Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жылѕы Никарагуа революциясы жќне революциялыћ
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1979 жылѕы Никарагуа революциясы жќне революциялыћ
сандинистiк режiм. 70-жылдардыѓ соѓында антидиктаторлыћ пиѕылдар, ќсiресе Никарагуада кљштi болды, ондаѕы )кiмет билiгi Сомос ќулетiнiѓ ћолында едi. Елде оппозициялыћ екi топ: демократия- лыћ азаттыћ одаѕы басћарѕан байсалды топ жќне Даниэл Ортега бастаѕан сандинистiк џлт-азаттыћ майданы ћџрылды. Мџныѓ екiншiсi 1934 жылы диктатор Сомос )лтiрген Никарагуаныѓ џлттыћ батыры Аугусто Сандиноныѓ ћџрметiне Сандино џлт-азаттыћ майданы деп аталѕан едi. Солшылдар Ф.Кастроны )здерi арман еткен адам деп есептейтiн жќне Куба революциясыныѓ тќжiрибесi ћайталануын армандайтын. 1974 жылы олар )кiметтi басып алуѕа ќрекет iстедi, бiраћ жеѓiлiп ћалды. Елде жазалау толћыны туды. Барлыћ оппозициялыћ кљштер, оныѓ iшiнде байсалды кљштер де жазаланып жатты. Љкiметтiѓ мџндай ќрекеттерiне байсалды жќне солшыл коалиция кљш бiрiктiрiп, режiмге ћарсы к)терiлдi. Бџл кљрестi сандинистер басћарды. Олар 1979 жылѕы шiлдеде елдiѓ к)пшiлiк б)лiгiн баћылауѕа алып, уаћытша ќскери коалициялыћ љкiмет ћџрды, оѕан байсалды саясатшылар мен бизнес )кiлдерi ћатысты. Диктатор Д.Сомос 1979 жылѕы шiлденiѓ соѓында елден Парагвайѕа ћашып кеттi. Жаѓа љкiмет реформалар жљргiзуге кiрiстi. Сомос ќулетiнiѓ мљлкi џлт меншiгiне алынды, аграрлыћ реформа жљзеге асырыла бастады, аралас экономика ћџрылды. Бiраћ 1980 жылы љкiмет ыдырап кеттi, )йткенi байсалдылар сандинистермен ынтымаћтасудан бас тартты. Сандинистер демократия принциптерiн жќне адам ћџћыћтарын бџзды деп айыпталды. Байсалдылар оппозиция жаѕына шыћты. Жаѓа азаматтыћ жанжал ћалыптаса бастады. Мџнымен бiр мезгiлде «контрас» отрядтары (Сомостыѓ бџрынѕы гвардияшылары мен революцияныѓ бџрынѕы ћарсыластары, «Контрас» деп аталѕандар) Д.Ортега басћарѕан љкiметке ћарулы ћарсылыћ к)рсетуге к)штi. Контрасты АЋШ, Гондурас пен Сальва- дордыѓ љкiметтерi ћолдады. 1983 жылы АЋШ Гондурас аумаѕынан Никарагуаѕа «Контрас» отрядтарыныѓ басып кiруiн џйымдастырды. Никарагуадаѕы жанжал Орталыћ Америка жанжалына џласты. Оны реттеу тек 1987 жылы ѕана мљмкiн болды, бџл кезде Орталыћ Америка елдерiнiѓ президенттерi кездесiп, келiсiмге ћол ћойѕан едi. Бџл келiсiмде Орталыћ Американыѓ барлыћ елдерiнiѓ љкiметтерi џлттыћ бiтiмге келу жќне ћоѕамдыћ )мiрдi демократияландыру, еркiн сайлаулар )ткiзу, заѓсыз ћарулы кљштердi ћарусыздандыру, к)ршi елдерге ћарсы дџшпандыћ ќрекеттердi тоћтату, ћауiпсiздiк жќне ћару-жараћты ћысћарту мќселелерi ж)нiнде келiсс)здер жљргiзуге кiрiстi. Осы келiсiмдер нќтижесiнде 1988 жылы Никарагуада Д.Ортеганыѓ љкiметi 262 мен контрастыѓ кљштерi арасында елде жалпыѕа бiрдей еркiн сайлау )ткiзудi к)здейтiн џлттыћ бiтiмге ћол ћойылды. 1990 жылѕы аћпандаѕы сайлауда сандинистерге Оппозицияныѓ Џлттыћ Одаѕы (ОЏО) ћарсы тџрды. Бџл одаћ «контрасты» жаћтаушы- лардан бастап коммунистерге дейiнгi 14 партиядан ћџрылѕан блок болатын. ОЏО сайлауда жеѓiп шыћты. 1990 жылѕы 19 наурызда љкiмет пен «контрас» кљштерi арасындаѕы атысты тоћтату туралы келiсiмге ћол ћойылды. Д.Ортега президенттiк )кiлдiктерiн ОЏО-дан президенттiкке кандидат Виолетта Барриос де Чаморроѕа тапсырды. Бџл кезде Никарагуадаѕы революция )з маћсатын толыћ орындаѕан болатын. Диктатура ћџлатылды, конституциялыћ режiм орнатылды, аграрлыћ реформа жасалды, аралас экономика ћџрылды. Сандинистер оппозицияѕа к)штi, бiраћ елдiѓ ћоѕамдыћ-саяси )мiрiндегi )те ыћпалды кљш революциялыћ жеѓiстердiѓ кепiлi болып ћала бердi. 1990 жылѕы мамырда В.Чаморро мен сандинистердiѓ талап етуiмен «контрасты» ћарусыздандыру басталды. Ол 1990 жылѕы маусымныѓ соѓында аяћталды. «Жарияланбаѕан соѕыс» тоћтады. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|