Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

298

Одним из основных условий финансового благополучия предприятия является приток 

денежных средств, обеспечивающий покрытие его текущих обязательств. Следовательно, 

отсутствие такого минимально необходимого запаса денежных средств свидетельствует о 

наличии финансовых затруднений у предприятия. В то же время, чрезмерная величина де-

нежных средств говорит о том, что реально предприятие терпит убытки. Поэтому совер-

шенствование механизма управления денежными потоками является актуальным вопросом 

для предприятия любой формы собственности. 

Для эффективного управления денежным потоком необходимо знать:

– его величину за тот или иной период времени;

– его структуру (основные элементы);

– виды деятельности, формирующие соответствующие элементы потока и механизмы их 

формирования.

В этой связи важнейшим инструментом управления денежным потоком фирмы являет-

ся отчет о движении денежных средств. Этот отчет остро необходим как менеджерам, так и 

внешним пользователям  –  кредиторам, акционерам, инвесторам и т. д. [2, с.245]

Согласно МСФО 7 «Отчет о движении денег» – это форма отчетности, которая позволя-

ет пользователям оценить изменения в финансовом положении предприятия за отчетный 

период, обеспечивая их информацией о поступлении и выбытии денег в разрезе операци-

онной, инвестиционной и финансовой деятельности. Отчет о движении денежных средств 

представляет информацию, которую нельзя получить из других финансовых отчетов [3].

Каренова Г.С. дает следующее определение – отчет о движении денежных средств – яв-

ляется одной из основных форм финансовой отчетности компании, в которой суммируется 

информация о поступлении и выбытии денежных средств компании [4, c.42].

Назарова В.Л. под отчётом о движении денежных средств понимает отчёт компании об 

источниках денежных средств и их использовании в данном временном периоде. Этот отчёт 

прямо или косвенно отражает денежные поступления компании с классификацией по ос-

новным источникам и её денежные выплаты с классификацией по основным направлениям 

использования в течение периода [2, c.68].

В Республике Казахстан отчет о движении денежных средств был введен относительно 

недавно – в конце 1997 года. В мировой практике данный вид отчета также является относи-

тельно новым, но, тем не менее, был значительно усовершенствован со времени введения. 

Он отражает изменения в ресурсах предприятия за период времени, но совершенно в другом 

виде, нежели отчет о прибылях и убытках. Отчет о движении денежных средств раскрывает 

важные данные о движениях денежных потоков предприятия по основной, инвестиционной 

и финансовой деятельности.

В международной практике отчет о денежных потоках является составной частью обяза-

тельной отчетности. Основной целью отчета о движении денежных средств является обе-

спечение внутренних и внешних пользователей информацией о поступлении и выплате де-

нежных средств компании за отчетный период.

Наиболее эффективным методом составления отчета о движении денежных средств яв-

ляется прямой метод, а проблемы, свойственные данному методу, можно решить путем по-

вышения степени автоматизации учета и разработкой единого классификатора движений 

денежных средств для компаний группы и внедрением данного классификатора в обязатель-

ное использование на каждом из предприятий.

Таким образом, 

отчет о движении денежных средств – это отчет об изменениях финансово-

го состояния, составленный на основе метода потока денежных средств. Он дает возмож-

ность  оценить  будущие  поступления  денежных  средств,  проанализировать  способность 

фирмы погасить свою краткосрочную задолженность и выплатить дивиденды, оценить не-

обходимость привлечения дополнительных финансовых ресурсов. В сравнении с балансом 

и отчетом о прибылях и убытках он ориентирован на pacкрытие для внешних пользователей 

299

бухгалтерской отчетности дополнительных сведений о финансовом положении предприя-

тия, которые не могут быть прямо или косвенно получены из каких-либо других составных 

частей отчетности. 

Список литературы:

1.  Н.А.Назарбаев    Послании  народу  Казахстана  «Казахстанский  путь  –  2050:  Единая 

цель, единые интересы, единое будущее» от 17 января 2014 года

2. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет: Учебное пособие. – Алматы: Алматы кітап баспасы, 2009 г.

3. Методические рекомендации по применению МСФО №7 «Отчет о движении денеж-

ных средств» 2013г. / Интернет ресурс:http://online.zakon.kz/

4. Каренова Г.С. Бухгалтерский учет. Караганда, 2008 г.

Турсунбекова А. А. – магистрант, специальность «Учет и аудит»

АО «Финансовая академия», г. Астана

arai.91@bk.ru

Научный руководитель: к.э.н. Акимова Б.Ж.

ДОХОДЫ, РАСХОДЫ И ФИНАНСОВЫе РеЗУлЬТАТЫ 

В УСлОВИяХ АДАПТАцИИ К МСФО

В  условиях  международной  интеграции  бизнеса  и  капитала  повышаются  требования 

к качеству, своевременности и сопоставимости информации. Мировой опыт показывает, что 

указанные  характеристики  информации  достигаются  непосредственным  использованием 

МСФО (международных стандартов финансовой отчетности) или применением их в каче-

стве основы построения национальной системы бухгалтерского учета и отчетности. Ввиду 

этого при рассмотрении сущности и порядка учета доходов и расходов, особо актуальным 

становится изучение положений МСФО, касающихся учета финансовых результатов.

Результатом деятельности является взаимосвязь доходов и расходов предприятия за отчет-

ный период. МСФО позволяет предприятиям представлять свои результаты деятельности в 

отдельном финансовом отчете (в отчете о совокупном доходе) либо в двух финансовых от-

четах (в отчете о прибылях и убытках и отчете о совокупном доходе). Общий совокупный 

доход и прибыль или убыток часто используются как критерий результатов деятельности или 

как основа для других критериев, таких как доход на инвестиции или прибыль на акцию. 

Доходом считается валовое поступление экономических выгод в течение отчетного пери-

ода в форме притока или прироста активов или уменьшения обязательств, которое приводит 

к увеличению капитала, отличному от увеличения, связанного с взносами в капитал со сто-

роны долевых инвесторов  [1, с.368].

Расходы - уменьшение экономических выгод в течение отчетного периода в форме оттока 

или уменьшения активов или возникновения обязательств, которые приводят к уменьше-

нию капитала, отличному от уменьшения, связанных с выплатами долевым инвесторам.

Признание доходов и расходов – это заявление пользователям бухгалтерской информации 

о том, что расходы были понесены, а доходы получены. Понимание предписаний МСФО 

в этой части позволяет ответить на вопрос, с какого момента фирма может сделать такое 

«заявление». Помимо этого, важным для содержания учетной информации о финансовом 

положении компании является определение момента, с которого доходы и расходы начина-

ют принимать участие в исчислении финансового результата текущего отчетного периода. 

Под доходами организации понимается «увеличение экономических выгод за отчетный 

период  в  форме  притока  или  прироста  активов  или  сокращения  обязательств,  что  выра-

жается в увеличении капитала, не связанном с вкладами участников капитала». Расходы – 

это «уменьшение экономических выгод за отчетный период в форме оттока или истощения 

активов или увеличения обязательств, что выражается в сокращении капитала, не связан-

ном с выплатами участникам капитала».

300

Признание дохода и расхода в отчете о прибылях и убытках напрямую связано с призна-

нием и оценкой активов и обязательств. Определение дохода включает в себя как выручку 

от  основной  деятельности,  так  и  прочие  доходы.  Выручка  -  это  поступления  средств  от 

обычных видов деятельности предприятия, которые называются по-разному, в том числе 

продажами, вознаграждениями, процентами, дивидендами и роялти. Прочие доходы - это 

статьи, удовлетворяющие определению дохода, но не являющиеся выручкой. При призна-

нии прочих доходов в отчете о совокупном доходе они обычно представляются отдельно, 

так как информация о них полезна при принятии экономических решений.

Выручка и расходы, относящиеся к одной и той же сделке или какому-либо событию, 

признаются одновременно; этот процесс обычно называется соотнесением доходов и рас-

ходов.Расходы,  в  том  числе  на  выполнение  гарантийных  обязательств  и  другие  затраты, 

возникающие после отгрузки товаров, обычно могут быть надежно оценены, если выполне-

ны другие условия, необходимые для признания выручки. Однако, выручка не может быть 

признана, если расходы не могут быть надежно оценены; в таких условиях любое уже полу-

ченное за продажу товара возмещение признается в качестве обязательства[2, с.189].

В то же время одним из важнейших отличий МСФО является проблема признания вы-

ручки (дохода). В соответствии с МСФО (IAS)  18 «Выручка» стандартом для того, чтобы 

правильно признать доход (выручку), необходимо наличие следующих пяти признаков[3].

1) переход от продавца к покупателю значительных рисков и преимуществ владения то-

варами, что обычно происходит в связи с передачей права собственности или владения; 

2) продавец более не участвует в управлении и не контролирует проданный товар;

3) сумма выручки может быть надежно оценена; 

4) существует достаточно высокая вероятность того, что экономические выгоды, связан-

ные со сделкой, поступят в компанию; 

5) понесенные или ожидаемые затраты, связанные со сделкой, могут быть надежно оце-

нены. Если продавец сохраняет значительные риски владения, то выручка по такой сделке 

не признается, даже если к покупателю перешло право собственности. 

МСФО (IAS) 18 предписывает в случае нахождения на конец отчетного периода в со-

ставе дебиторской задолженности сомнительной и тем более безнадежной задолженности 

списывать ее в убытки. Если в дальнейшем оплата будет произведена, выручка восстанав-

ливается в том прошедшем периоде, к которому она относится, и отчетность прошлого пе-

риода корректируется. 

Что касается расходов, то МСФО не содержит ни одного специального стандарта, регла-

ментирующего учет и отражение в отчетности расходов. Имеются предписания по капита-

лизации и декапитализации затрат, то есть по формированию и списанию балансовой стои-

мости активов, а также обязательств в связи с начислением расходов. СогласноМСФО(IAS) 

23 «Затраты по займам», данные затраты отражаются как расходы отчетного периода, если 

они не связаны напрямую с приобретением, строительством или изготовлением объектов, 

отвечающих определенным критериям. МСФО (IAS) 2, (IAS) 6 и  (IAS) 38 определяют по-

рядок включения затрат в первоначальную стоимость продукции (материалов, товаров), ос-

новных средств и нематериальных активов (их капитализацию), а также порядок их списа-

ния с баланса (декапитализацию) в связи с амортизацией или выбытием.

Таким образом, можно выделить ключевые особенности трактовки понятий «доходы» и 

«расходы» в соответствии с МСФО. Их две:

– во-первых, под доходами и расходами понимаются только факты хозяйственной жизни, 

меняющие величину капитала фирмы как объема собственных источников средств (без уче-

та вкладов и изъятий из капитала, осуществляемых собственниками компании);

– во-вторых, к доходам и расходам относятся только факты хозяйственной жизни, форми-

рующие финансовый результат (прибыль или убыток) текущего отчетного периода. 

Согласно изложенному выше подходу доходы и расходы – это оценка фактов хозяйствен-

ной жизни, в первую очередь, формирующая данные отчета о прибылях и убытках и отчета 

о движении капитала, но не баланса компании.

301

Список литературы:

1. Кеулимжаев К.К. и др. Финансовый учет на предприятии: Учебник/ Под ред. Р.М. Ра-

химбековой / Кеулимжаев К.К., Айтхожина Л.Ж., Кинхузова К.К., Сальменова А.Т. – Алма-

ты: Экономика, 2003. – 474 с.

2. Жуматов М.К.,  Толеутаева З.К., Гребенщикова Е.С., Садиева А.С., Акимова Б.Ж, Тлеуова 

Э.М. Бухгалтерский учет в соответствии с международными стандартами финансовой отчетно-

сти. Учебное пособие (четвертое издание). АО «Центр подготовки, переподготовки и повыше-

ния квалификации специалистов органов финансовой системы» – Астана, 2012.- С. 318 

3. МСФО (IAS) 18 «Выручка» // ww.minfin.gov.kz /irj/ go/ km/ docs/ documents

 

Уалиева А. А. – магистрант, мамандық «Есеп және аудит»

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

aigerik_92@mail.ru

Ғылыми жетекшісі: э.ғ.к. Садуақасова К.Ж.

АҒЫМДАҒЫ АКТИВТеРДІҢ ҚҰРАМЫ МеН ҚҰРЫлЫМЫН ТАлДАУ

Нарықтық экономиканың қалыптасуы еліміздегі бухгалтерлік есеп жүйесінде елеулі өз-

герістер енгізді. Қазіргі кезде бухгалтерлік есепті нарықтық қатынастардың талабына сай 

жетілдіру процесі одан ары жалғасуда. Ендігі кезең – Ұлттық бухгалтерлік есеп жүйесін 

Халықаралық  стандарттарға  бар  мүмкіндігінше  сәйкестендіруді  қамтамасыз  ету.  Демек, 

Қазақстанда  қабылданған  бухгалтерлік  есептің  жаңа  жүйесі  кәсіпорындарды  ішкі  және 

сыртқы  инвесторлар  үшін  ашығырақ  көрсетуге  мүмкіндік  береді.  Бұл  мүмкіндік,  жалпы 

еліміздің экономикасын көтеруге оң әсерін тигізеді. 

Бухгалтерлік есеп құраушыларының бірі болып ағымдағы активтерді атап өтуге бола-

ды. Бүгінгі күндегі ағымдағы активтердің ұйым үшін маңыздылығы ерекше. Өйткені ұйым 

құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса, оның есеп жүйесінің қайта құрылуымен, 

жаңаруымен бірге қалыптасады. Кез келген кәсіпорынға өзінің ішкі және сыртқы саясатын 

жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. 

«Бухгалтерлік есеп пен қаржжылық есептілік туралы» заңның 13-бабына сәйкес актив-

тер – дара кәсiпкер немесе ұйым өткен оқиғалар нәтижесiнде бақылап отырған, болашақта 

экономикалық пайда алу күтiлетiн ресурстар. Активке айналған  болашақ экономикалық 

пайда – субъектінің ақшалай қаражат ағымының тікелей немесе жанама салымы [1]. 

Болашақ экономикалық пайда егер актив:

– ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жұмыс, қызмет көрсету) өндірісінде басқа активтер-

мен қосылып немесе жеке қолданылса;

– басқа активтерге айырбасталса;

– міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;

– ұйымның меншік иелері арасында бөлінсе алынуы мүмкін.

«Қаржы  есептілігін  ұсыну»  қаржылық  есептіліктің  халықаралық  стандарты  бойынша 

активтер атқаратын қызметіне сәйкес жіктеледі. Актив, егер мынадай өлшемдердің кез кел-

генін қанағаттандырса, міндетті түрде айналымдық актив ретінде топтастырылуы тиіс:

– оны өткізу көзделсе, не ол кәсіпорынның қалыпты операциялық кезеңінің барысында 

сатуға немесе пайдалануға арналса;

– ол негізінен сауда мақсаттарына арналса;

– оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса; 

– ол ақша қаражаты немесе ақша қаражатының баламалары нысанында болса, бұған есепті 

күннен кейін, ең болмағанда, он екі айдың ішінде қандай да болсын міндеттеменің орнын тол-

тыру үшін оны айырбастауға немесе пайдалануға тыйым салынған реттер кірмейді.

302

Есепті кезеңнен бері бір жыл ішінде алынған дебиторлық берешек (ағымдағы активтерді 

сатып алғаны үшін  аванстық төлемдер; алуға арналған шоттар; алынған вексельдер; негізгі 

серіктестіктер мен олардың еншілес тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалары ара-

сындағы топішілік операциялар нәтижесінде пайда болған дебиторлық берешек; акционерлік 

қоғам лауазымды адамдарының дебиторлық берешегі; басқа да дебиторлық берешек). Қалған 

активтердің барлығы міндетті түрде ұзақ мерзімді активтер ретінде топтастырылуы тиіс [2].

Ағымдағы активтерге жататын ақша қаражаттарына, дебиторлық қарыздарға және қор-

ларға жеке тоқталып өтетін болсақ.

Ақша қаражаттары – бұл өтімділігі ең жоғары активтер, айырбас құралы ретінде көрініс 

табады. Олар жедел міндеттемелерді төлеу барысында қолданыс табады. Ақша қаражат-

тарына: қаржылық ұйымның ағымдағы шотындағы қалдықтар, қолма қол ақшалар, моне-

телар, валюта, кассадағы ақша қаражаттары, айналым  несие қаржы құжаттары және т.б. 

Бұл берілген құжаттар құрамына: қарапайым чектер, кассалық ордерлер, клиенттер чектері, 

ақша аударымдары жатады.

«Ақша  қаражаттары»  баланстық  бабындағы  қалдықтар  ақша  қаражаттары  құрамына 

кіреді.  Есептік  кезеңнің  соңында  алына  алмаған  ақша  қаражаттары  шотының  қалдықта-

рынан шегерілмейді.

Ақша  қаражаттарының  баламалары  –  бұл  ақша  қаражаттарына  айнала  алатын  қысқа 

мерзімді  жоғары  өтімді  инвестициялар.  Банктік  қарыздар  көбінесе  қаржылық  қызметтер 

ретінде көрініс табады [3]. 

Дебиторлық қарыз – басқа заңды тұлғалар мен азаматтардың кәсіпорынға арналған қа-

рыз сомасы. Нақты емес есеп беру жүйесінде дебиторлық қарыздың пайда болуы кәсіпо-

рынның шаруашылық іскерлігінің объективті процесін көрсетеді.

Алынуға  тиісті  шоттарда  ақшалай  қаржыларға  шағымдар,  тауарлар  және  қызметтер 

және компанияның ақшасыз активтері жатады. Дебиторлық қарыздар ағымдағы және ұзақ 

мерзімді болады, яғни төленуге тиісті шоттардың төлеу мерзімінен және қарызды жоюдың 

күнінен  тәуелді.  Дебитролық  қарыздар  шот-фактурамен  расталады.  Алынған  вексельдер 

баланстық бабы арнайы қарыздық міндеттемелермен расталады.

Саудалық дебиторлық қарыздар – негізгі қызмет нәтижесінде сатылған тауарлар мен қы-

зметтер үшін сатып алушылардың міндететмелі сомалары.

Саудалық емес дебиторлық қарыздар- басқа да қызмет түрлері нәтижесінде пайда болады [4].

Қорлар ағымдағы активтерге жатады, олар бір жыл ішінде сатылады немесе қолданыла-

ды. Қорлар дегеніміз –  кәсіпорынның қызмет барысында сатылатын, өндірілетін, қолда-

нылатын еңбек заттары.  Олар өндірістік және сауда компаниялардың ағымдағы активтерін 

құрайды. Қорлар бұл активтер:

– сатуға арналған;

– өндірісте пайдаланылатын және сатуға арналған;

– шикізаттар және материалдар түрінде сатуға және т.б. қызметтерге арналған.

Тауарлы материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады: өндірісте пайдала-

нылуға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған шикізат, материалдар, сатып 

алынған жартлай шикізаттар және құрастырушы бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс және 

ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өндіріс; 

субъект қызметі арасында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар.

Материалдық  құндылықтар  есепке  алу  үшін  мына  төмендегі  негізгі  міндеттемелердің 

орындалуы шарт: босалқылардың кіріске уақытында және толық енгізілуін, сақталу орын-

дарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операциялар-

ды толық және уақытында құжаттау, көліктік-дайындау шығындары мен дайындалған  құн-

дылықтардың өзіндік құнын уақытында және толық анықтау; ішкі ресурстарды жұмылдыру 

мақсатында субъектіге қажет емес материалдық босалқы қорларды тауап сату; сақталатын 

орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәліметтерді алу [5].

303

Әдебиеттер тізімі:

1.  «Бухгалтерлiк  есеп  пен  қаржылық  есептiлiк  туралы»  Қазақстан  Республикасының 

2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы

2. «Қаржы есептілігін ұсыну» қаржылық есеп беру халықаралық стандарты

 3. Ашимова Р.М., Абдуллин Ж.М. «Бухгалтерлік есеп және аудит»: Оқу құралы.- Алма-

ты: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2010. 

4. Байболтаева Н.Ә. «Бухгалтерлік есеп принциптері»: Алматы, 2002.

5. Бухгалтерский учет. Учебник под ред. А,Д. Ларионова . Москва, 2000.

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: