«Самұрық – Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры

142
 
СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ
ету  үшін,  олар  теректің  немесе  аққайыңның  бұтақтарын 
және  өзінің  Отанына  деген  құрмет  ретінде  ақ  лентаны  осында 
қалдыратын. 
Аймақты  игерудің  бастапқы  кезеңдеріне  Алтай  қазақтары 
топтарының  шектелгендігі  тән  болды,  ол  тек  1950-1960  жж. 
Алтайдың  оңтүстігінде  бірыңғай  көлік  инфрақұрылымдарын 
құрумен,  өлкенің  колхоздары  мен  совхоздарын  ірілендірумен 
жүзеге аса бастады. Қариялардың естеліктері бойынша, дәл сол 
кезде  Джазатор  аулында  аудан  орталығы  -  Қош-Ағаш  аулынан 
алғашқы келіндер келді. 
ХІХ  ғ.  соңында  Алтайдың  шекаралық  аймағында  – 
қазақ-мигранттар  орналасқан  аймақта  таксондар  пайда 
болды:  жерлерді  жалға  алған  көшпенділерінің  тобының 
шыққан  жерлерін  ғана  емес,  олардың  этномәдени  ерекшелігін 
анықтайтын  «қатондық»,  «шыңғыстайлық»,  т.б.  қазақтар. 
Алғашқы  қоныс  тепкен  жерлерін  есінде  сақтай  отырып  және 
Алтайға  жақын  қазақ  аудандарымен  байланыстарын  ұстана 
отырып, Алтай қазақтары өздерінің ерекшелігін ұғына бастады. 
Топ 
негізгі 
алтайлықтармен, 
тувалықтармен 
және 
шекаралық  аумақтардағы  монғолдармен  белсенді  әрекет  ету 
барысында  этникалық  массивтен  оқшаулану  жағдайында 
құрылды. 
Аудан 
халқының 
негізгі 
тіршілік 
қарекеті 
дәстүрлі  түрде  отарлы-жайылымдық  мал  шаруашылығы 
болып  табылады.  Өндірістік  технологиялар  қауымы  – 
мал  шаруашылық  және  аң  аулаушылық,  қазақтар  мен 
төлеңгіттердің  бірегейлендірілген  салтының  едәуір  деңгейде 
қазіргі  кезде  тұрмыстық  жақындастықтарын  анықтады.  Алтай 
қазақтары  төлеңгіттер  тәрізді  яктар  мен  ешкілерді  асырай 
бастады; биік таулы дала зонасында аңшылық тәсілдерін игерді; 
тувалық үлгідегі жегу әбзелдерін пайдалана бастады. 
Бір-бірімен  қатынасқа  түсетін  халықтардың  күнделікті 
өзара  әрекет  ету  тұрғысында  жіктейтін  сипат  өмірлік 
қамтамасыз  ету  мәдениетінің  киіз  үйдің  конструкциясы, 
құрылысы  және  безендірілуі,  әбзелдер  мен  аңшылық 
жабдықтардың  құрылғысы  мен  безендіруін;  киіздердің  ою-
өрнектерін  сипатын;  күнделікті  киімнің  этноерекшелікті 
бөлшектерін (бас киімдер, жилеттер); әсіресе дәстүрлі дастархан 
кезіндегі  аспаздық  технологиялар,  талғамдар  және  басқалар 
сияқты 
параметрлерін 
иемденді. 
Этноәлеуметтанулық 

СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ 
143
сауалдамаларда  70%  көп  қазақтар  ұлттық  керек-жарақтар  мен 
ұлттық киімді пайдаланатынын көрсетті. 
Әлеуметтік  нормативтік  салада  этикеттік  нормалар, 
некеге  тұру  нысандары,  баланың  дүниеге  келуі  және 
әлеуметтенуімен  байланысты  ғұрыптар  өзгешелігін  сақтауға 
айқын  бағытталған.  Ұлтаралық  некенің  азырақ  пайызы  және 
күнделікті  өмірдегі  тығыз  этносаралық  қарым-қатынастардың 
барлығы  этникалық  дәстүрлердің  инфильтрациясына  алып 
келді.
 
Алтайдың  шекаралық  аймағында  алтайлық/төлеңгіттік 
амандық  тілеудің  таралуы  –  мерекелі  қазақ  дастархандар 
(жаңа туылған нәрестені бесікке бөлеу мерекесі) кезінде естуге 
болатын  алқыштар;  алтайлықтар  тәрізді  қыз  алып  қашу  некесі 
неке  нысандарының  бірі.  Сол  уақытта  оқшаулау  жағдайында 
нормативті  мәдениеттің  жеке  элементтерінің  консервациясы 
өтті: Алтай қазақтары үйлену тойының және балалар циклының 
салт-дәстүрлерін,  жерлеуге  арналған  дәстүрлері  және  қайтыс 
болған  адамның  орынбасарын  дайындау  дәстүрлері  (тул), 
сакральді  балгерлік  практикалар  және  аруақтар  туралы 
көріністерді сақтаған. 
Ислам нормаларына негізделген қазақтардың жерлеу-еске 
алу  салттары  микроқоғамдастықтардың  консолидациясының 
маңызды  факторы  болды.  Осылайша,  Джазатор  аулында 
ауылдың  қарама-қарсы  шеттерінде  орналасқан  алтайлық  және 
қазақ зираттары пайда болды. 
Оңтүстік-Шығыс 
Алтайдың 
қазақтарының 
топтары 
басқа  тығыз  этникалық  шеңберде  өзінің  туған  этносынан 
және  бір-бірінен  кеңістіктік  алшақтық  жағдайында  анклавтар 
ретінде  пайда  болып,  топтық  бірегейлікке  иеленді.  Оның  негізі 
аумақтық  бөлініс  болды;  ол  игерген  кеңістікке  –кіші  Отанына 
деген  ерекше  қатынасты  құрды.  Аумақтық  жекешеленушілік, 
топаралық  өзгешеліктердегі  мәдени-тілдік  спецификалықтың 
жойылуы  негізінде,  аймақтық  бірегейлік  деңгейі  құрылды. 
Бұны Қазақстан Республикасының ШҚО шекаралық аудандағы 
қош-ағаштық  қазақтарға  қатысты  қабылданған  халықтық 
«алтайлықтар» этнонимі растады. 
Мұндай  этнонимдер  қазақ  диаспорасының  аймақтық 
топтарына  тән  болды.  Олардың  этномәдени  ерекшелігі 
экзоэтнонимдер  деңгейінде  ұғынылып,  білдірілді:  «сібір 
қазақтары»,  «омбы  қазақтары»,  «ресей  қазақтары»  таралудың 

144
 
СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ
шектеулі  сипатында  болды.  [Ермекбаев,  1999.  150  б.].  Батыс 
Сібір  қазақтарының  этноаймақтық  топтарының  өзіндік 
санасын  салыстырмалы  талдауы  оның  сатылығы  туралы  айтуға 
мүмкіндік  берді.  Ертіс  бойындағы  қазақтардың  этникалық 
процестерін  талдай  келе,  О.М.  Бронникова  оның  нақты 
нысандары бірінші кезекте этносаралық байланыстар деңгейіне 
байланысты  екенін  көрсете  отырып,  қазақ  аймағының  өзіндік 
санасының  «көпсатылығы»  ұғымын  енгізді.  Жалпы  қазіргі 
қазақ  қоғамдастықтары  өздерін  негізгі  этникалық  массивпен 
сәйкестендіреді. [Бронникова, 1995. С. 165 б.].
Бірақ,  үлкен  этникалық  қауымдастықпен  өзін  бірегей-
лендіру  жағдайында  қазақтардың  аймақтық  топтарының 
ерекшелігі  әрқашан  таңбалана  бермесе  де  ұғынылады.  1980  ж. 
соңында  Алтай  қазақтарының  тарихында  бірегейліктің  дәл  осы 
деңгейі топтың полиэтникалық қоғаммен өзара әрекеттестігінде 
бірінші кезекке шығады. 
1986  ж.  А.Н.  Самойловичтің  «Қош-Ағаш  аймағының 
қазақтары»  (1930/1927  жж.)  очеркінен  кейін  шекаралық 
ауданның 
қазақ 
элиталарының 
ортасында 
үлкен 
танымалдылықты  иемденген  А.В.  Коноваловтың  «Оңтүстік 
Алтай  қазақтары  (этникалық  топ  құрылу  мәселелері)»  еңбегі 
жарияланды. 
Алтайдың  шекаралық  аймағы  қазақтарының  мәдениетін 
терең  және  жан-жақты  зерттеу  негізінде  А.В.  Коновалов 
«табиғи-географиялық  ортаның,  басқа  этникалық  қоршау 
мен  этникалық  оқшаулану  әсерінен  бір  аумақта  тұратын 
Оңтүстік  Алтай  қазақтары  шаруашылықтағы,  материалдық, 
рухани  мәдениетте  және  тілде  танымал  ерекшелікті,  сондай-
ақ  маңызды  дәрежеде  шығу  тегінің  қауымын  сезінумен, 
оларды  өз  бетінше  этникалық  топ  деп  санауға  мүмкіндік 
беретін,  яғни  этникалық  белгілердің  толық  кешенімен 
байланысты  арнайы  этникалық  сананы  иеленеді».  Этникалық 
топтың  неғұрлым  маңызды  белгісі  автор  көрсеткендей,  өзінің 
этникалық  тобын  этнографиялықтан  ажырататын  және 
өзіндік  санамен  салыстырғанда  қосымша  деңгейге  ие,  негізгі 
этникалық массивке тән этникалық сана-сезім болып табылады. 
[Коновалов, 1986. С. 141-142].
Әйтсе  де,  А.В.  Коноваловтың  қорытындысы  бойынша, 
1980  ж.  ортасында  қош-ағаштық  қазақ  этникалық  топтарында 

СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ 
145
«аймақтық 
арнайы 
қасиеттерінің 
тұрмысы 
төмендеуі 
үрдісі  анық  көрсетілген  және  этносаралық  интеграция, 
интернализация 
процестерінің 
нәтижесінде 
ең 
көп 
мағынаны  жалпы  кеңестік  өмір  сүру  салтының  көп  санды 
көріністері  иеленеді».  Этникалық  ерекшеліктің  академиялық 
тұжырымдамалары 
посткеңестік 
кезеңдегі 
Оңтүстік 
Алтай  қазақтарының  этникалық  бірегейлігінің  құрастыру 
стратегияларына әсер етті. [Коновалов, 1986. 142 б.].
1990  ж.  басы  Алтай  Республикасында  этносаяси  белсен-
діліктің  өсуімен  танылды.  Көпұлтты  қоғамдастық  шеңбе-
рінде  егемендік  үрдістерінің  дамуы  іске  асты.  Аймақтық 
процестердің  мықты  импульсі  саны  аз  жергілікті  халық-
тардың 
артықшылықтарын 
бекітетін 
жалпы 
ресейлік 
және  халықаралық  қозғалыс  болды.  1989  ж.  халық-
аралық  құқық  субъектісі  ретінде  жергілікті  халықтар дың 
құқығын  декларациялаған  №169  Халықаралық  конвен ция 
қабылданды;  1994–2004  жж.  ЮНЕСКО  әлемнің  жергілікті 
халықтарының  он  жылдығы  деп  жарияланды.  Жалпы-
әлемдік  үрдістер  қалпында  1990  ж.  наурызында  жаңа  ұлттық 
автономиялар  мәселелері  талқыланған  Шеткі  Солтүстік, 
Сібір  және  Алыс  Шығыс  халықтарының  І  съезі  өтті.  1990-
1992  жж.  Сібірдің  түркі  халықтары  қатарының  конферен-
циялары  мен  съездері  ұйымдастырылды.  1992  ж.  Солтүстік 
алтайлықтар  қауымдастығы  құрылды.  1994  ж.  наурызда 
Алтай  Республикасының  солтүстік  халықтарының  Бірінші 
съезі  құрылды.  Съезде  белгіленген  бағдарлама  келесі 
міндеттерді  қамтыды:  саны  аз  халықтардың  дәстүрлі  және 
басқа 
шаруашылық 
жұмыстарын 
жүргізу, 
сондай-ақ 
жергілікті  тұрғындардың  рулық  аңшылық  және  кәсіптік 
жануарларына  айрықша  құқық  беру  мақсатында,  олардың 
дәстүрлі  орналасқан  орындарындағы  жерге,  оның  табиғи 
ресурстары  мен  жер  қойнауына  құқықтарын  заңнамалық 
бекіту; мәдениет саласында саны аз этностардың ғұрыптары мен 
салт-дәстүрлерін қайта жаңғырту, сақтау және дамыту, ана тілін 
оқытуды енгізу қажеттілігі жарияланды.
1990 ж. соңы мен 2000 ж. басында Алтай субэтностарының 
қатары  жергілікті  саны  аз  халықтар  мәртебесін  алды  және 
табиғатты  пайдалану  мен  өзіндік  ұйымдастыру  саласында 
преференциялар  қатары  заңнамамен  бекітілді.  Этникалық 

146
 
СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ
өзін-өзі 
анықтау 
практикасын 
қазақ 
қоғамдастығының 
көшбасшылары белсенді меңгерді. 
1999 
ж. 
жазда 
«Қазақ 
халқының 
құрылтайы» 
(оның  Жарлығы  2000  ж.  Алтай  Республикасының  Әділет 
министрлігімен  бекітілді)  қоғамдық  қозғалыс  құрылған 
Алтай  қазақтарының  құрылтай  съезі  болып  өтті;  Құрылтай 
қызметтерінің  негізгі  принциптері  болып:  «қазақ  және 
басқа  ұлттардың  ұлттық  тіл,  мәдениет,  дәстүрлерін  сақтау 
құқықтарын мойындау; ұлттық бірліктің идеологиялық таптық 
сенімдер  мен  ескішілдіктерден  басымшылдығын  мойындау; 
Ресей  Федерациясының  заңнамасын,  Алтай  Республикасының 
және қазақтар тұратын өзге де аумақтардың заңдарын, сондай-
ақ  халықаралық  құқық  нормаларын  мойындау  және  міндетті 
түрде  сақтау;  ұлттық  және  саяси  мәселелерді  өркениетті 
демократиялық жолдармен шешу» жарияланды.
Сол  кезде  1999  ж.  қазақ  халқының  Құрылтайы  атынан 
дайындалған құжат туындады, онда былай делінген: 
«Біз,  Алтай  Республикасының  қазақтары,  екі  ғасырдай 
Алтай  республикасында  өмір  сүріп  жатырмыз.  Осы  уақыт 
аралығында  жергілікті  халықпен  және  бірге  тұратын  басқа 
халықтармен  –  орыстармен  және  басқалармен  қарым-
қатынастарымыз  жағымды  және  тілектестік  сипатта. 
Соңғы  мәліметтер  бойынша,  Алтай  Республикасында, 
«Ресей  Федерациясының  жергілікті  саны  аз  халықтары 
құқықтарының  кепілдіктері»  туралы  Федералды  заңына 
сәйкес,  12  мың  қазақ  саналады,  біз  өзімізді  осы  аумақта 
өздеріміздің ата-бабаларымыз, дәстүрлі мекендеген жергілікті 
саны  аз  халықтарға  жатқызамыз,  өмірдің  дәстүрлі  салтын 
сақтаймыз,  50  мыңнан  кем  адамы  бар  және  өзімізді  өзіндік 
этникалық қауымдастық деп сезінеміз. 
Осы  заңнама  бойынша  саны  аз  халықтардың  әрқайсысы 
билік  құрылымдарының  жұмысына  қатысуға  құқығы  бар. 
Біздің  бұл  құқығымыз  іске  аспады.  Біз  республикалық, 
федералдықты  қоса,  билік  құрылымдарына  ұсынылмағанбыз. 
Қалай халықтың дамуы, өмірдің неғұрлым маңызды мәселелері 
бойынша  мемлекеттік  билік  органдарының  шешім  дайындау 
мен  қабылдауларына  оның  қатысуы  туралы  айтуға  болады? 
Біз  үшін  және  жалпы  қоғам  үшін  қиын  уақытта  әлеуметтік-
экономикалық  және  мәдени  дамуда  біздің  құқықтарымызды 

СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ 
147
жүзеге  асыруға  бізге  көмектесу,  қолдау,  бізді  есту  үшін, 
өзімізді  және  біздің  проблемаларымызды  айтатын  кез  келді 
деп санаймыз». 
Бұл  тұжырымдама  қоғамдық  ұйымдар  мен  әкімшілік 
құрылымдардан  кең  қолдау  таппаған,  дегенмен,  Алтай 
қазақтарының  ерекшелік  бірегейлігін,  сондай-ақ  олардың 
аумақтық, мәдени және әлеуметтік-саяси ниеттерін белгіледі. 
1990  ж.  ортасынан  бастап,  Қазақстандағы  жаңа  геосаяси 
құндылықтар  мен  репатиация  мәселелерін  шешуді  нығайтумен 
байланысты  әлемнің  түрлі  елдеріндегі,  әсіресе  Орталық 
Азиядағы  қазақ  қауымдастықтарымен  ынтымақтастықта  болу 
керек  міндетін  алға  қойды.  Бүгін  Орталық  Азия  қазақтары 
Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  демографиялық, 
мәдени  және  саяси  ресурсы  ретінде  ресми  шеңбер  болып 
қарастырылады.
Қазақстанның  тиімді  диаспоралық  саясатының  нәтижесі 
шетел қазақтарының белсенді этноәлеуметтік шығармашылығы 
болды. 
Алтай 
қазақтарының 
Құрылтайы 
қызметінің 
стратегиясы  Ресейде  және  Азияда  қазақтардың  мүдделерін 
жақтаушы құрылымдармен, негізгі этникалық массивпен өзара 
әрекеттікке қайта бағытталған болатын. 
2001  ж.  шілдеде  Қош-Ағаш  ауданында  қазақтардың 
Екінші  Бүкіләлемдік  құрылтайынан  кейін  Алтай  өңірі, 
Мәскеу,  Монғолия,  Қытай  диаспора  көшбасшыларынан, 
сонымен  қатар  Қазақстан  өкілдерінен,  Дүниежүзі  қазақтары 
қауымдастығының  мүшелерінен  құралған  Кіші  құрылтай  өтті. 
Кіші  құрылтайға  қатысушылар  мемлекеттік  биліктің  жоғары 
органдарына,  Отандастарына  үндеу  қабылдады:  «Өзінің 
жұмысында  негізгі  бағыттар  ретінде:  достық  идеалдарын,  тату-
көршілікті,  ынтымақтастықты,  барлық  халықтар  үшін  теңдік 
пен  сыйластықты  нығайту  деп  санау...  Отандастар  алдында 
тұрған  барлық  мәселелерді  шешу  бойынша  іс-қимылдардың 
үйлестірілуі 
үшін, 
Ресей 
қазақтарының 
қауымдастығы 
орталығын құру қажет». 
Ресей  мен  Қазақстанның  ынтымақтастығы  туралы 
мемлекетаралық 
келісімдерін, 
сондай-ақ 
шекаралық 
аумақтарға  қатысты  Қазақстан  Президенті  Н.Ә.Назарбаев 
құрастырған  принциптерін  аппеляциялай  отырып,  қазақ 
Құрылтайының көшбасшылары бірігу бастамаларын көтереді. 

148
 
СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ
Бұл съезд аймақтық көші-қондық қоғамдастықтың этникалық 
дамуының  ұзақ  уақыт  болған  үдерісінің  қорытындысы  болған 
Алтай  қазақтарының  өзін-өзі  анықтаудағы  диаспоралық 
доминанттығын білдірді. 
ХХІ  ғ.  басында  Алтай  қазақ  қоғамдастықтарының 
консолидациялық процесі далалық бөлікті қоса отырып, барлық 
аймақты  жаулап  алып,  этноаймақтық  топ  шеңберінен  шықты. 
Консолидация  принциптері  Еуразиядағы,  сондай-ақ  Оңтүстік 
Сібірдің шекаралық аудандарындағы және Үлкен Алтайдың көп 
жеріндегі қазақтардың этникалық дамуындағы жаңа үрдістерді 
анықтады. 

СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ 
149
Қызырхан Шолпанмен сұхбат
Венадағы қазақ қоғамының торағасы 
(Вена, Австрия) 
«КӨК БАЙРАҚТЫН МӘҢГІЛІК БОЛУЫН ТІЛЕДІК...»
Менің  атым  –  Қызырхан,  ата  тегім  -  Шолпан  Мен  қазақ 
қоғамы мәдениет орталығының жетекшісімін. 
Біз, шетел қазақтары Қазақстанда туылмадық. Аталарымыз 
Қазақстаннан кеткелі бері, мен Қазақстанға осы өткен жылдың 
шілде  айында  ғана  бардым.  Барысымен  мен  4-ші  атамыздың 
зиратына  барып,  дұға  бағыштадым.  Сонда  бір  байқағаным, 
атамыздың  Қазақстаннан  кеткеніне  120  жыл  болған  екен. 
Біз  120  жыл  басқа  елде  тұрып  жатсақ  та,  4-ші  кіндік  болсақ 
та,  жүрегіміздің  түбіндегі  қазақ  деген  сезім,  Қазақстанға 
деген  сағыныш  сезімі  өшпейді  екен.  Бұл  неге  өшпейді,-деп 
кейде  ойлансам  –  ол  былай.  Мына  қазақ  тарихына,  басқа  да 
ұлттардың  тарихына  қарап  отырсақ,  ұлттық  сезім  деген  от 
сияқты  екен.  Отты  жаққан  кезде,  от  кейде  лапылдап  жанады, 
кейде  өшіп,  шоқ  болып  қалады.  Тек  қана  сол  шоқты  өшірмеу 
керек  екен.  15  ғасырда  тұнғыш  рет  Керей  мен  Жәнібек 
хандарымыздың  бастауымен  «Қазақ»  деген  хандық  болды. 
Біздің,  қазақтың  басын  қосқан,  үш  жүздің  басын  біріктірген, 
жонғарды жеңіп, қазақты тарих сахнасынан өшірмеген Абылай 
хан  болды.  Ол  17  ғасырда  өмір  сүрген.  Қазақтын  ақырғы  ханы 
Кенесары  болғанымен,  Кенесарынын  негізгі  мақсаты  азаттық, 
тәуелсіз  қазақ  елі  ұғымдары  ешқашан  қазақтардың  жүрегінің 
түбінен  кетпеді,  өшпеді.  Ата-әжелеріміз  кейінгі  ұрпақтарға 
қазаққа  деген  сезімді  жүрегінің  түбіне  егіп  кеткен.  Бұл  сезім 
қай  жылдары  лапылдап  жанды  десеніз?  Исатай  Тайманұлы, 
Махамбет  Өтемісұлы  сияқты  аталарымыз  бұл  қазақтын 
жүрегінің  түбінде  жатқан  шоқты  үрлеп  жаққысы  келді,  амал 
қанша  тағдыр жазуы ма? Шама болмады ма, лапылдап жанбады, 
жанбағанмен  еш  уақытта  өшпеді.  Алаш  орда  кезінде,  Әлихан 
Бөкейхан,  Міржақып  Дулат,  одан  кейін  Ахмет  Байтұрсын 
сияқты адамдар, сол отты қайтадан лапылдатып, жаққысы келді. 
Олар  қазақтың  тәуелсіздігін  аңсады.  Осы  кездерде  көптеген 
саяси  жағдайлар  болып  жатты.  Біреулер  отты  уақытша  болса 
да, жаққысы келді. Өртеді, шоқ болды, кейде бықсып жанбады, 
жоқ болды.

150
 
СӨНБЕСІН ОТ АЛАУЫ
1986-шы  жылы  жастар  көтерілді.  Осы  жылғы  желтоқсан 
оқиғасы  жайлы  айтар  болсақ,  есімізге  Қайрат  келеді.  Қайрат 
сияқты  қайратты  жігіттер  осы  отты  қайта  жаққысы  келді. 
Мүмкін  бықсыған  шығар.  Алматының  көшелері  қанға 
былғанған  шығар.  Қайратты  жазалаған  да  болар.  Бірақ 
Қайраттың сөзі кейінгілерге мирас қалып қалды. Алаш орданың 
жігіттері  де  кейінгі  ұрпақтың  есінде  қалды.  Аузында  дұғасы 
бір  адамдар  оларға  дұға  бағыштап,  олардың  ерліктерін,  жақсы 
істерін  еске  алады.  Біз  шетелде  тұрсақ  та  қазақтардың  өмір 
тарихы  жайлы  балаларымызға  айтып,  түсіндіріп  отырамыз. 
Сол  Қайраттың  ерлікпен  айтқан  сөзі  есімізден  кетпейді, 
балаларымыздың да мәңгі жүрегінде сақталады:
«Қайрат деген атым бар, қазақ деген затым бар.
Еркек тоқты құрбандық, асам десеңдер асыңдар!»
Олар  да  тәуелсіздіктің  құрбаны  болған  Қайраттың 
бойындағы  өз  халқына  деген  сүйіспеншілікті,  жігерді  байқап 
отырып,  оның  қаһармандықпен  өлгенін,  өзі  өлсе  де  артына 
өшпес із қалдырғанын естеріне алады. 
Бүгінде  дүниенің  түкпір-түкпіріндегі  барлық  шетел 
қазақтары,  диаспора  қазақтары  ораза,  айттарда  сол  Қайрат 
сияқты  марқұм  болған  қазақтың  азаматтарына  мал  атап 
сойып, құран бағыштайды. Бұл деген тамаша адамгершілік қой. 
Бұл  уақытша  болып  жататын  жағдай  емес,  өзіндік  жалғасын 
табатын,  мәңгілікке  жалғасатын  дәстүр  болуы  тиіс  деп 
ойлаймын.
Кейде бізден басқа да шетелдік қазақтар туралы ой келеді. 
Бүгінде  саясат  деген  ұғым  бар.  Қазір  ешкімді  жаулап  алмайды, 
тек саясатпен жеңіп отырады. Империя кезінде неше мың әскер 
шығарып  барып,  жаулап  алып,  жерін  тартып  алатын.  Содан 
жылына  пәленбай  ақша  төлейсің  деп,-қайтады  екен.  Сондай 
заңдар  болған,  ал  қазір  уақыт  басқаша.  Қазіргі  саясат  өзгерді, 
мысалы Еуропада аз ғана диаспора бар. Бұларды Қазақстанның 
сыртта  жүрген  қалқандары  деп  айтуға  болады.  Олай  дейтін 
себебім, олар тұрған елдеріндегі жергілікті құзырлы орындарға 
Қазақстан  туралы,  Қазақстанның  сыртқы  саясаты  туралы, 
Қазақстанның  Президенті  туралы  дұрыс  нақтылы  мәліметтер 
бере алады.
Бұрын  Қазақстан  мен  біздің  Еуропадағы  тікелей 
байланысты  10  қоғам  болса,  бүгінде  12  болып  отыр.  Біздің 

жүктеу/скачать 23,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: