Қазақ тілін толық меңгеру және

 
176 
жасалынып  жатқан  қазіргі  шаралар  босқа  тҿккен  тер,  босқа  шашқан 
қаржы болып қала бермек.   
 
 
Қазақ  тіліне  кҿшкен  мекемелердің  жҧмыстарымен  таныса, 
тындырған  істерін  зердеден  ҿткізе  келе  қазақ  тілін  толық  қанды 
мемлекеттік  дҽрежеге  кҿтеру  ҥшін  біраз  дайындық  жҧмыстары 
жасалынуы қажет екенін мойындау қажет секілді.
 
 
Ең алдымен мойындалуға тиіс жағдайлар: 
 

 
арнайы дайындықсыз қазақ тілінің мемлекеттік дҽрежеге кҿтеріле 
алмайтынын мойындау;
 

 
жҥздеген жылдар бойы қалыптасып қалған тарихи жағдайлардың 
елге жҽне тілге тигізген кері ҽсерлерін сарапқа салу керектігі; 
 

 
тілді тазарту жҧмыстарын жҥргізу; 
 

 
адамдар санасын бағыттау жҧмыстары;
 

 
тіл  аясын  кеңіту  барысында  дайындық  жҧмыстарды  жҥйеге 
келтіру;
 

 
қазақ тіліне кҿшуге орыс тілді мекемелерді дайындау;
 

 
қазақ тіліне кҿшуге қазақ тілді мекемелерді дайындау; 
 

 
қазақтарды  жҽне  қазақ  тілін  меңгеруге  ниеті  бар  азаматтарды 
«мемлекеттік  тілге  кҿшіру»  атты  арнайы  дайындықтан  ҿткізу 
қажеттігін тҥсіну;
 
қазақ  ҽдебиеті  мен  ел  тарихының,  ана  тілі  мен  ҽдет
-
ғҧрпының  қазақ 
халқының болмысы екенін мойындау.
 
 
Осы мҽселелерді ел болып зердеден ҿткізіп, зердеден ҿткізгенді 
санамен  қабылдағаннан  соң
 
барып
 
қазақ  тілін  мемлекеттік  тілге  іс 
жҥзінде  пайдалану    жҧмысына  кірісу  ҿз  нҽтижесін  береді  деп 
ойлаймыз. 
 
 
Сондай  дайындықтардан  кейін  ғана  ҿндіріс  пен  шаруашылықты 
дайындау,  ел  мен  тілді  бейімдеу  жҽне  соған  жҥйелі  тҥрде  соларға 
дайындық жҧмыстарын жоспарлау қажет екені тҥсінікті бола бастайды. 
 
Қазақ  тілі  мемлекеттің  ішкі
-
сыртқы  саясатының,  шаруашылық  пен 
экономиканың,  ҽрбір  қазақстандық  пен  тҧтас  ел  санасының 
сҧранысына  айналғанда  ғана  мемлекеттік  тілге  айналуы  қолға 
алынады.  Ал  ондай  сҧранысты
 
ҥлкен  дайындықсыз  жҥзеге  асыру 
мҥмкін  еместігі  тҥсінікті  нҽрсе.  Содан  барып  қазақ  тіліне  деген 
қарсылықтар  мен  кедергілердің  қазақ  халқына,  не  қазақ  тіліне  қарсы 
ҽрекеттен туындап жатырмаған нҽрсе екеніне кҿз жеткізіле бастайды. 
 
Қазақ  тіліне  деген  қарсылықтар  мен  кедергілерді  бірте
-
бірте  (бірден 
емес  бірте
-
бірте  екеніне  назар  аударамыз)
 
жою  мемлекеттік 
дҽрежеде орасан зор қаржы  жҧмсау арқасында, арнайы дайындалған 
бағдарламалы  шаралар  ҿткізу  арқылы,  ғылыми    пайымдар  мен 
тҽжрибелік  тҧжырымдар  қортындыларын  зерделеу  арқылы  іске 
асырыла алады.
 
 

 
177 
 
Асыра  сілтейтін  баспасҿздер  мен  асыра  сҿйлейтін  қазақ  тілінің 
жанашырлары  жазғырып  келе  жатқандай  қазақ  тілінің  мемлекеттік  тіл 
есебінде  бірден  іске  асып  кетуіне  негізгі  кедергі  кейбір  іс 
басындағылардың  қазақ  тіліне
 
қарсылығынан  емес,    ол  жалпы  орыс 
тілділердің,  солармен  бірге  қазақ  тілділердің  де  қазақ  тілін  дҧрыс 
пайдалана 
алмайтындығын 
мойындаудан 
туындап 
жатырған 
қорқыныштарының салдарларынан.  
 
 
 
Жай  ғана  мысал  арқылы  жоғарыда  айтылған  тҧжырымды 
дҽлелдеп кҿрелік
.  
 
Жауапкершілігі  шектеулі  бір  серіктестік  іс  қағаздарын  қазақ 
тілінде  жҥргізбек  болды  екен  делік.  Бірінші  кедергі  сол  серіктестік 
қызметкерлерінің сан жылдар бойы пайдаланып келген шетел сҿздері 
мен  техникалық  атауларын  ҿз  беттерінше  қазақшаға  аудара 
алмайтындығынан туындайтын болып шықты. Бҧны бірінші кедергі деп 
алалық...  Дегенмен  олар  ҿз  беттерімен  аудармамен  айналыса 
бастады делік. Бір маманы ҿз бетімен «плита перекрытия» деген сҿзді 
қазақшаға аудармақ болсын...
 
 
Плита  перекрыия?..  Қалай  аударамыз...  Жапқыш  тақта  дейміз 
бе?..  Тҿбе  жапқышы...  Тҿбелік...  Сол  маман  ойлана  келе  ақыры 
бірнеше  қазақша  балама  сҿз  табатыны  сҿзсіз...  Бірақ  соның  тҿл 
баламасы  қайсысы  болмақ?..  Белгісіз...  Тура  осындай  бір  мекеме 
басқа жақта дҽл осындай жҧмыс жасап жатуы, қаржы шығарып жатуы 
мҥмкін  ғой...  Мҥмкін...  Себебі  пайдаланар  ортақ  сҿздік  жоқ...  Екінші 
кедергі...
 
 
Тіл  білімінен  хабары  жоқ  о  кісілердің  аудармасы  ҽлгі  сҿздің 
қазақшасы болып шыға ала ма?.. Оны басқалар қабылдай ма?.. Тағы 
кедергі...
 
 
Содан  барып  қазақ  тіліне  ҿтпек  болған  мекеменің  қазақ  тілі 
алдындағы қорқынышы, ҿтуге деген енжарлығы пайда болады. 
 
 
Содан  барып  мекеме  басшыларының  қазақ  тіліне  деген 
амалсыздықтан туған қарсылықтары ҿмірге келеді.
 
 
Содан барып олардың іс қағаздарында:
 
 
Плита  перекрытия –
 
10 дҽне
 
 
Іргетас блоктары –
 
10 дҽне
 
 
Пісіргіш аппарат –
 
1 дҽне… деген секілді пайдалануға жарамсыз 
қойыртпақтар пайда бола бастайды.
 
 
Сондай  мекеменің  іс  қағаздарына  кҿз  жҥгірте  отырып  сол 
мекеменің  қазақ  тілінде  сҿйлейтініне,  іс  қағаздарын  қазақша 
жҥргізетініне
 
қуана аламыз ба?..
 
 
Қазақшаға  кҿшу  ҥшін  жалпы  мемлекеттік  дҽрежеде  дайындық 
шаралары  жҥргізілмегендіктен  қазақ  тіліне  кҿшкісі  келетін  жеке 
мекемелер  осындай  кедергілерге  кездеседі.  Содан  барып  жоғары 
орындар  алдында  ақталу  ҥшін  «пҽлен  мекеме  іс  қағаздарын
 
қазақша 
жҥргізеді» деген жалған ақпарлар жасақталады.
 

 
178 
 
Қоғамымыз  ҥшін  ең  маңызды  мҽселелердің  бірі  ретінде,  нақты 
шешімі  ҽлі  табыла  қоймаған  бҧл  аса  кҥрделі  ем  қонбай  келе  жатқан 
жанды  тҥйінді
 
(халық  жанымен  жандас)  шешу  жҽне  іске  асыру 
мақсатында  бағдарлама  авторы  «Қазақ  тілін  толық  меңгеру  және 
пайдалану аясын кеңіту бағдарламасын» ҧсынады.
  
 
Бағдарлама  мектеп  пен  оқу  орындарында,  кҽсіпорындар  мен 
ҿндірісте,  шаруашылық  пен  экономикада,  мемлекеттік  басқару  мен  іс 
жҥргізу  барысында  қазақ  тілін  толық  меңгеру  жҽне  пайдалану  аясын 
кеңейту  жолындағы  жҥзеге  асырылуға  тиісті  басты  шараларды 
қамтиды.
 
 
Осы мақсатта автор Республика Президентіне тікелей бағынатын 
«Тіл  комитеті»  жҽне  оның  қҧрамында  бірнеше  комиссиялар  қҧрылуға 
тиіс деп санайды.
 
 
Тіл комитеті
 
 
Тіл  комитеті  Қазақстан  Республикасының  қазақ  тілін  толық 
меңгеру  жолындағы  жҽне  қазақ  тілінің  пайдалану  аясын  кеңейту 
бағытындағы тындырылатын  жҧмыстарын ҧйымдастырады.  
 
 
Тіл  комитетінде  тілімізде  пайдаланылып  жҥрген  шетел  сҿздері 
мен  техникалық  жҽне  басқа  кҽсіби  терминдердің  қазақша 
аудармалары  жҽне  қазақшаға  аударылмай  пайдаланылғаны  дҧрыс 
деп  табылған  шетел  сҿздері  мен    басқа  кҽсіби  терминдердің  тізімі 
бекітіледі.
 
 
Тіл  мҽселесіне  байланысты  соңғы  шешімдерді  академиялық 
ғылыми
-
зерттеу 
институттары 
жҧмыстарының
 
қортындыларын 
пайдалана  отырып,  жоғары,  орта  оқу  орындарының  жҽне  орта 
мектептің  жетекші  мамандарының  пікірлерін  ескере  отырып,  керек 
жағдайда    арнайы  комиссиялар  талқысынан  ҿткізе  отырып 
қабылдайды.
 
  
Сӛздік қор жасақтау комиссиясы
 
 
Сҿздік қор жасақтау комиссиясының саны жҧмыстарының бағыты 
жҽне  мҿлшеріне  байланысты  бірнеше  болуы  мҥмкін.  Ҿндіріс  жҽне 
басқа  да  мамандық  иелерінен  жасақталатын  бҧл  комиссия 
мамандықтары бойынша іріктелген топтарды біріктіріп:
 

 
зерттеліп,  сҿздік  дайындалып  жатырған  сала  бойынша
 
сол 
салада жиі пайдалыналтын қазақ сҿздік қорын;
 

 
ҿндіріс  пен  шаруашылық  салалары  бойынша  пайдаланылып 
жҥрген шетелдік сҿздік қорын;
 

 
ҿндіріс  пен  шаруашылық  салалары  бойынша  пайдаланылып 
жҥрген қазақша аудармалар қорын дайындайды. 
 
 
Комиссия дайындаған сҿздік қорларды, аудармаларды қазақ тілін 
жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясына  тапсырып 
отырады. 
 
 

 
179 
Қазақ тілін жетілдіру, пайдалану аясын кеңейту комиссиясы
 
 
Тіл  мамандарынан  жасақталған  бҧл  комиссия  ҿздеріне  тҥскен 
сҿздіктерді салыстыру, зерделеу арқылы:
 

 
зерттеліп,  сҿздік  дайындалып  жатырған  сала  бойынша  сол 
салада жиі пайдалыналтын қазақ сҿздік қорын;
 

 
дайын аудармалардың;
 

 
аударылуға жататын шетелдік сҿздердің;
 

 
аударылмай  пайдаланылатын  шетелдік  сҿздердің  сҿздік 
қорларын анықтайды.
 
 
Білім министірлігі 
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясы 
қабылдаған қҧжаттар негізінде:
 

 
барлық  қазақ,  орыс  мектептерінде  қазақ  ҽдебиеті  мен  қазақ  тілі 
жҽне қазақ халқының тарихы атты сабақтар сағатын кҿбейтеді;
 

 
қазақ тілі мамандарын дайындау қолға алынады;
 

 
барлық мектептерде «қазақша іс қағаздарын жҥргізу» атты сабақ 
кіргізеді.  Бҧл  сабақтарда  балаларға  іс  қағаздарын  жҥргізу 
мҽселесімен  қоса  «қазақ  тілінде  аударусыз  пайдалыналатын 
шетел сҿздері» таныстырылады;
 

 
кейбір  жоғары  жҽне  орта  оқу  орындарында  «Қазақша  іс 
қағаздарын жҥргізу» мамандығы ашылады; 
 

 
«Қазақша  іс  қағаздарын  жҥргізу»  атты  мектеп  аралық,  аудан 
аралық  жарыстар  ҧйымдастырылады.  Оны  облыс  жҽне  одан  да 
басқа дҽрежелерде ҿткізеді.
 
 
Министірліктер мен ӛндірістік бірлестіктерде
 
 
Министірлік 
пен 
ҿндірістік 
бірлестіктерге 
қарасты 
оқу 
орындарына білім министірлігіне   жҥкетелген міндеттер жҥктеледі.
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясы 
қабылдаған қҧжаттар негізінде:
 

 
қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  басқармаларын 
қҧрады;
 

 
қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясының 
дайындаған 
ресми 
қҧжаттары 
негізінде 
ҿндіріс 
жҽне 
шаруашылық  мемелелері  «қазақша  іс  қағазын  жҥргізу»  атты 
қысқаша курстар ҧйымдастырады. 
 

 
қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясының 
дайындаған  ресми  қҧжаттары  негізінде  «Іс  қағаздарын  жҥргізу» 
атты 
мекеме 
аралық, 
аудан 
аралық 
жарыстар 
ҧйымдастырылады.  Оны  облыс  жҽне  одан  да  басқа 
дҽрежелерде ҿткізеді.
 
 
 
 
 
 
 
 

 
180 
 
4.4
. Республика кҥні
 
 
 
Қазақстан  Республикасы,  бҥкіл  ҽлемде  жер  кҿлемі  бойынша 
Россия,  Америка,  Қытай,  Индия,  Бразилия,  Мексика  секілді  алып 
мемлекеттерден  кейінгі  тоғызыншы  орында  тҧрған  ел.    Біздің  сол 
сҥйікті Отанымыз, бҥгін ҿзінің ең бір қуанышты мейрамын, Республика 
кҥнін, он бесінші рет тойлап жатыр! 
 
 
Кеше  ғана  біреудің  айдауына  кҿне,  айтқанына  бағына  тҽуелді 
жҥріп,  Жаратқаннан  да,  тағдырдан  да  ел  басына  тҽуелсіздік  тілеген 
біздің  жасымыздағы  адамдар  ҥшін  бҧл  мерекенің  ерекше  екенін 
тҥсінуге тырысыңдаршы деп сҧрар едім, мен, жастарымызға! 
 
 
Қандай қуаныш –
 
біздердің
 
тҽуелсіз Отанымыз бар! 
 
 
Қандай мақтаныш –
 
біздердің  ҧлан байтақ жеріміз бар! 
 
 
Қандай  шҥкіршілік  –
 
кейбір  кҿршілеріміз  бас
-
басына  би  болмақ 
боп,  ордаларын  ойрандап,  қасиет  тҧтарын  арамдап,  дҧшпанға  таба 
досқа кҥлкі боп жатқанда, біздердің басымыз бҥтін,
 
іргеміз берік!
 
 
Біз  –
 
жеріміз  байтақ,  мемлекетіміз  тҽуелсіз  деп,  еліміз  ерікті, 
халқымыз қанағатты деп мақтана алатын жағдайдамыз.
 
 
Тек қана, жеріміз байтақ еді дегенде, Ҧлы Жаратушының оны бір 
тарының хауызына сыйғыза алатындығын ҧмытпасақ екен!..
 
 
Тек  қана,  еліміз  тҽуелсіз  дегенде,  оның  кеше  ғана  біреудің 
боданы болғанын ҧмытпасақ екен!.. 
 
 
Дҥние жҥзі тарихшылары Ҧлы Дала деп ат берген біздің қазақтың 
ен даласында –
 
бірде сақ боп бірде қыпшақ, бірде дах боп бірде скиф, 
бірде    массагет  аталса,  бірде  кайсак  аталып  келген  қазақтар  осыдан 
15  жыл  бҧрын,  біз  енді  Қазақстан  Республикасы  деп  аталамыз  деп 
бҥкіл ҽлемге ҿз аттарын жария еткен еді. 
 
 
Сол бір жылдары менің қҧрдастарым елуде болатын.
 
 
Елу  жасқа  жеткен  шақ  ата
-
баба  салты  мен  ҽдетін  ҧлтым  мен 
жҧртымның болмысы деп қызықтап ҥлгерер,  баласы мен немересінің 
балдай тҽтті ана тіліне мейірін қандырып ҥлгерер жас болуы керек еді. 
Бірақ,  ҿмірге  саналы  оймен,  қарақты  кҿзбен  қарайтындар,  біз  атап 
ҿткен ҽлгі қызықтарды ҿз дҽрежесінде қызықтай алмастан ҿтті... 
 
 
Бала  піштіріп  той  жасау  надандықтың  бір  тҥріне  есептелінетін. 
Ҽке  мҥрдесін  ақ  жауып,  арулап  қою  мемлекетке  қарсы  қастандық 
жасағанмен  бірдей  саналатын.  Келіннің  бетін  беташармен  емес 
арақпен  ашатын.  Содан  барып  мен  қазақпын  дейтіндер  ҧмытылып 
бара  жатқан  ата
-
баба  салтын  ойлап  жҥректері  жараға,  жандары 
налаға толы болатын. 
 
 
Нҽресте  тілі  бабасының  сҿйлеген  тілінде  емес,  басқарушының  
сҿйлеген тілінде шығатын.
 
 
Біздің  –
 
ҿмір  қызығына  тоймайтын  жастық  шағымыз  да,  елім
-
жерім деп қҧлшына еңбек етер қайрат пен жігерге толы есею жылдары  

 
181 
да  жалған  ҧранды,  жалған  арманды,  Кеңес  мемлекетінің  сойылын 
соғып, бос ҧрандатумен, мақсатсыз ҿтті. 
 
 
Ақыры  Аллатағала  қазақ  халқының  тілегін  қабыл  етті.  Қҧдірет 
кҥші  халқымызға  алтын  кҥнді,  ақиық  қыранды,  аспан  тҥстес  аңсаған 
бостандық туын қолға ҧстатты.
 
 
Сол кезде ел билігі қолында болған азаматтарымыз тарих берген 
сҽтті  шақты  босына  жібермеді.  Қазақстан  халқына  қабілеті  мен 
талантын пайдаға асыра еңбек ететіндей жағдай жасады.
 
 
Міне  мен  де  солардың  бірімін.  15  жыл  бойы  тҽуелсіз  елім  мен 
жеріме,  халқым  мен  ҿз  қара  басыма  деп  еткен  еңбегімнен  шексіз  
рахат, шексіз қанағат табумен келемін. 
 
 
Ел
-
жҧртым да еңбегімді ескерусіз қалдырмады.
 
 
Абай
-
Шҽкҽрім  кесенесі  ҥшін  ең  алғашқы  Маңғыстаулық  боп 
егемен  еліміздің  орденін  алып,  Абай  ауданының  Қҧрметті  Азаматы 
атандым. Семей Университетінің Қҧрметті профессорымын.
 
 
Домалақ  ана  кесенесі  ҥшін  ―Қазақстанның  еңбек  сіңірген 
қайраткері‖ деген қҧрметке ие болдым.
 
 
―Хан  Ордалы  Сарайшық‖  кесенесі  ҥшін  Махамбет  ауданының 
Қҧрметті Азаматы атанып, Махамбет сыйлығына ие болдым.
 
 
Екі  рет  Маңғыстау  облысы  Ҽкімінің,  бір  рет  Атырау  облысы 
Ҽкімінің
 
Қҧрмет грамотасымен марапатталдым.
 
 
Халқымның  ҿткені  мен  болашағына  арналған  шығармашылық 
еңбектерім маған ақын, жазушы, драматург, этнограф деген атақтарын 
да жапсырып жатты. Мен бҧларды мақтану ҥшін айтып тҧрған жоқпын. 
Мен  бҧларды  осы  15  жылда  мен  секілді  талайлардың,  осы  алаңда 
тҧрған  сіздердің  тҿккен  терлерің  елімізді  ел  қылды  деу  ҥшін  айтып 
тҧрмын. 
 
 
―Ҿсер 
елдің 
баласы 
бірін
-
бірі 
батырым 
дейді‖ 
депті 
бабаларымыз.
 
Сол бір аумалы
-
тҿкпелі заманда Қазақстаным ҥшін деп, 
қазағым  ҥшін  деп  талай  кісі  қуаты  мен  кҥшін,  талабы  мен  талантын 
сарқа жҧмсап, елімізді осы дҽрежеге жеткізді.
 
 
Соның арқасында қазақ халқының басына бақыт қонды. Сол зор 
бақыт  қалай  баянды  болды  дегенде,  Аллатағалаға  айтар  зор 
рахметіміз  бар.  Ол  –
 
аумалы
-
тҿкпелі  қиын  кезеңде  ел  басында 
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы Назарбаевтың болғаны ҥшін айтар рахметіміз! 
 
Қазақ  халқының  ең  ҧлтжанды,  ең  саясаткер,  кҿргені  мен  білігі  мол 
ҧлдарының,  қазақ  халқының  бақытына  бола  жаралған  ҧлдарының 
Елбасшысының қасынан табылғаны ҥшін айтар рахметіміз!
 
 
Сол  азаматтарымыз  Қазақстан  тҽуелсіздігін  жариялады.  Бҧ 
кҥндерде Қазақстанды ҽлем танитын дҽрежеге жеткізді.
 
 
Халқымыз  ―Жақсының  жақсылығын  айт  –
 
нҧры  тасысын‖  деген 
екен.  Ҽлем  саясаткерлері  Президентіміз  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлының 
кҿреген  саясаткерлігі  мен  мемлекет  істеріндегі  даналығы  туралы 
тамсана да, таңдана  жазудан жалығатын емес.
 

 
182 
 
Германия  Сыртқы  істер  министірі  Ганс
-
Дитрих  Геншер 
―Президент  Назарбаев  қиын
-
қыстау  кезеңде  қарама
-
қарсы  екі  жақтың 
басын қосу ҥшін батыл бастамалар ҧсынды. 
 
 
Бҧл  ҿте  ҥлкен  мҽселе,  мҧның  ҿзі  Қазақстан  Президентінің 
жауапкершілігі  мен  мемлекеттік  даналығының  жоғарғы  деңгейін  тағы 
да дҽлелдеп отыр‖, деген екен, 2002 жылы.
 
 
БҦҦ
-
ның  Бас  хатшысы  Кофи  Аннан:  ―Қазақстанның  ТМД
-
ның 
басқа  елдерінен  айырмасы  сонда,  бҧл  елде  бейбіт  ҿмір  мен 
тҧрақтылық  орнап,  экономикалық  ҿрлеу  байқалады.  Қазақстан  тҥрлі 
ҧлттар  қатар  ҿмір  сҥріп  жатқан,  этникалық  саналуандық  тартыстың 
емес,  қайта  татулық  нышанына  айналған  мемлекеттің  ҥлгісі  бола 
алды‖ дейді.
 
 
Осыдан  бір  жеті  бҧрын  Генри  Киссенжер  Американың  Ричард 
Никсон  атындағы  орталығында  Қазақстан  Президенті  Нҧрсҧлтан 
Назарбаев  ―Жыл  Адамы‖  деп  танылғанын,  ол  атақ  алдымыздағы 
жылдың  қаңтар  айында  ресми  тҥрде  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлына 
тапсырылатынын  жеткізу  ҥшін  Қазақстанға  келіп  кетті.  Ҽлемнің  ең 
сҧңғыла  саясаткерлерінің  бірі  Генри  Киссенжер  соңғы  жылдарда 
Қазақстанда  зор  экономикалық  серпіліс  пен  саяси  ілгерілеушілік  бар 
екендігін ҽлем мойындап отырғанын айта келіп, журналистерге берген 
сҧхбатында  ―Мен  сіздердің  Президентіңіз  бен  халқыңызды  ҥлкен 
жеңісімен қҧттықтаймын‖ деген еді.
 
 
Сол  ҥлкен  жеңіс  біздердің  шҥкіршілігіміз  бен  қанағатымыздың 
арқасында  орнап  отыр.  Міне  бҥгін  ҿмір  бойы  басқалардың  тарихын 
оқып  тамсанып,    ҽдет
-
ғҧрпына  табынып,  солар  тойын  тойлап  қуанып 
келген  Қазақ  даласы  енді  ҿз  тҿл  мейрамдарын  қарсы  алатын  болды. 
Бҥгін      еліміз  шексіз  қуанышқа  бҿлене,  байтағын  шаттықа  толтыра  
мынау алаңға жиналып жатыр. 
 
 
Қазақ  халқының  қанағаты  мен  шҥкіршілігі  ҿз  нҽтижесін  беруде. 
Жеріміз де, еліміз де жылдан жылға ілгерілеу сатысына ҿтті.
 
 
Қай  заманда  да  елі  ҥшін  басын  қауіпке  тігетіндер  болатыны 
секілді, билікке қҧмар жандар да кездесіп жатады. Ел бақыты ҿздерінің 
сондайлардың 
қайсысының 
соңына 
еретініне 
байланысты. 
Кейбіреулері  ―елім
-
жерім‖  дей  тҧра,  дҧрыс  жол  таңдай  алмай  адасып 
та жатады.
 
 
Ел  басына  бостандық  алған  шақта,  бір  жеңнен  қол,  бір  жағадан 
бас шығарып, жас мемлекетіміз алғашқы жеңістерін тойлап ҥлгермей, 
кейбір  азаматтарымыз  билікке  талас  атты,  саяси  ойындарына  кірісіп 
кетті. 
 
 
―Елімнің  табанына  кірген  шҿңге  менің  маңдайыма  кірсін‖  дей 
алатындарға  ҿкініштісі    билікке  қҧмарлардың  билікке  таласуы  емес, 
солардың  желсҿзіне  кейбір  санасы  қалыптаспаған  жастарымыздың 
еретіні. 
 
 
Бір
-
екі  мысал  келтіре  кетейін.  Ҿткен  жылы  Парламент  сайлауы 
кезінде  еліміздің  ең  жоғарғы  басшылық  баспалдағының  ҥшінші 

 
183 
баспасында 
тҧрған 
Мҽжіліс 
басшысы 
Жармақан 
Тҧяқбай, 
Маңғыстауды  аралап,  елмен  кездескен  жиындар  кезінде  жалынды 
сҿздерін  айтып,  ―Отан‖  партиясының  ҧсынған  кандидаттарына  дауыс 
беруге шақырып, елді алауыз болмауға шақырып кеткен болатын.
 
 
Дҽл  бір  айдан  соң  Жармақан  мырза  ҿзінің  кім  екеніне  ҿзге  тҥгіл 
ҿзі  де  баға  бере  алмайтын  мінез  кҿрсетті.  Ҿзін  ҿмірге  келтірген 
халқына, ҿзі қҧрысқан партиясына, соншама жылдар бойы ең жоғары 
лауазымда  қызмет  атқарған  мемлекетіне  қарсы  шықты.  Олардың 
сенімінен аттап кетті. 
 
 
Сол қылығымен ол нені дҽлелдеді? Сол қылығымен ол бізге бар 
ҿмірін  жалғандықпен  сҥріп  келе  жатқандай  боп  кҿрінді.  Осы  уақытқа 
дейін  сҿйлеген  сҿздерінің    ешқашан  сеніммен  емес  ішкі  бір  есеппен 
айтып келе жатқандай боп кҿрінді. Ондай кісілерге ел ноқтасын қалай 
сеніп тапсыруға болады?..
 
 
11  қазан  кҥні    ―Орталық  сайлау  комиссиясы‖  барлық  Қазақстан 
Республикасының  Президенттігіне  кандидаттарға,  оларды  қолдау 
жҿніндегі  сайлау  алдындағы  штабтарға  ―Ҥндеу‖  жариялады.  Ҥндеу 
барлығымызды  да  сайлауды  заңға  сҽйкес  ҿткізуге,  біреуді  орынсыз 
қараламауға, бір
-
бірімізге кҥш кҿрсетпеуге шақырды.
 
 
Елімізді  демократия  мен  заңдылыққа,  халқымызды  бейбітшілік 
пен келісімге шақырған сол ҥндеуге Жармақан Тҧяқбай жақтастары ҿз
 
ҥндерін қоса алмайтындығын мойындады.
 
 
Бҧл не деген сҿз? 
 
 
Бҧл 
олардың 
ҿздерін 
жақтаушылар 
мен 
сҿзіне 
еріп 
алданушыларды  арандатудан,  бей
-
берекетке  апарар  қозғалыстар 
ҧйымдастырудан  тайынбаймыз  дегенді  сездіргісі  келгендігі  болар  деп 
ойлаймыз. 
 
 
Міне  осы  айтылғандар  ел  ішіндегі  азаматтық,  саяси  санасы 
қалыптасып  ҥлгермеген,  азғыруға  ергіш  адамдарды  ҿз  мҥддесіне 
пайдаланғыштар,  елді  кҿбік  сҿзді  кҿпіртіп  айдап  салушылар  халықты 
ҿзіне
-
ҿзі қарсы жҧмсатуға дейін апаруға мҥмкін екендігінің мысалдары. 
 
Сондайлардың  қырсығынан  бауырларымыз  қырғыз  бен  ҿзбек  елдері 
ҽлі кҥнге тыныштала алмай отыр. Кеше ғана кҿшеге шыққанын ерлікке 
санаған украиндар мен грузиндер ҿкінішпен сандарын соғуда. 
 
 
Біздің  ―Ақжолшылар‖  Киев  алаңынан  ―Украиндар,  қазақ  халқы 
сіздермен  бірге!‖  деп  ҧран  тастағанда,  мен  ҽлгі  даңғазаның  ҿтірік  те, 
кҿпірме  сҿзі  ҥшін  ҧяттан  жарала  жаздағанмын.  Оған  менің  атымнан, 
сіздердің атыңыздан, қазақ халқының атынан сҿйлеу қҧқын кім беріпті?
 
Бҥгін  осы  алаңға,  ―Ынтымақ‖  алаңына  жиналғандардың  кҿпшілігі 
жастар  екенін  пайдаланып,  жасымның  ақыл  айтар  жобаға  жеткенін 
бҧлдап,  мынау  Ҧлы  мерамымызда,  айналайын  жас  ҧрпақ,  адал 
ниеттеріңмен Аллатағаладан Отанымызды мекен ететін халықтардың 
татулығын тілей жҥріңдер демекпін!
 
 
Саяси  ҿмірге  ең  дҧрыс  кҿзқарас  –
 
―Республика  тҽуелсіздігі  мен 
халық  тыныштығы,  Қазақстанды  мекендейтін  ҧлттар  достығы  ҥшін 

 
184 
еңбек ету, байтағымызды мекендеп отырған сан тҥрлі дінге табынатын 
ҧлттардың бір
-
біріне тҿзімділігін мойындау дер едім.
 
 
Айналайын  ағайын!  Саясат  шатағы  мен  діни  қақтығыс 
ҧйымдастырудың  басты  мақсаты  соларды  уағыздаушылардың  ҥкімет 
билігін алу жолындағы ең бір масқара қҧралдары екенін тҥсінсеңіздер 
екен деймін.
 
 
Қазақстанда  дінге  табынушылардың  алғашқы  сьезі  ҿтті.  Бір  жеті 
бҧрын ―Тҿзімділік арқылы –
 
рухани келісімге!‖ ҧранымен діни ғылыми
-
практикалық конференция ҿтті.
 
 
Президентіміз  Назарбаевтың  кҿрегендік  саясатының  арқасында 
Қазақстанымыз  тек  қана  экономикада  емес,  дін  аралық  тҥсіністік 
мҽселесінде ҥлкен жетістіктерге жетті. Оны бар ҽлем мойындап отыр.
 
Елбасымыз  будда  мен  мҧсылман  арасын,  христан  мен  католик 
арасындағы мҽселелерді рухани келісімге келтіремін деп қаншама тер 
тҿгіп,  ҽртҥрлі  діндегілерді  жарастырып  ҽлек  болып  жҥргенде,  кейбір 
азаматтарымыз  Қазақстан  мҧсылмандарының  діни  тҥсінігін  тҽлккеке 
салып,  рухани  араздық  жолына,  тҥсініспеушілік  жолына,  сол  арқылы 
діни алауыздық жолына іліктіруге тырысуда.
 
 
Сондықтан  да  қҧрметті  бауырлар!  Жолдарың  болғыр  жас  ҧрпақ! 
Еліміздің  тҽуелсіз  туы  мҽңгі  желбіресін  десек  ―Халық  бақыты  –
 
елдің 
ауыз  бірлігінде‖    деген  қаситті  тҥсінікке  ойымыз  бен
 
санамызды 
бағындыра тірлік етуіміз қажет.
 
 
Ел 
тҧрмысының 
жақсаруы, 
мемлекет 
қуатының 
артуы 
революцияда емес, эволюция жолымен дамуда екенін тарих дҽлелдеп 
берген. Революция тҿңкеріс, барды тҽркілеу деген сҿз.
 
 
―Тҿртеу  тҥгел  болса  тҿбедегі  келеді,  алтау  ала  болса  ауыздағы 
кетеді‖  деген  қазақ  халқының  ғажап  даналығын  мойындағандар  ғана, 
―Береке
-
бірлік‖  деген  рухани  қазынаға  қҧмарлар  ғана  ҧлттық 
мейрамдарын бҥгінгідей салтанатпен, бҥгінгідей жарқын жҥзбен қарсы 
ала алатын болады. 
 
 
Қҧрметті жерлестер мен қала
 
қонақтары!
 
 
Республика кҥнімен тағы да қҧттықтап, барша халқымызға бірлік, 
тҧрмыс
-
тіршілігімізге береке, ҿздеріңізге  денсаулық тілеймін! 
 
 
 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: