Салькеева, А. К. и др
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
| § 1.11 Доплер эффектісі
Доплер эффектісі тек қана акустикада емес, сонымен қатар электромагниттік толқындардың көзі мен қабылдағышының бір - біріне қатысты қозғалысы кезінде байқалады. Бұл жағдайда бақылаушы (қабылдағыш) қабылдайтын жарық толқындарының жиілігі тек толқын көзі мен бақылаушының салыстырмалы жылдамдығымн анықталады. Доплер эффектісінін заңдылықтары арнайы салыстырмалылық теориясына негізделеді, формуласы келесі түрге ие болады:
Бұл формула вакуумдағы электромагниттік толқындар үшін Доплер эффектісі деп аталады ν0 және ν – электормагниттік жарықтандырудың жиіліктері; – Электромагниттік жарықтандыру көзінің қабылдағышқа қатысты жылдамдығы; с – вакуумдағы жарық жылдамығы; φ – жылдамдық векторы мен бақылау бағыты арасындағы бұрыш; Егер φ=0 болса, онда (20) формула келесі түрге келеді:
(21) формула продольный эффект Доплера деп аталады. Бұл эффект қабылдағышты толқын көзімен қосатын түзу бойымен қозғалысы кезінде байқалады. Егер <<с, онда . Бұл формуладан шығатын қорытынды толқын көзі мен қабылдағыш бір - бірінен алыстаған сайын ұзынырақ толқындарға қарай ығысу байқалады (ν<ν0, λ>λ0) – бұны қызыл ауысу дейді. Егер толқын көзі мен қабылдағыш бір-біріне жақындаса (ν>ν0, λ<λ0), онда қызғылт ауысу болады. Егер φ=π/2, онда (20) формула келесі түрге келеді:
(22) формула поперечный эффект Доплера деп аталады. Бұл эффект қабылдағыштың оны толқын көзімен қосатын түзуге перпендикуляр қозғалысы кезінде байқалады. Поперечный эффект – эффект второго порядка малости, оны продольныйға қарағанда байқау қиын. Бірақ оның маңызы өте зор: бұл эффект акустикада болмағандықтан, релятивистік эффектке жатады. Доплер эффектісінің 2 түрі де тәжиребеермен дәлелденген. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|