Саяси ғылымдарының докторы, профессор
жүктеу/скачать 1,12 Mb. Pdf көрінісі
|
treatise15701
|
15-дәріс. Егеменді Қазақстандағы мемлекеттік билік Қазақстан – президенттік республика. Қазақстанның тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның ұлт кӛшбасшысы Қазақстандағы парламентаризм Қазақстандағы сот билігі Қазақстандағы мемлекеттік жергілікті басқару және жергілікті ӛзін- ӛзі басқару Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін социалистік мемлекеттік биліктен кейінгі қалыптасу кезеңі басталды. Бұл процесс ӛте ауыр жүрді, қарама- қайшылықтар болды, аса зор шығындарға душар етті. Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің алғашқы жылдары басынан кӛптеген қиыншылықтарды ӛткергендігін айта келе, соған қарамастан еліміздің бүгінде саяси тұрақтылық орнап, әлеуметтік-экономикалық реформалар ӛз нәтижесін бергендігін байқаймыз. Тәуелсіздік алғанымызға ширек ғасыр ғасырға тақап қалды. Экономикамыз ретке келе бастады, ең басты мәселе елімізде тыныштық, халқымыздың бейбіт ӛмір сүруі, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының тұрақтылығы орнықты. Қазақстан Республикасы Еуропадағы Қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына (ЕҚЫҰ), Ислам конференциясы ұйымына тӛрағалық етті. КСРО ыдырағалы бері де ұжымдық қауіпсіздік пен экономикалық ықпалдасудың (ТМД, ҰҚШҰ, Шанхай ұйымы, СВМДА, ЕурАзЭҚ, Кеден Одағы т.б.) бастамашысы Қазақ елі. Еуразиялық одақ құру идеясын ұсынушы да біздің Елбасымыз. 2015 жылдың басынан бастап Елбасы идеясы шынайылыққа айналып, Еуразиялық экономикалық одақ 56 нақты құрылып, ӛз жұмысын бастамақ. Осылайша, тәуелсіз Қазақ елі Ресей, Беларусь, Армениямен ұжымдасып, болашаққа бірге қадам жасамақшы. Бұған қоса, Дүниежүзілік сауда ұйымына кірмек ойымыз тағы бар. Еліміз ядролық қарусыз әлем қалыптастыруды, қарулануды бақылауға алуды, алдын алу дипломатиясын, сенім мен қауіпсіздік шараларын, адам құқықтарын, сондай-ақ экономикалық және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету сияқты мәселелердің кең ауқымымен айналысады. Әлем қауымдастығы алдындағы жауапкершілігі мол, абыройлы қызметті Қазақстанның тұңғыш Президенті- Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев бастаған лауазымды шенеуніктер ойдағыдай атқаратынына сенімдеміз. Қазақстан Республикасының Президент Институты Еліміздің бас құжатында мемлекетті басқару нысаны белгіленді. Мемлекетті басқару нысаны ретінде Қазақстандағы президенттік институтты енгізу посттоталитарлық уақыт пен ӛтпелі кезеңнің талабына сай келіп, қиыншылықтан шығудың дұрыс жолы болды. 1990 жылы 24 сәуірде тағайындалған бұл саяси институт ӛзінің даму барысында белгілі эволюциялық жолдан ӛтті. Қолданыстағы Конституцияның 40-бабында «Қазақстан Республикасының Президенті – мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан ӛкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға» деп атап кӛрсетілді. 1990 жылғы 25 қазанда қабылданған «Қазақ КСР Мемлекеттік егемендігі туралы» Декларация тоталитарлық жүйеден босаған қоғамымыздың саяси болмысын айқындаған тұңғыш құжат еді. Ол егемендікті ғана жариялап қойған жоқ, елімізде ізгілікті демократиялық, құқықтық мемлекет құрудың бағытын да белгілеп берген-ді. Декларацияда мемлекетіміздің болашағы үшін аса маңызды мәселе дүниежүзілік практика әлдеқашан мойындаған мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бӛлінетіндігі атап кӛрсетілді. Бұл қағида бір жылдан кейінгі «Қазақ КСР Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заңда құқықтық күшке ие болды да, 1993 жылғы Конституцияда шешімін тапты. 1995 жылы қабылданған конституцияда одан әрі тереңдетіліп, жетілдіріле түсті. Елімізде демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет орнату мақсаты қойылды. Қазақстан Республикасының Президенті – Қазақстан Республикасының мемлекеттік басшысы және республиканың атқарушы ӛкімет билігінің біртұтас жүйесін басқарушысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан ӛкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға; сондай-ақ республика азаматтарының құқығы мен бостандықтарының, Конституциясы мен заңдарының сақталуына кепіл болады; ҚР Қарулы күштерінің Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады. Қазақстан Республикасының Президентін конституциялық заңға сәйкес жалпыға бірдей, тең және тӛте сайлау құқығы негізінде Республиканың 57 кәмелетке толған азаматтары жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлайды. 1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстан тарихында алғашқы рет жалпы халықтық Президент сайлауы ӛткізіліп, Н. Назарбаев сайлаушылардың 98,78 пайыздық дауысын жинап, Қазақстан Республикасының Президенті болып сайланды. 1995 ж. 29 сәуірінде жалпыхалықтық референдум нәтижесінде Президент Н. Назарбаевтың ӛкілеттігі 2000 жылға дейін ұзартылды (сайлауға қатысушылардың 91,26 %-ының 95,46 %-ы дауыс берді). 1999 жылдың 10 қаңтарында ӛткен ҚР Президентінің кезекті сайлауының қорытындысы бойынша Н. Назарбаев 79,78 % дауысқа ие болып, жеңіске қол жеткізді. 2005 жылдың 4 желтоқсанында кезекті президенттік сайлау ӛткізілді. Кандидат Н. Назарбаевқа сайлаушылардың 91,15 пайызы дауыс берді. 2010 жылдың 15 маусымында «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы қызметін қамтамасыз ету заңнамасын жетілдіру бойынша Қазақстан Республикасының кейбір конституциялық заңдарына ӛзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Президентіне Елбасы мәртебесі бекітілді. 2011 жылдың 3 сәуірінде Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауы ӛтті. Н.Ә. Назарбаевқа сайлаушылардың 95,5 %-ы дауыс берді. жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|