Сакулина Н. П. Комарова Т. С. Балалар ба шасында'РЫ

Кдшкене кубиктерден к,уры/;ыс.

:Ж ук машинасы кум алып келе жатыр
«Электричка».
«Шар устаран юшкене кыз»

«К,ыстары б!здщ кеше».

Кустар Кунд! керш куанады».
«Тулк! мен к аск ы р » ер теп сГ

Городецк эшекеш эуеншде тактайларды эшекейлеу.

К о см о сты м енгеру.

Ж а н а ж ы лмен к у т т ы к т а у отк р ы ткал ар ы .

Унамды ен,деп декоративт1к композиция.
Унамсыз ецдеп декорати вен композиция.

Д
е
к
о
р
а
т
и
в
е
н
: 
ко
ш
к
,а
р
м
у
т
з
д
е
р
.

«Халыктар 
д о с т ы р ы
»
хоры.

бормен, «Карлы кыс»— гуашьпен, ал «Ерте шыккан кектем» 
Сура шайылран1 акварельмен орындалады. Осылайш а кектем- 
п кег1лд1р аспанды, карлар аралындары кара жерд1, сылдыра- 
ран б у л а к пен буырканран суды салура болады. Тэрбиеип карды 
*
ак бояумен салмай-ак, кайта ак караздьщ сол жерш боямай 
калды руды тус1нд1ред1. К у ц п р т бояумен бурын салынраннын 
устш е жапырарын эл1 жаймаран агаштын, буталары мен бутак- 
тары салынады.
Тшт1 карапайым композициядары, курдел1 емес мазмундары 
мундай 
суреттерден балалар терецдшт1, к е ш с п к п , кектемг! 
ауаныц тазалырын сезш едь
Даярлайты н топтары балалар уш ш ш таптагы иллюстрация- 
лар да бейнелеу керкеменер1 шырармалары ролш ойнап, текстш
мазмунын ашады. 
Б ал алар 
ш таптарды 
ернектеу 
т э а л д е р ш
т ус ш ш кана коймай, кайта олардыц ездер1 осы ю п е т п тапсыр- 
маларды да орындай алады. Эс1ресе 
к ы з р ы л ы к т ы
эр1 оцай та- 
кырып — «Ертектер». Ж ы л бойы бал алар б1рнеше са б а к та же- 
келеген ертектерге суреттер салады, кешн ездер1 суйет1н 
б\р 
ертект
1
тацдайды. Кептеген 
к ы з р ы л ы к т ы
суреттер жиналып, 
«Ертектер штабы» деген ецбект1 ж а с а у г а болады. К е л е а с а б а к ­
та суретш1лер орындаган, К1таптардыц мукабасы н кермеге кою- 
ра болады, балалар кандайда болмасын б1р кеЙ1пкерд1ц бейне- 
С1Н, ертектерд1ц мазмунына сай суреттер1, эдем1 де эшекейл1 
текстер1 бар м ук аб ал арды кер с
1
н. Койылган м укабаларды , о л ар ­
дыц ерекшел1ктер1н аныктап, мукабаны ц алдыцгы жэне 
с о ц р ы
бе л ж те р ш щ эшекейлер1не назар аударып, тал кы лау кажет.
Бул с аб ак та бал ал арга м ук аб а формасында кес1лген эр тур- 
Л1 алуан т у с т е п кагаздарды тацдап алура м ум кш дш беру керек. 
Гуаш ь бояуыныц 
ж и ы н т ы р ы
, 
оларды араластырып ж аца рецктер 
алу уш ш палитра даярлансын. Б алалар алга койган максатта- 
рын ж ак сы тусш ш , м ук аб ал арды бар ынтасымен бояйды.
Боялган м ук аб ал ар ашык, эр турл1 туст1 болып шыгады, 
кейде ойына орай, б1р туст1 гаммада, мысалы, ашык кег1лд1р 
фонда сурет тек акпен, куцг1рт кег1лд1р жэне кек («Кар патша- 
сы» немесе «Аяз Иванович» деген ертеп лер д щ м укабасы ) т. б. 
тустермен салынуы мумк1н. Олар онда ш рп зш ген суреттерд1ц 
мазмунын керсетулер1 керек.
Балаларды ц жабыстырып сурет ж аса га н кездершде онша 
улкен емес м усш дш шыгармалар улг1л1к кызмет1н аткаруы мум- 
К1Н. 
(Бут1н б1р кесектен жабыстырып ж а с а у тэс1Л1мен таныскан- 
нан кеЙ1н бал ал арга м усш нщ калай ж асалаты ны анык болады.) 
Тэрбиеип м ус ш д е п кимылды бере бы уге, б1рнеше фигураларды 
Т1реу аркылы б
1
р топка ж инауга кец1лдер1н аударады. Егерде 
мусшдш шыгарма унем! топ белмесш де болса ете жаксы, ейт-
1 К,агаз сура шайылады да, соргышпен немесе матамен жайлап курраты- 
лады, дымкыл фонга акварель тус1р1Л1п, 
сура 
кандырылран 
кылкаламмен 
жуылады.
7—974
193

кеш бал ал ар оларра карап дардыланады, олар жайлы айта а л а ­
ды. Балал арра ж абыстырып адам жэне ж ан уар л ар бар топты 
^жасаура жэне оран балаларды н ез тэж1рибесшен алып такырып 
беруге, сондай-ак, эдебн шырармалар бойынша да тапсы рма бе­
руге болады.
Архи тектур а лык ескертюштерд1 керу 1с1 айналамен, туган 
каламен, кыстакпен, ез ел1мен таны су сабагы на юредй Т эрби е­
цп бал аларм ен э ц п м е с ш д е тек кан а у й д щ кандай м ак са тта са- 
лынганын керсетш кана коймай, сонымен б1рге онын конструк- 
циясынын е р е к ш е л т н б!р у й д щ екшнн б!р уйден сырткы шнн- 
н ш щ езгешел1г1н сырттай карап айтып бередь Енд1П жерде де 
б а л ал а р г а у й д щ к абы ргал ары , т е б е а , терезе-ес1ктер1 бо л аты ­
нын айтып жатпайды, олардын к ещ л ш уй дщ ж алпы сипаты- 
на — онын ал аса немесе б ш к т ш н е , карапайым салынган ба 
немесе безенд1р1лген бе т. б. ж ай лары на кеш лдерш аударады.
Уй дщ пропорция мен сипатын б алал ар у й д щ не м ак са т к а
салынганымен жэне адам дарды ц турм ы сты к кажеттер1мен бай- 
ланыстырады. К,аз1рп заманры уйлермен к атар балаларды , мы­
салы, м унаралар мен М осква К р ем лш щ кабыррасы сеюлд1 кей- 
б 1 р е ж е л п куры лы стар кызыктырады. М ундай т у р д е п уйлер 
оларга дэл осы кезде шындык та кияли болып керш едь
Кейде арнайы экскурсия кезшде ез турш е карап у й д щ су- 
рет
1
н салуды уйы м дасты руга болады. М ундай м ак сатк а белп - 
ленген уй (бал алар оны шамамен емес, дэл бейнелей алулары 
уш ш ) курдел1 болмаганы дурыс. Бул — атакты жазушыныц, 
композитордыц, суретш1Н1ц ескертю ш рет1нде сак тал ган уЙ1 бо­
луы мумюн. Сонда бул керш ю бала уш ш улкен магынага ие 
болады, ол тек кана уйд1 емес, кайта сонда турып, ж ум ы с 1сте- 
ген елге белг1л1 адамды да салады.
С ур ет с ал у кейде б алалар бакш асыныц терезес
1
нен немесе 
кейде учаскеде кыдырып журген кезде 1стел1ну1 мумюн. Б а л а ­
лар бакш асы ж еке б!р уйде орналаскан ж агдай д а, оны балалар 
кулш ына салады. Д а л а д а салынган суреттер тек узын-ыррасы 
рет1нде алынады да, кешн ж енделш боялады. Уйд
1
ц суретш жай 
графитт1 карындашпен, кем1р карындашпен, сангинамен немесе 
турл1 туст1 бормен с ал у га болады. К,ыскы кунг1 фондагы уйлерД1 
карындашпен жэне ак бояумен, гуашьпен немесе ак бояулы ак- 
варельмен сал уга болады.
К аланы ц колоритшде тустерд1ц сипатты уйлес1мдер1 бар, 
онда ашык, бозгылт сур рецктер кеп, саргыш, кызгылт, кег1лд1р 
тустер болмайды. Сондыктан уйлерд
1
бак ы лау жэне суретке са- 
лумен к атар б ал аларды н ой-киялын оятатын, эр турл1 туске, 
формалардыц эр турл1л1гше суЙ1спенш1Л1Г1н тудыратын такы- 
рыптарды беруге болады. Ражайып сарайлар мен коргандардыц 
сыры осындай. Ю тап тардагы суреттерд1 к а р ау — балалардын 
елестету каб1летш 
кушейтед1, архитектуралык формалардыц 
кызык та ж ац а турлер1н т а б у г а кемектеседь Б ал ал арга кар пат- 
шасыныц сарайы, кек С ак ал ды н корраны, Кун сарайы, Елисей
194

патш азададан кемек сурайтын Ай сарайы т. б. образдар жайлы 
айтып берген ете жаксы.
Сарайларды н архитектурасынын, ерекшелжтер1 жайлы бала- 
лардын, тусш1гш аны ктауда архитектуралык курылыстар жай* 
лы балаларды н реальды б1Л1мше суйенген пайдалы, олардын 
о й -ер к ш уйдщ мунара, кумбездер1, устындары, мацдайшалары, 
тор кездер1 мен балкондарына барыттау каж ет. А рхи тектура 
ескертю ш терш щ альбомдарын, жеке суреттерш тандап алран 
пайдалы.
Мектепке даярлайтын топтагы балаларды н туспшп айнала- 
дагы ем1р мен табираттьщ кубылыстарымен, сондай-ак бейнелеу 
керкеменер1 шырармаларымен егжей-тегжей танысулары арка- 
сында кецейе тусед ь Енд1п жерде балаларды н ездерш де ойлар 
тудыратын тусшжтершш, коры жетерл1ктей болып, оны орын- 
даура каб1леттер1 жетедк Эрб1р айдьщ аярында т у п м ойды б1лу 
уШ1н са б а к етк1зу тэж1рибес1 ез1н актап отыр. Б алалар мундай 
саб ак ты ц кашан етет1н1н б ы т , оран даярланулары керек. Кеп- 
теген жардайларда белг1л1 б1р К0лемдег1, тустег1 караздарды, 
гуаш ь 
немесе 
акварель 
бояуларынын 
ж и ы н т ы р ы н ,
туст1 
борларды, к0М1р карындаш тарды т. б. осындай кажетт1 мате- 
риалдарды балалар ез бет1нше 
т а ц д а п ,
даярлай алады. Егерде 
жыл бойы тэрбиеш1 эр алуан материалдарды усынып отырса, 
онда балалар оларды пайдаланура ез бет1нше дардыланады. 
Кай кезде болмасын балалар турл1 туст1 карындаш тармен б1р 
ойра нег1зделген сурет салрысы келсе, карындаш тар ерк1н пай­
даланура мумкш болатын жерде турсын, ал олар тек тэрбиеип- 
Н1Н тапсырмасы болранда рана бояумен салады. Эр турл1 м а­
териалдарды 
©зд1ктер1нше 
пайдалану 
балалар 
суреттерш щ
сипатын ©згерт1п, оныц мазмунына эсер етед1.
С а б а к бастал ар д а бэр1 де ойластырылран, даярланран болуьт 
шарт. А лайда кептеген балаларра ж ум ы с барысында акыл-ке- 
цес беруге тура келедь Балаларра ез эрекеттер1нде б!р 
13
Д
1
Л
1
КТ
1 
сактауы на, нег1зг1 мазмунды умы тпаулары на кемектескен ете 
пайдалы. Кейб1р киыншылыктар кепш1Л1г1нде пайда болуы мум- 
К
1
Н, 
мундай кезде барлы к балаларра б
1
рден акыл-кенес беру 
керек. Егерде басталран суретт1 сол кун1 б
1
т
1
ре алмайтын болса, 
ойластырылран мазмунды шектеп, ж ум ы с келемш кыскартура 
кенес берген макул. Алайда, кейде балаларды н ойын тупк1Л1кт1 
аярына деЙ1н жетк1зуге мумк1нд1к берш, ол жумысты кунн1н. 
ек1нш1 жартысында (мундай балалар группада онша кеп бола 
коймауы мумюн, калрандары баска б1р жумыспен не ойынмен 
шурылданады) аяктауды усыну ете пайдалы.
Бгр ойра барытталатын сабактьщ уст1нде тэрбиеш ш щ тап- 
сырмасымен салынганда, кайталауды суйетш балалар да табы- 
лады. Оларды мунысы уш1н урыспай, кайта суреттщ мазмунын 
калай езгертуд1н, ж ана бгр вариант ойлап табура, кандай да бгр 
болмасын ж ацалы к косура ундеу керек. Ж ал п ы сабактын, бары-

жүктеу/скачать 9,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: