Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
—1973 жылдардаѕы Чили революциясы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| 1970—1973 жылдардаѕы Чили революциясы. 1970 жылдан
бастап )кiмет басына «Халыћ бiрлiгi» блогына бiрiккен солшыл кљштердiѓ кандидаты ретiнде президент болып сайланѕан Сальвадор Альенде келдi. Ол Ф.Кастродан кейiн Латын Америкасы елiне басшы жќне )кiмет билiгiне заѓды конституциялыћ жолмен келген бiрде-бiр марксист екiншi адам болды. С.Альенденiѓ љкiметiнiѓ тљпкi маћсаты социализмдi жариялау болды да, революциялыћ згерiстердi бейбiт жолмен жљзеге асыруѕа кiрiстi. Елде мыс, к)мiр шыѕару салаларыныѓ iрi кќсiпорындары, болат ћџю )неркќсiбiнiѓ жќне банк саласындаѕы кќсiпорындар мемлекет меншiгiне алынды. Бiраћ бџл шаралар экономиканыѓ дамуын жеделдете алмады. 1972 жылы Чилиде помещиктердiѓ жер иеленуi жойылды. Бiраћ жер реформасы тек ауылшаруашылыћ )ндiрiсiнiѓ ћысћаруын ѕана туѕызды. Президент парламентте к)пшiлiкке ие бола алмады, парламент оппозицияныѓ баћылауында ћалды. Оѓшыл депутаттар халыћтыѓ аућатты топтарын С.Альендеге ћарсы ћоюѕа тырысып, љкiметтiѓ џсаћ меншiктi мемлекет ћарамаѕына алмаћшы ниетi бар деген жалѕан лаћаптар тарата бастады. Бџл лаћаптарѕа оп-оѓай сенуге болатын едi. ;йткенi С.Альенденiѓ бџйрыѕынсыз-аћ жџмысшылар иелерiнiѓ еркiне к)нбей џсаћ жекеменшiк кќсiпорындарды )з ћолдарына алып, кооперативтерге айналдырып жатты. Љкiмет жџмысшылардыѓ ћимылдарын маћџлдаѕан жоћ, сондай-аћ оларды тыятын шаралар да ћолданѕан жоћ. Љкiмет iс жљзiнде меншiктi «т)меннен» )з ерiктерiмен ћайта б)лiсушiлiктi баћылауынан шыѕарып алды. Экономикалыћ ахуал нашарлады, ћџнсыздану жылына 30 %-ѕа жеттi. Капиталдар Чилиден ќкетiле бастады. Жџмысшылардыѓ ереуiлге шыћћан оћиѕалары жќне меншiк иелерiнiѓ саботаж жасау ќрекеттерi жиiлеп кеттi. Оѓшылдар мџндай жаѕдайда парламент сайлауында жеѓiске жетiп, президенттi ћызметiнен тайдыра аламыз деп љмiттендi. Бiраћ солшыл C.Альенде 259 кљштер жоѕары саяси белсендiлiк к)рсеттi, с)йтiп, 1973 жылѕы наурызда парламент сайлауы С.Альенденi жеѓiске жеткiздi. Прези- денттi парламенттiѓ к)мегiмен ћызметiнен алып тастау мљмкiн еместiгi айћын болды. Сондыћтан 1973 жылѕы маусымда Чилидiѓ астанасы Сантьягода ќскери т)ѓкерiс џйымдастырылды. Бiраћ ол сќтсiз аяћталды. Президенттi ћызметiнен алып тастау мљмкiн болмады. Ќскерилермен ћатынасты шиеленiстiрiп алудан сескенген С.Альенде бљлiкшiлерге ћарсы жазалау ќрекеттерiн ћолданбай, одан да ымыра- шылдыћ жасап, олармен келiсс)з бастауды ж)н к)рдi. 1973 жылѕы шiлдеде ћарулы кљштер басшылыѕы С.Альенденi ћорѕаныс минист- рiнiѓ ћызметiне генерал Аугусто Пиночеттi таѕайындауѕа мќжбљр еттi. 1973 жылѕы ћыркљйекте А.Пиночет жаѓа т)ѓкерiске басшылыћ жасады. 11 ћыркљйекте президент С.Альенде )лтiрiлiп, елде ќскери диктатура орнады. Ћџлатылѕан президенттi жаћтаушыларѕа ћарсы жазалау шаралары басталды. 2 мыѓдай адам )лтiрiлдi немесе хабар- ошарсыз жоѕалып кеттi, 30 мыѓдай адам ћамауѕа алынды. Т)ѓкерiс АЋШ орталыћ барлау басћармасыныѓ к)мектесуiмен ќзiрленген едi. Чилиде А.Пиночеттiѓ диктатурасы орнады. 1974 жылы ол ел президентi болып жарияланды. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|