Сайын Назарбекҧлы

 
66 
 
Сол  минимумда  ата
-
аналар  мен  ҧстаздар  ҥлесі,  мемлекет  ҥлесі 
анықталуға тиіс; 
 
 
Оқушылар 
мен 
ҧстаздардың, 
адамдармен 
мемлекеттің 
міндеттері мен қҧқтары заңмен  бекітілген болуы тиіс;
 
 
Тҽрбие  жҧмысының  сатылары  бала  туғанан  бастап,  азамат  боп 
қалыптсқанға дейінгі кезеңдердің бҽрін заңмен қамтуы қажет…
 
 
Адам туады, ержетеді. Ол тҥсінікті нҽрсе.
 
 
Бірақ  қоғамға  адамнан  гҿрі  Азамат  қажетірек.  Азаматты 
тҽрбиелеп  шығару  қоғам  борышы,  міндеті.  Ҿйткені  қоғам  болашағы 
адамдарының, азаматының санасына байланысты.
 
 
Сондықтан  да  мемлекеттік  азамат  тҽрбиелеу  бағдарламалары 
(стандарттары):
 

 
Отбасы мектебінің бағдарламасы;
 

 
Балабақша мектебінің бағдарламасы;
 

 
Бастауыш мектеп бағдарламасы;
 

  5 
–
 
9 сынып оқушыларының бағдарламасы;
 

  10 
–
 
11 сынып оқушыларының бағдарламасы;
 

 
Кҽсіби оқу орындарының бағдарламасы;
 

 
Орта оқу орындарының бағдарламасы;
 

 
Жоғары оқу орындарының бағдарламасы;
 

 
Ҿз бетінше оқып жетілу мектебінің бағдарламасы...
 
секілді
 
бір 
жинақта жарық кҿрген, ҽр бала
 
қолында жҥретін кішкентай 
кітапшасы, «Азамат атану ҽліппесі» атты ҿзінің тҿл қҧжаты 
секілді қосмша тҿл қҧжаты болуы қажет
 
дейміз
. 
 
"Баланы  бастан"  тҽрбиелейтін,  кемі  болса  "азаматты  соңынан" 
жетілдіруге  қам  жасайтын  жҥйелі,  ғылыми  бағдарламалар  бала 
арманын  қалыптастырады,  қалыптасқан  арман  оны  ҿмір  даңғылына 
алып  та  шығады.  Ондай  заңдастандырылған  бағдарламалар  жаны 
отаншыл  азаматтарды  тҽрбиелеуде    нҽтижеге  тезірек  жеткізуге 
септігін тигізер еді
 
деп есептейміз. 
 
 
Біріншіден: Ҽр отбасы мектеп жасына дейінгі сҽбилерін мемлекет 
бекіткен  бағдарлама  жоспары  бойынша  жҧмыс  жасап  жҽне  баласы 
бақшаға  берілмеген  жағдайда  балабақша  бағдарламасын  ҿз 
беттерінше  орындап  шығуға  міндетті  болса.  Бҧл  бағдарламалар  тек 
қана  ҽріп  ҥйрету,  санды  қосып  алу  бағдарламасы  болып  қалмай, 
баланы қазақ етіп қалыптастыру бағдарламалары болуға тиіс.
 
 
Екіншіден:  Бала  тҽрбиесі  деген  сҿз  айтылған  жерде  анаға 
қамқорлық  сҿзі  қатар  жҥрмесе  барлық  шаруа  жел  сҿз  болып    қала 
бермек.
 
 
Ҥшіншіден:  Абай  айтқан  «толық  адам»  деген  кісіні  дайындап 
шығуға «толық Ана» дейтін кісінің керек екендігі. Бҧл мҽселеде кейбір 
саясаткерлердің  дауыс  ҥшін  ойлап  тапқан  «гендерлік»  деп  аталатын 
саясатының қазақ халқына тигізер зияны пайдасынан ҽлдеқайда асып 
тҥсетінін ескере жҥрген абзал.
 

 
67 
 
Балаларды 
тедидар 
тҽрбиесі 
мен 
кҿше 
тҽрбиесінен 
мҥмкіншілігінше шеттетіп, ата
-
ана тҽрбиесіне, мемлекет
 
қомқорлығына 
бейімдеп  ҿсіру  қажет.  Сонда  бала  ата
-
анаға  борышты  ғана  болып 
емес, баршаға сҥйікті болып та жетілмек.
 
 
"Алайда  не  жасыратыны  бар,  болашақты  кҿздеген  айқын, 
тҥбегейлі  ҧлттық  мақсат  болмағандықтан,  ол  мҥмкіндікті  уақытында 
пайдалана  алмадық.  Бҧлай  істеуге  кезінде  қоғам  да,  билік 
басындағылар  да  қажетті  икемдік  таныта  алмады...  Сҿйтіп  қазақ 
ҧлтының  ҧлттық  қҧндылықтарын  қалпына  келтіру  кейінге  ысырылып, 
кҥнкҿрістің қамы  ҿңмендеп алға шықты.
 
 
Ең  ҿкініштісі  –
 
кезінде  кейін  ысырылған  ҧлттық  қҧндылықтарға 
оралу  арқылы  халықтық  қалпымызды  қайта  қалыптастыру  мҽселесі 
сол кҥйі біржолата ҧмыт болып, назардан тыс қалды".
  
 
Қойшығара Салғараҧлы "Елдік негіздері". Астана 2007 
 
 
 
Ҽл
-
Фараби  бабамыз  бҧдан  мың  жыл  бҧрын  ескертіп,  «Адамға 
бірінші  тҽрбие  беру  керек.  Тҽрбиесіз  берілетін  білім  адамзаттың  қас 
жауы. Ол келешекте адам ҿміріне жҽне қоғамға ҥлкен апат ҽкеледі», –
  
депті... 
 
 
Баба  ҿсиетін  орындау  –
 
қазақы  тҽрбие,  озық
 
білім...
 
Бала 
тҽрбиесіне,  ананы  қамқарға  алуға  жҧмсалған  қаржы  –
 
банкіге  салған 
қаржыдан ел ҥшін ҽлдеқайда пайдалы, ҿсімді болмақ.
 
 
Бҧл  қазақ  халқының  аталар  рухына  оқыған  батасы,  ҿз  ҿмірін 
сҽндендіруі, ҿз болашағын қамқорлауы  болмақ.
 
 
Ана тҽрбиелеу бағдарламаларында:
 

 
Қыздардың міндетті тҥрде бітіретін курстары;
 

 
Қыздардың мектепте, оқу орындарда ҿтетін қосымша пҽндері;
 

 
Ҽйелдердің зейнеттік мезгілі;
 

 
Ҥш  балалы  ҽйелдерге  кенже  баласы  ҥш  жасқа  толғанша  айлық 
тағайындау мҽселесі;
 

 
Бес балалы ҽйелдерге ҿмірлік пенсия тағайындау мҽселесі...
 
 
Қазақстанда  ҧлтаралық,  дінаралық  тҥсіністік  орнатудың  дҥние 
жҥзілік  озық  ҥлгісі  бар  деп  мақтанамыз.  Кҿптеген  ҧлт  ҿкілдері  достық 
пен ынтымықтың арқасында тату
-
тҽтті ҿмір сҥруде дейміз. 
 
 
Біздің  сол  даналығымыздың,  кҿрегенділігіміздің,  кҿсемдігіміздің 
екі қазақты татуластыруға, ортақ мҽмілеге келуге жҧмылдыра алмауы 
ҿкінішті
-
ақ.  Екі  қазақ  деп  отырғанымыз  тілі  бірі  қазақша,  бірі  орысша 
шыққан қазақтар.
 
 
Тіл мҽселесіндегі патриоттық сезім мен нигилизмдік шайқасында 
ҽзірше нигилистер жеңіске жетуде. Ҿйткені олар кеңес ҿкіметі кезінде 
билік  басында  болды  да,  ел  байлығын  жекешелендіру  кезеңінде 
жіліктің  майлы  жағы  қолына  тҥсті.  Енді  олар  ҽрі  билікпен,  ҽрі 
байлықпен ҥстемдік қҧруда.
 

 
68 
 
Қоғам  олардың  қолындағысына  таласпауға  тиіс.  Бола  берсін. 
Алғаны ас болсын. 
 
 
Бірақ  қоғам  солар  ағымында  кете  бермей  жаңа  замандағы  жаңа 
Қазақстан рухына сҽйкес ҧрпақ ҿсіруге бағыт алуға тиісті.
 
 
Мемлекетке, қоғамға азамат дайындап беру ата
-
ана мен мектеп 
міндеті  дейміз.  Бірақ  оларға  міндет  беріледі  де,  соны  іске  асырар 
қҧрал берілмейді. 
 
 
Біздің ойымызша ондай міндет –
 
мемлекет міндеті! 
 
 
Мемлекет  ҽлгілерге  маған  Азамат  дайындап  бер  деп  жолына 
қаржы, қолына қҧрал ҧстатсын! 
 
 
Мектеп  пен  ата
-
ана  кез
-
келген  мемлекеттің  негізі.  Олар  орасан 
қҧдіретті  кҥш!  Сол  кҥш  –
 
потенциалын  қоғамның негізгі  қозғаушы  кҥші 
ретінде  пайдалану  –
 
мемлекет  міндеті. Оны  іске  асыру  ҥшін  олардың 
қолына  адам  тҽрбиесін,  бала  тҽрбиесін  қозғай  аларлық  қҧрал  беру 
қажет. 
 
 
Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлы  Назарбаев  2004  жылдың  3  қазанында 
Парламентте сҿйлеген сҿзінде:
 
 
"Жапония  мен  Кореяда  ҿздерінің  жоғары  оқу  орнын  бітіргендер, 
сырттан  білім  алғандарға  қарағанда,  жоғары  бағаланады.  Біз  ҥшін 
ҿнеге аларлық мысал",
 
–
  
дегенде, Қазақстанның жоғары оқу жҥйесіне 
берген тапсырма деп тҥсінуіміз қажет секілді еді.
 
 
"Ҿкініштісі,  қазір  Қазақстанда  саяси
-
ҽлеуметтік  ҿмірдегі  кҿптеген 
жетістіктерге қарамастан, қоғам ҥшін ҧзақ мерзімді идеал болатындай 
идеология қалыптаспай отыр..."
  
Ақселеу Сейдімбек «Ҧлттық идея» (Қазақ ҽдебиеті, 15.08.2003)
 
 
"Қазақстанда  қазақтан  басқа  бірде
-
бір  ҧлттық  диаспора  идеяға 
ҧйытқы да, тірек те бола алмайды. 
 
 
Ақселеу Сейдімбек «Ҧлттық идея" (Қазақ ҽдебиеті, 15.08.2003)
 
 
Ҧрпақ  тағдыры  ҽділетке  бір  табан  жақындай  тҥсер  еді. 
Мемлекеттің  басқару  жҥйесіне  ҽуелден  қабілеті  бойынша  таңдалып 
алынған  оқушылардан  екшеліп  шыққан  қызметкерлер  ғана  кҿтеріле 
алар еді
. 
 
Осындай  таңдау  арқылы  ел  жауапкершілік  мағынасын  тҥсінер 
еді.
 
 
"ХХ  ғасырда  ғылымның  барлық  саласынан  оқулықтар  тҥзген 
қазақ  тілінің,  ҽлемдік  классикалық  сҿз  ҿнерін  негізінен  сҿйлетіп 
ҥлгерген қазақ тілінің, тіптен Маркс пен Ленин шығармаларының толық 
жинағын  дҥние  жҥзінде  орыстардан  кейін  бірінші  болып  сҿйлеткен 
қазақ тілінің, енді келіп, тҽуелсіздік алып, Республикадағы қазақтардың 
саны 30 пайыздан 60 пайызға жетіп, тҥркі тілдес халықтардың саны 70 
пайызды  қҧрап  тҧрғанда,  қазақ  тілінің  қағажу  кҿруін  немен  тҥсіндіруге 
болады?! Оның себебі, турасын айтқанда, қазақ тілі Қазақстан Ҥкіметі 
мен  Парламентінің  тілі  бола  алмай  отыр.  Одан  да  гҿрі  ашып  айтар 
болсақ,  Қазақстан  Ҥкіметі  мен  Парламенті  ҧлт  тағдырына  қатысты 
осынау тарихи жауапкершілікті терең сезіне алмай отыр...
  

 
69 
 
Ақселеу Сейдімбек «Ҧлттық идея» (Қазақ ҽдебиеті, 15.08.2003)
 
 
"...қазақ  тілінің  қҧнікері  де,  қҧтқарушысы  да  бҥгінгі  жер  басып 
жҥрген ҧрпақ болатынын терең сезінетін мезгіл жетті". 
 
Ақселеу Сейдімбек «Ҧлттық идея» (Қазақ ҽдебиеті, 15.08.2003)
 
 
Барлық  мҽселе  жастар  біліміне  ғана  байланысты  екенін  толық 
сезінетін мезгіл жетті.
 
 
"Бҧл орайда кешегі екінші дҥниежҥзілік соғыстан титықтап шыққан 
Жапонияның  жағдайларын  тҥзету  ҥшін,  білім  керек  екен  деп 
еуропалық  білімге  жалаң  ҧмтылмай,  ҧлттық  тҽрбиеге  ерекше  кҿңіл 
бҿліп,  ҧлтқа:  «жапондық  дҽстҥр,  еуропалық  білім»  деп  ҧран 
тастауының  ҥлкен  мҽні  барлығын  ескерген  жҿн.  Ҧлттық  дҽстҥрге 
негізделген  ҧлттық  тҽрбие  ҿнегесін  алған  жастар  ғана  игерген  білімін 
ҧлт  тағдырының  дҧрыс  шешілуіне  жҧмсай  алады.  Ҽлемнің  дамыған 
елдері тҽжрибесі дҽлелдеген осы ақиқатты біздің де мойындап, ҧлттық 
тҽрбиені мемлекеттік білім беру стандартының тҧғырына айналдырып, 
«қазақы дҽстҥр, ҽлемдік білім» ҧранын ту етіп кҿтеруіміз қажет". 
 
 
Қойшығара Салғараҧлы «Елдік негіздері». Астана 2007 ж.
 
 
"...Қазіргі  қазақта  шамдану  бар  да,  шамырқану  жоқ;  кіжінісу  бар 
да,  қышқыл  таныту  жоқ;  ҧрандасу  бар  да,  ҧйымдасу  жоқ;  халқым  деу 
бар да, оның қамын жеу жоқ".
  
Қойшығара Салғараҧлы «Елдік негіздері». Астана 2007 ж.
 
 
Бҧ  кезеңде  қазақтардың  да,  Қазақстан  Республикасының  да 
бақытты  ҿмір  сҥруі  ҥшін  барлық  қажетті  алғы  шарттары  орындалған. 
Тек  қана  олардың  мемлекетімізді  –
 
Қазақстан  Республикасы  дегізіп 
тҧрар,  халқымызды  –
 
қазақ  халқы  етіп  ҧстап  тҧрар,  кҿш
-
керуенін 
арман
-
биігіне  жеткізер  ҥш  бағытқа,  ҥш  шаруаға  мықты  бола  алса 
болғаны. Олар:
 
 
Кҿштің  кҿлікті  болуын  қатамасыз  ету,  демек  ел  экономикасын 
табысты ету; 
 
 
Кҿштің  қазақтық  болмысын  сақтау,  демек  рух  тҽуелсіздігін 
қалыптастыру;
 
 
Кҿштің  ҽні  мен  сҽнін  қамтамасыз  ету,  демек  тіл  тҽуелсіздігін 
қамтамасыз ету...
 
 
Халқымыз  "бҽрін  айт  та,  бірін  айт"  деген  екен.  Бҽрін  айтуға 
тырыстық.  Бҽрінің  –
 
бірі  де,  тоқсан  сҿздің  тобықтай  тҥйіні  де  –
 
ҧрпақ 
санасы ҥшін кҥрес!
 
 
Немесе мына ойды саралап кҿрелікші... 
 
 
"Отаны  Қазақстан  екенін  мойындар  болса,  онда  тек  қазақ  халқы 
ғана,  сол  ҧлттық  диасфоралардың  бастарын  біріктіріп,  олардың 
жарастықты ҿмірлеріне ҧйтқы бола алатын бірден
-
бір тірек ҧлт екенін 
де мойындауға тура келеді".
  
 
Ақселеу Сейдімбек "Ҧлттық идея" (Қазақ ҽдебиеті, 15.08.2003)
 
 
Қазақстанды  ел  етіп  ҧстап  тҧрар  басты  тҧлға  қазақтар  болатын 
болса, қазақтарды қазақ етіп ҧстап тҧрар ҧстаздар қауымы.
 

 
70 
 
Мемлекеттің 
басты 
байлығы 
банкідегі 
қаражаты 
деп 
ойлайтындар  бар.  Біздің  ойымызша,  мемлекеттің  басты  байлығы 
ҧстаздар 
қауымының 
кҿйлегінің 
кҿктігі, 
тамағының 
тоқтығы, 
уайымының жоқтығы. 
 
 
Сонда  ғана  ҧстаздар  атты  "Жаратушылар"  қоғамның  басты 
байлығы –
 
жастар тҽрбиесін қалпына келтіре алады, рухани тҽрбиені 
қалыптастыра алады.
 
 
Ҧрпақ  санасының  қалыптасар  кезеңінде  олардың  дҥниелік, 
руханилық  жағдайын  жасап,  ҿсіп  келе  жатқан  ортасына  ризашылық 
сезімін оятып ҿсірмей, санасы қатайып кеткен шағында "ақылды бол" 
деу, "патриот бол" деу, "қазақы бол" деу –
 
басшылар мен биліктілерге, 
байлар  мен  барларға,  ата
-
аналар  мен  ҥлкендерге,  зиялылар  мен 
ақылдыларға жараспайтын қылық. 
 
 
Бҧл мақаламызды біз Ҽбекеңнің (Ҽбіш Кекілбайҧлы) алғашқы тіл 
заңының  республика  Жоғарғы  Кеңесінде  қаралып,  ҿзге  тілділер  мен 
қазақ тіл нигилистері бой бермей бара жатқан бір шақта айтқан:
 
 
–
 
Немене,  кеше  ел  басына  кҥн  туғанда,  тар  ҥйімізден  орын 
ығысып,  тҿрімізді  ҧсынғанда,  тартыңқы  дастарқанымызды  жайып, 
жарты  кҥлшемізді  ауыздарыңызға  ҧстағанда,  біз  кҥндердің  кҥнінде, 
бҥгінгідей  демократия  орнатып  кемелденеміз  деп  жатқан  заманда,  ҿз 
ҥйімізде ҿз тілімізде сҿйлеу ҥшін мына сіздерден бҥйтіп жылап тҧрып 
рҧқсат  сҧраймыз  ғой  деп  ойлап  па  едік?!  –
   
деуге  мҽжбҥр  болғанын 
еске тҥсіре аяқтамақпыз...
 
 
Біз де Ҽбекеңнің сол сезіміне беріле, жылап тҧрып:
 
 
Немене,  сонда  біздер,  елді  ел  қылам,  адамды  адам  қылам, 
қазақты  қазақ  қылам  дейтіндер  қауымы!  Жастар  санасының  дҧрыс 
қалыптасуына  шынымен  жағдай  жасай  алмаймыз  ба?  –
 
дегіміз 
келеді... 
 
 
Сол мақсатқа жҧмсалған қаражат ең адалымыз болмақ! 
 
 
Осы  жолға  тҿгілген  тер  шамасы  ҽркімнің  адамдық  парасатын 
анықтамақ! 
 
 
Мемлекеттің де, адамдардың да мақсаты біреу болса:
 

 
Балабақша  мен  мектепке  бала  сыймай  жатпаса,  қайта 
дайын  балабақша  мен  мектептер  бҿбектерді  кҥтіп  тҧратын 
болса!..
 

 
Бір сыныпта отыз бала емес, соның жартысы оқыса!
 

 
"Ҧстаз"  деген  сҿз  бен  "жоқшылық"  деген  сҿз  қатар  тҧруы 
мҥмкін болмасын!
 

 
Балалардың иіні бҥтін, қарны тоқ, кҿңілі шат болса!
 

 
Аналар мен ҧстаздар мемлекет қамқорлығына алынса!
 

 
Сонда ғана олар есірткі мен қылмысқа қҧмар болмайды!
 

 
Сонда  ғана  біздердің  ҥгітіміз  жолдан  тайдырушылардан 
басым болмақ!
 
 

 
71 
 
Сонда ғана ел алдына шығамыз!
 
 
Сонда елу ел емес, алғашқы ондыққа жетеміз!..
 
 
Сонда ғана сана тҽуелсіздігін қалыптастыра аламыз!..
 
 
Сонда ғана қазақ болып туғанымызға мақтана алатын боламыз!..
 
 
 
2.3. 
Қазақ деген ел едік...
 
 
 
Ҽлемде: "Қазақ Даласы" деп, "Ҧлы Дала" деп аталған жер бар...
 
 
Сол жерді мекен еткен халық бар... 
 
 
Олардың "Ана тілі" атты тілі бар...
 
 
Біздер:  сол  даланы  мекен  еткен,  сол  халықан  ҿрбіген,  сол 
халықтың тілінде сҿйлейтін –
  
қазақ деген ел едік... 
 
 
Қазақтың  "Ҧлы  Дала"  атанған  сол  даласы  жермен  бірге 
жаратылса,  қазақ  бабаларының  аттары  да  адам  тарихының  алғашқы 
шежірелерінде  сақталған.    Сан  мыңдаған  жыл  бҧрынғы  жазба 
деректер  мен  жартас  жазулары,  археологиялық  қазбалар  деректері 
соны айғатай тҥседі.
 
 
Қазақтың  жері  де,  ҿзі  де,  тілі  де  ежелгі  жаратылыстан,  ежелгі 
бастаулардан тамыр тартып жатыр.
 
 
Бағзы  замандардан  қазақ  халқын  жаратылыстай  дархан, 
нҽрестедей  аңқау,  табиғаттай  пейілді  деп  аты  қалса,  ал  олардың  тілі 
шешен  сҿйлеуге,  ҿлең  сҿз  қҧрастыруға,  "ҽлқисса"  деп  жіберіп, 
дастандар мен аңыздарды желдірте, жеделдете айтуға жартылғандай 
дейді. 
 
 
Біздің тіліміз ҽлемдегі ең бай, ең ҽдемі тілдердің бірі. Қазіргі бар 
ҽлемді  тҧтастырып  тҧрған  ағылшын  тілінің  ҿкілі  Ҧлы  Шекспир  ҿзінің 
ҿмір  бойы  жазған  барлық  шығармасында  он  бес  мың  сҿз  қорын 
пайдаланса,  қазақ  жазушысы  Мҧхтар  Ҽуезов  "Абай  жолы"  романын 
жазғанда қазақтың
 
он жеті мың сҿзін пайдаланыпты. Не деген бай тіл!
 
Сондай  дҽрежедегі  ҽлемдік  мҽдениеттің  ең  бір  ғажап  туындысына 
соңғы бірнеше ғасырда қауіп туа бастапты...
 
 
Ҿйткені  бірнеше  рет  қазақ  басына  соққан  тарихи  апат  ҧлттық 
мемлекетінен айырды...
 
 
Сан 
ғасырлық 
орыстандыру 
саясаты 
қазақты 
ҧлттық 
сананасынан алшақтатты...
 
 
"Дудар
-
ай!,  келер  болсаң  тезірек  кел,  орныңа  орыс,  қазақ 
таласып  жҥр!"  дейтін  жалыныш  кезең  қазақ  тілінің,  ҿзімізше  "Ана 
тіліміздің"  басына  туды.  Мариям  Жагор  қызының  бір  ауыз  сҿзге 
сыйғызған  жан  айқайын  ана  тіліміздің  жан  айқайына  ауыстыра, 
кҿпшілікке  тҥсіндіре  айтсақ  былайша  болып  шығар  еді...  "Қазақтар 
тезірек  қазақша  сҿйлеңдер,  ҽйтпесе  ана  тіліңнің  орнына  басқа  тілдер 
таласып жҥр"... 
 
 
Бірақ,  біздің  қазақтар  Мариям  Жагор  қызының  зарын  тҥсініп, 
қҧлақ  тҥргенмен,  ҽлі  кҥнге  ауыздан  тҥсірмей  Мариям  сезіміне  аяныш 

 
72 
тудырғанмен,  туған  тілін,  туған  еліне,  ана  тілінің  зарына  қҧлақ  тҥре 
алар емес...
 
 
Кейбір қазақтар ана тілін білмейді. Бҧл шындық. Бҧл ҿкінішті.
 
 
Ана  тілі  мҽселесінде  кейбір  қазақтар  қазаққа
 
жауынан  бетер 
қауіпті болып шықты. Бҧл да шындық. Бҧл қорқынышты.
 
 
"Ҿкінішті"  деп  ҿкініш  білдіре  отырып,  "қорқынышты"  деп 
қорқыныш  барын  мойындайтын  себебіміз  –
 
ҧлт  тҽрбиесі  мен  ҧрпақ 
тҽрбиесі,  ел  болашағы  мен  қазақ  болашағы  деп  аталатын  барлық 
шаруаны 
қамқорлау 
мен 
қаржыландыру, 
шешім 
қабылдау 
қабылданған  шешімді  орындату  тетіктері    солардың,  қазақ  тілін 
білмейтіндердің,  білсе  де  жаны  ашымайтындардың  еншісінде 
екендігінде. 
 
 
Бҧл  мҽселе  қазіргі  кезеңде  қалыс  қалып  қойған,  ендігі  жерде 
кезек  кҥттірмейтін,  мемлекеттің  де,  қазақ  тілі  жан  ашырларының  да 
кҿңіл  аударатын  басты  мҽселесі  болуға  тиіс  кезең.    Бҧдан  ҽрі 
созбҧйдаға салу қауіпті.
 
 
Қазақ  тілін  білетіндердің  бҽрі    қазақ  емес  екені  қандай  шындық 
болса, ана тілін білетіндердің бҽрі қазақтың «айналайыны» емес екені 
де сондай шындық.
 
 
Тіл  білгеннің  бҽрі  қазақи  кісі  болып,  қазақтың  арын  арлап 
кетпейді екен. 
 
 
Сондықтан  да  қазақ  тілін  білу  жҽне  қазақ  халқының  ҧлттық 
болмысын сыйлау жҽне оны қалпына келтіру мҽселесі қатар айтылуы, 
қатар  қамдалуы  қажеттілігі  тҥсінікті  бола  бастады.  Бҧлай  дейтініміз 
қазақ  тілін  уағыздағанымызға  жиырма  жылға  жақын  уақыт  ҿтсе  де, 
жоғары  лауазымды  чиновниктердің,  қалтасы  қалың  байлардың 
балаларының барлығы дерлік шет елдерде оқытылып жатыр. Біз осы 
жерде  ана  тілін  білетін  қазақтардың  орысша  мен  ағылшыншаны  да 
туған  тіліндей  білетін  болғанына  қуана  отырып,  олар  білімінің  тек  ҿз 
басына  емес  мемлекетіміз  бен  халқымыздың  да  мҥддесіне  пайдалы 
болса  екен  дейміз.  Жасыратын  несі  бар,  ел  билігі  ертең
-
ақ  солардың 
қолына  ҿтеді.  Сондықтан  да,  бар  қазақтың,  бар  қазақстандықтардың, 
ҽсіресе, билер мен байлардың балаларының бар білімнің басында ана 
тілі тҧруы қажет. 
 
 
 
Бҧл  мҽселе  –
 
мемлекеттің  қауіпсіздік  органдарының  есінде 
болуға тиісті мҽселе. 
 
 
Егемен  ел  болғалы  тіл  мҽселесін  жалау  еткен  бір  ҧрпақ 
қартайды. 
 
 
Тағы бір ҧрпақ ержетті. 
 
 
Бір ҧрпақ сол ҧранды ҧран етіп ҿсіп келе жатыр.
 
 
Бірақ  тындырылған  іс  жоқ,  даурыға  мҽселе  кҿтеруден  басқаға 
бара алмадық.
 
 
Біздер, ана тілін ардақтайтын қазақтар, ҿзімізді ҿзіміз алдап, сол 
даңғаза  даурықпалар  мен  жел  сҿзді  айқайшылар  жетегінен  шыға 
алмадық.  
 

 
73 
 
Қазақпыз деп жҥргендердің бҽрі қазақ мҥддесінен шыға бермеді.
 
Қазір 
Қазақстан 
Республикасының, 
қазақтардың 
алдында 
болашағында ҧлт араздығын туғызар, қазақты екіге, не одан да кҿпке 
бҿліп  кетер,  қазақтардың  ҿз  қолынан  туындатып  жатқан,  бір  кезде 
басына сор болып қонар мҽселелердің алдын алу міндеті тҧр.
 
 
Бҧндай  араздық  қазірдің  ҿзінде  бар.  Бірақ  қазақтардың  Елбасы 
Назарбаевтың  ҿз  басына  деген  қҧрметі,  оның  кҿптеген  кҥрделі 
мҽселелерді  тҥйінге  жеткізбей  шешу  шеберлігін  кҿрсетіп  келе  жатқан 
кемеңгерлігіне  деген  сенімі  осы  мҽселені  қалайда  қазақ  тілділер 
пайдасына  шешер
-
ау  деген  дҽмеге  айналдыруда.  Сол  дҽме  ҽзірге 
қазақтардың  тіл  мҽселесіндегі  бір
-
біріне      деген  тҥсінспеушілігін 
тудыруына кедергі (Қҧдайға шҥкір) болып тҧр. 
 
 
Бҧл мҽселелер асықпай, ҧрандатпай, ақыл мен парасатқа жҥгіне 
жҥзеге  асырылар  іс.  Орысша  сҿйлейтін  қазақтар  ҿздігінен  орысша 
сҿйлеп  кеткен  жоқ.  Оларды  орысшаға  ҥйретті.  Міндеттеді.  Мҥдделі 
етті.  Олар  –
 
заман  мен  билеушілер  ырқына  бағындар.  Басқа  амал
 
болмаған еді.
 
 
Ендігі жерде халыққа қазақша ҥйретеміз десек қазақша білмейтін 
қазақтарға  да  сол  баяғы  ҽдісті  қолдану  қажет.  Міндетті  ету  қажет. 
Мҥдделі ету қажет. Санасы барлар, сауасы барлар ҿзі ҥйренеді.
 
 
Не істеу керек деген сҧрақтың жауабы осы.
 
 
Бҧл  шаруаны  тындыруға  ҽуелі  ошақ  басы,  сосын  ҥкімет,  содан 
кейін бҥкіл ел болып атқара аламыз. 
 
 
Қазақ  мемлекеті  ҥшін  қазақ  тілінің  қаншалықты  қажет  екенін  біз 
тірі адамға секунт сайын жҧтатын ауаның қажеттігіндей деп тҥсіндірер 
едік.
 
 
Ҥкіметіміздің  қазіргі  орыс  тілді  чиновниктерді  қазақ  тілін  ҥйрету 
курстары  –
 
ол  уақыт  созудың  тҽсілі.  Олардың  ҿзінің  кеңсесіне  кірген 
қазақ  қартына  "сҽлҽматсыз  ба"  деген  сҿзді  сызыла  айтуы  қазақ  тілін 
ілгері  бастыра  алмайды.  Тек  қана  ҽлгі  қарттың  басын  айналдырады. 
Ол  кісіні  талай
 
айтып  келе  жатқан  "Қҧдайға  шҥкір"  атты  қазақты 
қанағатшылдық сезіміне бҿлендіреді. Тілі қатып кеткен ҿзге тілділерді 
оқыту  –
 
ақшаны  далаға  шашу  болмақ.  Олардың  тҿрт
-
бес  ауыз  сҿз 
ҥйренгенінен қазақ тіліне келер пайда жоқ. 
 
 
Біздің  айтарымыз  орыс  тілділерді
 
қазақшаға  ҥйретеміз  деп 
далаға  шашып,  желге  ҧшырылып  жатырған  ақшаларды  қазақ  тілді 
балабақшалар мен мектептер ашуға жҧмсау қажет. 
 
 
Қазір  Қазақстан  мемлекеті  қанша  қазақ  тілді  балабақша  мен 
мектеп  ҧстай  алады,  ол  барлық  балабақшасы  мен  мектептің  қанша 
пайызын ҧстайды, қазақ тілінің болашағы дҽл сол пайызға тҽуелді.
 
 
Жеке  мекемелер  мен  жеке  адамдар  балабақша  мен  мектеп, 
медресе  мен  басқа  оқу,  діни,  тҽрбие  орындарын  ашып,  адам 
тҽрбиесімен,  білімімен  айналысатын  болса  онда  олар  мемлекеттік 
жҽне  діни  органдардың  бағдарламасынан  ауытқымауын  қатал 
бақылануы тиіс деп ойлаймыз.
 

 
74 
 
Айтпағымыз:  Ел  бетіне  ҧстар  басшыларымыздың,    ел  сҿзін 
сҿйлер    азаматтарымыздың  тек  қана  қазақ  тілді  болуы  аз.  Ол  шын 
мағынасында жҥрегімен қазақ азаматы болуы керек дегіміз келеді.  
 
Олар
 
"қазақтық  стандарт",  "адамдық  стандарт",  "азаматтық  стандарт" 
атты кҿрсеткіштер сҧранысына толық сҽйкес келуге тиіс.
 
 
Жаһандану  атты  ҽлемдік  қҧбылыс  жер  шарына  тҥгел  жайылып 
келеді.  Ол  процесті  батыстан  бізге  келе  жатыр  деу  тарихқа  жасаған 
қиянат  болар  еді.  Ол  қҧбылыс  біздің  бабаларымыз  атқа  мініп  дҥние 
жҥзін  шарлап  кеткен  кезден  басталған  болатын.  Сол  процесс  енді 
батыстан  шығысқа  бет  алды.  Кҿшпелі  елдер  бҧрын  аттың  аяңымен 
жаһандану  қҧбылысын  бастаса,  енді  автомовильдің,  ракетаның 
жылдамдығымен  кері  тарай  бастады.  Одан  сақтанғандар  ғана,  ҿзін 
сыйлата  алғандар  ғана  аман  қалмақ.  Аман  қалғанда  жаһандану 
қҧбылысынан  жалтарып  кетіп  емес,  қайта  қҧшағын  жая  қарсы  алып, 
бірақ  ҿз  мҽдениеті  мен  ҿз  тілімен,  ҿз  ҽдет
-
ғҧрпымен  қарсы  алып. 
Жаһандану  қҧбылысы  –
 
мҽдениетті  жалмауыз.  Ол  ҿз  мҽдениетін 
сақтай  алатындарды  қуана
-
қуана  бауырына  басады.  Басқаларға  ҥлгі 
етеді.
 
 
Жаһандану  кезеңінде  ҿз  мҽдениетінен,  ҿз  тілінен  адасып 
қалмаудың  жалғыз  жолы  ол  –
 
жаһандану  қҧбылысына  ҿз 
мҽдениетіңмен, ҿз тіліңмен ену. Соған дайындалып ҥлгеру. Біз кешігіп 
келе  жатырмыз.  Оған  бір  ғана  мысал  келтір  жеткілікті.  Біздің 
аналарымыз  аталарының  алдында  тобығын  жалаңаштауды  ҧят 
санаса,  енді  біздің  қыздарымыз  кіндігі  мен  тағы  бір  жерлерінің  шетін 
жылтыратып мектепке бара береді, университетке кіре
 
береді. 
 
 
Қазақстан  Республикасының  Негізгі  Заңы  мемлекеттік  тіл 
дҽрежесін бергенімен қазақ тілі ҽзірге Негізгі Заң бекіткен мҽртебесіне 
лайық  ҿз  орынын  ала  алмай  келеді.  Қазақ  тілі  ҿз  кҥшіне  кірмей  қазақ 
халқының  ҽдеті  мен  ғҧрпы,  мҽдениеті  мен  ҽдебиеті  де  кенжелей 
бермек. Бҧлардың ҿркендеуі, қалыптасуы тек қана тілге байланысты.
 
Республика  тҽуелсіздігі  жарияланғаннан  кейін  қазақ  халқы  ҿз  ана 
тілінің  мемлекеттік  тілге  айналуына  жеңілдік  туатындай  секілді  боп 
кҿрінген.  Бірақ  олай  болмай  шықты.  Осы  жағдай  республика 
жҧршылығына  «неліктен?»  деген  сҧрақ  маңында  ой  ойлауға 
итермелейді.  Сонымен
 
басты  кедергі  не,  қазақ тілін мемлекеттік тілге 
айналдыруды  тежеп  тҧрған  қарсылық  қалай  туындайды  жҽне  кімдер 
туғызады?
 
 
Қазақстанда  қазақша  тілді  игеруге,  пайдалануға  кесірін  тигізіп 
жатырған кедергілер мен қарсылықтар тҥрін бір
-
бірлеп емес он
-
ондап 
санап  шығуға  болар  еді.  Бірақ  оларды  санап  шыққаннан  да  соларды 
туындатып  жатырған  себептер  маңайында  ой  қозғаған  дҧрысырақ 
секілді.
 
 
Республикамыздың  бірнеше  облыстары  сондай  кедергілерді 
аттап ҿтіп (―шешіп емес аттап ҿтіп‖
 
деп айрықша ескертеміз)
 
жиналыс 
тілдері мен іс қағаздарын қазақ тіліне кҿшіруге шешім қабылдай тҧрса 

 
75 
да,  сол  аймақтардың  ҽрекеттері  іс  жҥзінде  қазақ  тілінің  пайдасына 
тындырылып  жатырған  жҧмыс  емес  екені,  олардың  тек  қана  қазақ 
тіліне  жаны  ашығаннан  туған  амалсыз  ҽрекет  екендігін  байқата 
бастады.
 
 
Солай  болуға  тиіс  те  еді.  Ҿйткені  жойылып  кету  қаупі  тҿне 
бастаған қазақ тіліне мемлекет болып, ел болып тҧтастай бет бҧрмай, 
бҥкіл  елді,  барлық  оқу  орындарын,  барлық  ҿндіріс,  шаруашылық 
мекемелерін  қамтитын  арнайы  бағдарламалар  жасап,  олар  жҥзеге 
асырылмай, сан салалы ҿндірістер мен шаруашылықтар ерекшеліктері 
ескеріле  дайындық  жҧмыстары  жҥргізілмей,  балалар  тілі  мен    іс 
жҥргізушілерді 
машықтандырмай, 
бҧның 
бҽрін 
мемлекет 
қаржыландырмай қазақ тілін мемлекет тілі ету ҥшін жасалынып жатқан 
қазіргі  шаралар  босқа  тҿккен  тер,  босқа  шашқан  қаржы  болып  қала 
бермек.   
 
 
Қазақ  тіліне  кҿшкен  мекемелердің  жҧмыстарымен  таныса, 
тындырған  істерін  зердеден  ҿткізе  келе  қазақ  тілін  толық  қанды 
мемлекеттік  дҽрежеге  кҿтеру  ҥшін  кҿптеген  дайындық  жҧмыстары 
жасалынуы қажет екенін мойындау қажет секілді.
 
 
Ең алдымен мойындалуға тиіс жағдайлар: 
 

 
арнайы  дайындық  шараларсыз,  мемлекет  тарапынан  жҧмсалар 
мол  қаржысыз  қазақ  тілінің  мемлекеттік  дҽрежеге  кҿтеріле 
алмайтынын мойындау;
 

 
жҥздеген жылдар бойы қалыптасып қалған тарихи жағдайлардың 
елге жҽне тілге тигізген кері ҽсерлерін сарапқа салу, одан қҧтылу 
жолын анықтау керектігі; 
 

 
шеттен кірген сҿздерді сараптау жҧмыстарын жҥргізу; 
 

 
адамдар санасын бағыттау жҧмыстары;
 

 
тіл  аясын  кеңіту  барысында  дайындық  жҧмыстарды  жҥйеге 
келтіру;
 

 
қазақ тіліне кҿшуге орыс тілді мекемелерді дайындау;
 

 
қазақ тіліне кҿшуге қазақ тілді мекемелерді дайындау; 
 

 
қазақ  ҽдебиеті  мен  ел  тарихының,  ана  тілі  мен  ҽдет
-
ғҧрпының 
қазақ халқының болмысы екенін мойындау; 
 

 
қазақ  тіліне  кҿшу  деген  мекеме  аралық  хаттарды  қазақшалау 
емес,  барлық  ҿндірістік,  мҽдени,  шаруашылық,  оқу,  тҽрбие 
мекемелерінің  айлық  тоқсандық,  жылдық  есептерін  қазақша 
дайындауға кҿшу деген тҥсінікті қалыптастыру.
 
 
Осы мҽселелерді ел болып зердеден ҿткізіп, зердеден ҿткізгенді 
санамен  қабылдағаннан  соң  қазақ  тілі  мемлекеттік  тілге  іс  жҥзінде 
пайдаға  аса  бастайды,    істелген  жҧмыс 
 
ҿз  нҽтижесін  бере  бастайды 
деп ойлаймыз. 
 
 
Қазақ  тілін  толыққанды  мемлекет  тілі  етіп  шығару  Президенттің, 
ҿкімет  басшыларының  қолдауымен,  соған  бҥкіл  ел  болып  кіріскенде 
ғана  орындалып  шығатын  шаруа.  Сондықтан  бҧл  шаруа  ең  алдымен 

 
76 
қазақ  халқы  бір  адамдай  ҿздерінің  ҧлттық  намыстарын  оятып  іске 
кіріскенде,  сонымен  қоса  барлық  қазақстандықтар  осы  шаруаға 
ниеттене  атсалысқанда  ғана  оңынан  оралмақ.  Сонда  ғана  қазақ  тілі 
мемлекеттік тіл дҽрежесіне кҿтеріле алады деп ойлаймыз. 
 
 
Ол ҥшін бар қазақ баласы, бар қазақстандықтар бҧл іске саналы 
тҥрде кірісуі қажет. 
 
 
Мемлекетіміз  бен  мемлекет  тҧтқасын  ҧстап  отырғандар  сол 
сананы  қалыптастыру  жолында  біраз  жылдар  бойы  нақтылы 
бағдарламаларды жҥзеге асыруы тиіс деп ойлаймыз.
 
 
Сондай  дайындықтардан  кейін  ғана  ҿндіріс  пен  шаруашылықты 
дайындау,  ел  мен  тілді  бейімдеу  жҽне  соған  жҥйелі  тҥрде  соларға 
дайындық жҧмыстарын жоспарлау қажет екені тҥсінікті бола бастайды. 
 
Қазақ  тілі  мемлекеттің  ішкі
-
сыртқы  саясатының,  шаруашылық  пен 
экономиканың,  ҽрбір  қазақстандық  пен  тҧтас  ел  санасының 
сҧранысына  айналғанда  ғана  мемлекеттік  тілге  айналуы  қолға 
алынады.  Ал  ондай  сҧранысты  ҥлкен  дайындықсыз  жҥзеге  асыру 
мҥмкін еместігі тҥсінікті нҽрсе. 
 
 
Сол  уақытта  барып  ел  қазақ  тіліне  деген  қарсылықтар  мен 
кедергілердің қазақ халқына, не қазақ тіліне қарсы ҽрекеттен туындап 
жатырмаған нҽрсе екеніне кҿз жеткізіле бастайды. 
 
 
Қазақ  тіліне  деген  қарсылықтар  мен  кедергілерді  бірте
-
бірте 
(бірден  емес,  бірте
-
бірте  екеніне  назар  аударамыз)
 
жою  мемлекеттік 
дҽрежеде орасан зор қаржы  жҧмсау арқасында, арнайы дайындалған 
бағдарламалы  шаралар  ҿткізу  арқылы,  ғылыми    пайымдар  мен 
тҽжрибелік  тҧжырымдар  қортындыларын  зерделеу  арқылы  іске 
асырыла алады.
 
 
Асыра  сілтейтін  баспасҿздер  мен  асыға  сҿйлейтін  қазақ  тілінің 
жанашырлары  жазғырып  келе  жатқандай  қазақ  тілінің  мемлекеттік  тіл 
есебінде  бірден  іске  асып  кетуіне  негізгі  кедергі  –
 
тек  қана  кейбір  іс 
басындағылардың қазақ тіліне деген қарсылығынан емес. 
 
 
―Мемлекеттік  тіл‖  атты  дҽрежесі  бола  тҧра  қазақ  тілінің  ҿз 
мҽртебесіне  кҿтеріле  алмауына  негізгі  себептердің  бірі  –
 
жалпы 
қазақстандықтардың  (орыс  тілділердің  де,  қазақ  тілділердің  де)  қазақ 
тілін іс жҥзінде дҧрыс игере, пайдалана алмайтындығы.
 
 
Қазақ 
тіліне 
негізгі 
кедергілердің 
тағы 
біреуі 
–
 
іс 
басындағылардың  мемлекетіміздің  қазіргі  деңгейінде  қазақ  тілін 
мемлекеттік  тілге  айналдыра  алмайтынына  кҿзі  жеткендіктен,  содан 
барып  ҽзірше  басқаша  жан  сақтай
 
тҧру  амалы.  Қазақ  тілін  іс  жҥзінде 
пайдалана алмайтынын сезгеннен барып туындайтын  тіл алдындағы 
қорқыныш салдарлары.  
 
 
Қҧрылыс  мекемесінде  кездесетін  жай  бір  мысал  арқылы 
жоғарыда айтылған тҧжырымдарымызды дҽлелдеп кҿрелік. 
 
 
Жауапкершілігі  шектеулі  бір  серіктестік  іс  қағаздарын  қазақ 
тілінде  жҥргізбек  болды  екен  делік.  Алғашқы  кедергі  сол  серіктестік 
қызметкерлерінің сан жылдар бойы пайдаланып келген шетел сҿздері 

 
77 
мен  техникалық  атауларын  ҿз  беттерінше  қазақшаға  аудара 
алмайтындығынан  туындайтын  болып  шықты.  Дегенмен  олар  ҿз 
беттерімен  аудармамен  айналыса  бастады  делік.  Бір  маманы  ҿз 
бетімен «плита перекрытия» деген сҿзді қазақшаға аудармақ болсын... 
Плита  перекрыия?..  Қалай  аударамыз...  Жапқыш  тақта  дейміз  бе?.. 
Тҿбе  жапқышы...  Тҿбелік...  Мекеме  маманы
 
ойлана  келе  ақыры 
бірнеше  қазақша  балама  сҿз  табатыны  сҿзсіз...  Бірақ  соның  тҿл 
баламасы  қайсысы  болмақ?..  Қайсысы  кҿпшілікке  ҧнамақ....    Бірінші 
кедергі... 
 
 
Басқа  жақтағы  мыңдаған  қҧрылыс  мекемелері  дҽл  осындай 
жҧмыс жасап жатуы, қаржы шығарып жатуы мҥмкін ғой... Оның дҧрыс 
деп  қабылдағанын  басқалар  қабыл  ала  ма?..  Белгісіз...  Себебі 
пайдаланар ортақ сҿздік жоқ... Екінші кедергі...
 
 
Тіл  білімінен  хабары  жоқ  о  кісілердің  аудармасы  ҽлгі  сҿздің 
қазақшасы болып шыға ала ма?.. Оны басқалар қабылдай ма?.. Тағы
 
кедергі...
 
 
Содан  барып  қазақ  тіліне  ҿтпек  болған  мекеменің  қазақ  тілі 
алдындағы  қорқынышы  туындайды,  содан  барып  қазақ  тіліне  ҿтуге 
деген енжарлығы пайда болады. 
 
 
Ҿз мекемелерінің жағдайын ілгері қоятын мекеме басшыларының 
қазақ  тіліне  деген  амалсыздықтан  туындайтын  қарсылықтары  ҿмірге 
келеді.
 
 
Содан  барып  қазақшаға  ҿттік  деген  мекемелердің  іс 
қағаздарында:
 
 
Плита  перекрытия –
 
10 дҽне
 
 
Іргетас блоктары –
 
10 дҽне
 
 
Колонна  –
 
1  дҽне…  деген  секілді  пайдалануға  жарамсыз 
қойыртпақтар пайда бола бастайды.
 
 
Осы
 
секілді іс қағаздарға кҿз жҥгірте отырып сол мекеменің қазақ 
тілінде сҿйлейтініне, іс қағаздарын қазақша жҥргізгеніне қуана аламыз 
ба?..
 
 
Қазақшаға  кҿшу  ҥшін  жалпы  мемлекеттік  дҽрежеде  дайындық 
шаралары  жҥргізілмегендіктен  қазақ  тіліне  кҿшкісі  келетін  барлық 
мекемелер  осындай  кедергілерге  кездесетіні  сҿзсіз.  Бірақ  халық  ―ана 
тілімізге  кҿшелік‖  деген  талабын  ҥдете  тҥсуде.  Содан  барып  жоғары 
орындар  алдында  ақталу  ҥшін,  халық  алдында  ақталу  ҥшін  «пҽлен 
мекеме  іс  қағаздарын  қазақша  жҥргізеді»  деген  жалған  ақпарлар 
жасақталады.
 
 
Қоғамымыз  ҥшін  ең  маңызды  мҽселелердің  бірі  ретінде,  нақты 
шешімі ҽлі табыла қоймаған бҧл аса кҥрделі емі табылмай келе жатқан 
жанды  тҥйінді  (халық  жанымен  жандас)  шешу  жҽне  іске  асыру 
мақсатында, біз, қазақ тілінің жанашыры ретінде ҿз бағдарламамызды, 
«Қазақ  тілін  толық  меңгеру  жҽне  пайдалану  аясын  кеңіту 
бағдарламасын» ҧсындық.
 
 

 
78 
 
Бағдарлама  балабақша  мен  мектеп,  орта  жҽне  жоғары  оқу 
орындарында,  кҽсіпорындар  мен  ҿндірісте,  шаруашылық  пен 
экономикада, мемлекеттік басқару мен іс жҥргізу барысында қазақ тілін 
толық  меңгеру  жҽне  пайдалану  аясын  кеңейту  жолындағы  жҥзеге 
асырылуға тиісті басты шараларды қамтиды.
 
 
Осы мақсатта автор Республика Президентіне тікелей бағынатын 
―Ана  тілі‖  атты  "Тіл  комитетін"  жҽне  оның  қҧрамында  бірнеше 
комиссиялар қҧрылуға тиіс деп санайды.
 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: