Ћытайдаѕы ХХ ѕасырдыѓ басы мен ХХI ѕасырдыѓ соѓындаѕы

194
Кореяныѓ 1946 жылы ћџрылѕан Уаћытша Халыћтыћ Комитетi едi.
1946 жылы Солтљстiкте жер реформасы, )неркќсiптi, к)лiктi,
байланысты, банктер мен сыртћы сауданы џлт меншiгiне  алу туралы
заѓдар ћабылданып, iске асырылумен болды.
Оѓтљстiк Кореяда 1948 жылѕы мамырда егемендi мемлекеттiѓ
ћџрылуына жауап ретiнде Солтљстiкте 1948 жылѕы ћыркљйекте Корей
Халыћ-Демократиялыћ Республикасы (КХДР) жарияланды.
1953 жылы Корей соѕысы тоћтатылѕаннан кейiн бљлiнген шаруа-
шылыћты ћалпына келтiру КХДР-дыѓ негiзгi мiндетiне айналды. Елде
КЕП бiрпартиялыћ режiмi орныћты, ол «Корей љлгiсiндегi социализм»
орнатылатынын жариялады. Социалистiк достастыћ одаѕы елдерiнiѓ
к)мегi арћасында экономиканы ћалпына келтiру жаѓа техникалыћ
негiзде жљргiзiлiп, ол еѓбек )нiмдiлiгiн елеулi арттыруѕа мљмкiндiк
бердi. Кќсiпорындар мен инфраћџрылым объектiлерiн iске ћосу
жоспарлы тапсырмадаѕыдан озыћ жљрiп отырды. 1956 жылы соѕыстан
бџрынѕы )ндiрiс деѓгейi екi есе к)терiлдi.
Мџнымен бiр мезгiлде ауыл шаруашылыѕын џжымдастыру жљрiп
жатты. Аћша, техника, тыѓайтћыштар беруде мемлекет тарапынан
к)мек к)рсетiлгенi, тауарларды сатып алѕан жќне )нiмдердi )ткiзген
кезде кооперацияныѓ басым болѕаны ауыл шаруашылыѕын дамытуда
шешушi р)л атћарды. Џсаћ )ндiрiс пен жекеменшiк саудада коопера-
тивтендiру iсi жоѕары ћарћынмен жљрдi.
Халыћ шаруашылыѕын дамытудаѕы табыстар, «мќдени револю-
цияны» жљзеге асыру КЕП-тiѓ беделiн ныѕайтты жќне оныѓ басшы-
лыѕыныѓ да беделi артты. КЕП басшысы Ким Ир Сенге табынушылыћ
дќстљрi ћалыптаса бастады.
1956 жылы КЕП-тiѓ съезi болып, ол елдi социалистiк индустрияландыру жќне
џжымдастыруды аяћтау баѕытына тљстi.
Жаѓа )неркќсiп орындары салынып жатты, )неркќсiп пен ауыл
шаруашылыѕындаѕы еѓбек )нiмдiлiгi артты. Тџрѕын љй ћџрылысында,
бiлiм беру мен денсаулыћ саћтауды џйымдастыруда зор табыстарѕа
ћол жеттi. 1960 жылѕа ћарай Солтљстiк экономика саласында негiзгi
барлыћ к)рсеткiштер бойынша Оѓтљстiктен озыћ келе жатты. КХДР-
дыѓ жетiстiктерiне едќуiр дќрежеде социалистiк елдердiѓ, бќрiнен де
бџрын КСРО-ныѓ к)мегiмен ћол жеттi.
Алайда КХДР басшылыѕы шаруашылыћты экстенсивтi жљргiзу-
ден озыћ технологияларды интенсивтi пайдалануѕа к)шу ћажеттiгiн
дер кезiнде тљсiне алмады, мџндай технологиялар КХДР-дiѓ )зiнде
болмаѕан да едi.
  Оныѓ љстiне 50—60-жылдардыѓ шегiнде Ким Ир Сен «чучхе идеологиясын»
(«чучхе — дербестiк») белгiледi, оѕан сай «революция мен ћџрылыстаѕы»
барлыћ мќселелер з кљшiне сљйенiп, сыртћы ыћпалдардан бас тарту
позициясы тџрѕысынан шешiлуi тиiстi едi. Iс жљзiнде мџныѓ зi экономика
тџрѕысынан алѕанда КХДР-де толыћ шаруашылыћ кешенiн ћџруѕа ћиялданѕан
ќрекет болып шыћты.

195
Бџл идеологияны  басћа елдерде де таратуѕа тырысушылыћ, КХДР-
де «чучхе идеясыныѓ» салтанаты деп, орасан љлкен объектiлер салу
аса к)п ћаржыныѓ )нiм бермейтiн маћсаттарѕа жџмсалуына ќкелiп
соћтырды, экспорттан тљскен табыстардыѓ едќуiр б)лiгiн жџтып
жатты, сондай-аћ елдiѓ дамуын тежедi.
60-жылдардыѓ басында КХДР-дыѓ сыртћы саяси жаѕдайы
нашарлады. Бџл Корея республикасыныѓ )кiмет билiгiне 1961 жылы
ќскерилердiѓ келуiне жќне КХДР-дыѓ басты одаћтастары — КСРО
мен ЋХР-дыѓ бiр-бiрiне ћарсы тџрушылыѕыныѓ џлѕайѕанына бай-
ланысты болды. «Чучхе идеясына» сќйкес КХДР сыртћы дџшпан-
дарына ћарсы џрыс-ћимылдарына )зi ќзiрленуге тиiс едi. Сол уаћыттан
бастап ћорѕаныс маћсаттарына едќуiр к)п ћаржы б)лiнетiн болды.
Ћорѕаныс пен шаруашылыћ ћџрылыстарын ћатарластыра жљргiзу баѕыты,
толыћ индустриялыћ кешен жасау ќрекеттерi, насихат саласындаѕы шыѕындар
жќне басћа мемлекеттерге кмек крсету ћор жинаћтау мќселелерiн
шиеленiстiрiп, 60-жылдардыѓ  соѓы — 70-жылдардыѓ басында экономикалыћ
су ћарћыныныѓ баяулауына ќкелiп соћты.
70-жылдардыѓ соѓы — 80-жылдардыѓ басында экономикалыћ
ћиыншылыћтар арта тљстi. Оларѕа салааралыћ љйлеспеушiлiктер
себеп болды. Атап айтћанда, ауыр )неркќсiптi )ркендету жоспар-
ларында экономика мен халыћтыѓ наћты ћажеттерi ескерiлмедi,
ћџрылып жатћан )неркќсiп орындары аћылѕа сыйымсыз тым iрi

жүктеу/скачать 14,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: