Еуразия көшпенділерінің айрықша маңызды әскери жаңалығына баланған мұздай темір құрсанған атты әскер осылайша пайда болды

ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ (552-603 ЖЖ.)

Түрік этнонимі. «Түрік» этнонимінің алғаш рет аталуы қытай жылнамаларында кездеседі және ол 542 жылға жатады.

Қытай шежіресі бойынша «теле» сөзінен «түрік» сөзі шыққан. Қазіргі қазақ жерінде ерте орта ғасырда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлеттердің бірі – Түрік қағанаты. 551 жылы түркі билеушісі Бұмын “қаған” титулын алды, яғни ол император дегенді білдіреді.

546-552 жылдарға дейін Түріктер Анағұй қағаны басқарған уақытында жужандарға (авар) тәуелді болды. Бумын өзін жәбірлеуші Жужан қағандығының қол астынан бір жола босап, азаттық алу мақсатында соғысады.

552 жылы көктемде түріктер аварлардың ордасына шабуыл жасап, оларды күйрете жеңгені соншалық, Анағүй өзін өзі өлтіреді. Осы кезден бастап түрік билеп-төстеушілері қағандар атағын алады, сөйтіп аварлардың бұрынғы күш-қуатына да, олардын барлық иеліктеріне де өзін мұрагер ретінде орнықтырады.

552 жылы жеңістен кейін Бумын қаған «елхан» деген атақ алды. Түріктер 552 жылы Солтүстік Моңғолия жерінде Түрік қағанатын құрды. Оның алғашқы қағаны Бумын болды. Түрік қағанаты 552 жылы мемлекеттік дәрежеге жетті.

582-603 жылдары Түрік мемлекетінде ыдырау үдерісі жүрді. 603жылы Түрік қағанаты Шығыс және Батыс болып бөлінді. Шығыс Түрік қағанатының жұрты көк түрік, ал Батыс Түрік қағанатының жұрты «он оқ бодун» - «он оқ елі» деп аталды.