Ахмет Байтұрсынұлы (1872 – 1937) – қазақ халқының 20 ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалысы
жетекшілерінің бірі, мемлекет қайраткері, ақын,
публицист, қазақ тіл білімі мен әдебиеттану
ғылымдарының негізін салушы ғалым, ұлттық
жазудың реформаторы, ағартушы. Еңбектері: «Тағыда
народный сот хақында», «Қазақтың өкпесін», «Қазақ һәм 4-ші Дума», «Қазақ жерін алу тұрғысындағы
низам», «Қазақша оқу жайынан», «Оқу жайы», «Мектеп керектері», «Соғысушы патшалар», «Қазақ
халқын билеу туралы 1868 жылы шыққан уақытша положение», «1891 жылы 25-ші мартта шыққан
степной положение, яғни осы күнгі положение. Сайлау һәм партия пәлесі», «Осы күнге соттың тәртібіндегі кемшіліктер» және
т.б.
3.4 А.Байтұрсыновтың әлеуметтану жөнінде көзқарастары
Ұлтаралық қатынастар туралы
Шоқан ұлтаралық қатынастар мәселесінің өршуін қазақтардың
өз жерінен ығыстырылып, материалдық жағдайының күрт
құлдырауынан, керісінше, орыс казактарының қазақтардан тартып алынған
құнарлы жерлерге орналасуын, олардың
тұрмыстық жағдайларының тез көтерілуінен деп есептейді. “Қазақтардың өрісі мен қонысы туралы”
деген мақаласында
Шоқан: “Қазақтар ұлан-байтақ жер кеңістігін иеленгенімен, қазіргі уақытта тек оның шамалы ғана бөлігін пайдаланып отырса
да жерге әрдайым зәру”, - деп құнарлы жерлерден айырыла бастағанын жазады. Жерді ұлтаралық қарым-қатынастағы негізгі
мәселе етіп қояды.
