«Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер» [23] атты еңбегі, Ш. Ш. Сарыбаевтың «Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші» [24] атты т.б. ғалымдар еңбегінен құнды-құнды материалдармен танысуға болады.
Б. Әбілқасымовтың «ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби тілі» [25], «Қазақ тілі жөніндегі революциядан бұрынғы зерттеулер» [26] деген еңбегінде 1825 жылдан бастап жарық көрген қазақ тілі жайлы алғашқы мақаладан бастап, төңкерістен кейінгі еңбектер де арнайы қамтылады.
Түркітанушы ғалым Н.А. Баскаковтың үш еңбегі де [27, 28, 29] тіл білімінің даму бағыты мен оның жеке мәселелері жөніндегі ғылыми құнды дүниелер қатарына жатады.
М. Томановтың «Тіл тарихы туралы зерттеулер» атты еңбегінде де қазақ тілін тұңғыш зерттеушілер туралы айтылады [30, 23-24].
Қорыта келгенде, ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ тілін зерттеу орыс тілінде жүргізілді. Осы кезеңге дейін қазақ тілі грамматикасы жеке пән ретінде қарастырылмай, шығыс тілдерімен араласып қарастырылса, ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап Петербург, Қазан, Ресей Ғылым академиясы, Азиялық шетел министрлігі департаменті жанындағы шығыс тілдері бөлімі тарапынан назар аударылып, қазақ тілі жайлы түсінік, тілдік құрылымы, өзге тілдермен салыстыра зерттеу жүргізілді. Қазақ тіл білімін орыс тіл білімінің жүйесіне салып, орыстандыру саясатын ұстанды. Ғалымдар қазақ тіл білімін қанша зерттеп, өз болжамдарын айтқанымен, сол тілдің төл өкілі болмаған соң, қазақ ұлтының танымына терең бойлай алмады. Нәтижесінде қазіргі таңға дейін қолданып келе жатқан кириллица әліпбиін таңу арқылы өз миссияларын орындап, қазақ халқын талай жылдар бойы өз тамырынан алшақтатты.
№2 МОӨЖ тақырыбы: Фонетика
|
