѕыттары жќне )зара мљдде туѕызатын проблемалар: шекаралыћ )зендер ћатынасы, сауда, дербес ынтымаћтастыћ, Шыѓжаѓ џлттыћ аймаѕындаѕы ћазаћ диас- порасыныѓ жаѕдайы, мџнай саласындаѕы ынтымаћтастыћ, к)лiк ћатынас ынтымаћтастыѕы толыћ айћындалды. Ћазаћстан мен Ћытай тек екiжаћты негiзде ѕана емес, Шанхай ынты- маћтастыѕы џйымдары шеѓберiнде де )зара белсендi жџмыстар атћаруда. 70-жылдардыѓ соѓынан бастап ћытай-американ ћатынастары ойдаѕыдай дамыды. 1979 жылы ЋХР мен АЋШ )зара дипломатиялыћ ћатынастар орнатты. Экономикалыћ жќне ќскери ынтымаћтастыћ љздiксiз кеѓейтiлiп отырды. Алайда Тяньаньминь алаѓындаѕы 1989 жылѕы оћиѕалардан кейiн ћытай-американ ћатынастары тоћтатылды. Соѓѕы уаћытта Ћытай АЋШ-ты џлы держава деп мойындауѕа жќне АЋШ Ћытайдыѓ ћазiргi дљниедегi мќн маѓызын мойындауѕа негiзделетiн ымырашылдыћ ћатынастарѕа ћол жеткiзе алды. 2006 жылы Ћытай АЋШ-пен саудада екiншi орын алатын елге айналды. 1978 жылы ЋХР мен Жапония арасында бейбiтшiлiк пен достыћ туралы шартћа ћол ћойылѕан едi. Ол екiжаћты ћатынастарды жаѓа деѓгейге к)теруге мљмкiндiк бердi. 2005 жылы Ћытай Жапонияныѓ басты сауда ќрiптесiне айналды. Ћытай-Љндiстан ћатынастары мезгiл-мезгiл Тибет мќселесi жќне шекаралыћ даулар себептi нашарлап кетiп отырды. Ал 90-жылдардыѓ басына дейiн еѓ шиеленiстi ћатынастар Вьетнаммен арада орын алѕан едi. Вьетнам ќскерлерi Камбоджаѕа енгiзiлiп, Мао Цзэдунныѓ идея- ларын маћџлдайтын Пол Пот режiмi ћџлатылѕаннан кейiн Вьетнам мен Ћытай арасында 1979 жылѕы наурызда шекарада ћарулы ћаћтыѕыс туды. Одан кейiнгi жылдарда ЋХР мен Вьетнам арасындаѕы ћатынастар тоћтап ћалды, тек социалистiк лагерь ыдыраѕаннан кейiн ѕана екi ел )здерiнiѓ саяси жќне идеологиялыћ жаћындыѕын тљсiнiп, ымыраласуѕа барды. 1997 жылы Англияныѓ Гонконг отары мен 1999 жылы Португалияныѓ Аомынь отарыныѓ заѓ бойынша Ћытайдыѓ билiгiне к)шуi Ћытайдыѓ )мiрiндегi елеулi оћиѕа болды, бџл аумаћтар ЋХР- дыѓ ерекше ќкiмшiлiк аудандары статусына ие болды. Дэн Сяопин жариялаѕан «Бiр ел — екi жљйе» ћаѕидасы шеѓберiнде Ћытай љкiметi оларда орнаѕан ќлеуметтiк-саяси жљйенiѓ кемiнде 50 жыл бойына саћталуына мiндеттеме алды. Тайваньѕа да ЋХР-мен осы принципте бiрiгу џсынылды, онымен арадаѕы ћатынастар да соѓѕы уаћытта едќуiр iлгерi басты. Сыртћы саясат саласында ЋХР аса iрi аймаћтыћ держава р)лiн атћарып ћана ћоймай, сонымен ћатар ћалыптасып келе жатћан к)п- жаћты дљниедегi кљштердiѓ орталыћтарыныѓ бiрi болуды к)здеген талаптар ћойып жљр. |