Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

355

вационной экономики в условиях невообразимой конкуренции интеллектуально развитых 

наций (корейской, японской, китайской и др.), гораздо больших по численности и ушедших 

далеко вперед при своих способствующих развитию качествах (трудолюбие, честность, ис-

полнительность, ответственность и др). Лучший путь использования сырьевых доходов – 

это путь не количественного роста, а качественного-путь «экологизации» экономики, путь 

«зеленого роста» и создания «зеленой экономики», «зеленого государства», когда все уси-

лия и возможности должны быть переброшены на стимулирование экологического очище-

ния экономики [2].

Сделаем большой экскурс в историю и теорию вопроса.

Первоначально теория «зеленой экономики» в своем научном подходе базируется на сле-

дующих аксиомах:

Невозможно постоянное расширение сферы влияния человека и техники в ограниченном 

пространстве;

Невозможно требование удовлетворения постоянно растущих потребностей человека в 

условиях ограниченности ресурсов;

Все на поверхности Земли является взаимосвязанным и в том числе экономика и экология.

Но сегодня это от движения «зеленых» переросло в стратегии государственного развития 

и перерослось в конкретные программы. Самых больших успехов в реализации стратегии 

«зеленого» роста как государственной стратегии на сегодня добилась Южная Корея.

Идея «зеленого роста» как изменение похода общества к экономическому росту до Юж-

ной Кореи успешно начали реализовать такие развитые страны, как Китай, США и Япония.

Соединенные Штаты Америки приняло ранее Южной Кореи экономику с низким уровнем 

выброса двуокиси углерода и «зеленых технологий» в качестве стратегии своего националь-

ного развития и обнародовало в 2008г. свои «зеленые» проекты, нацеленные на создание 100 

тысяч рабочих мест в строительстве школ, больниц и социальных объектов. «Новый зеленый 

курс» США предусматривает строительство железных дорог, реконструкцию школ, проекты, 

связанные с больницами с целью создания 100 тысяч рабочих мест. Одновременно в каче-

стве стратегии национального развития предполагаются до 2020 года инвестировать 26 млрд. 

долл. США и стимулировать развитие новых альтернативных видов энергии.

Германия планирует также до 2020 года создать 600 тысяч рабочих мест только в одной 

лишь сфере производства современных видов энергии. Соседняя с ней Франция до 2020 

года заявляет об эпохальном изменении общей схемы отраслей развития. 

В США Президент Барак Обама объявил о своем плане инвестировать 160 млрд. дол-

ларов  США  в  развитие  экологически  чистых  видов  энергии  в  следующие  10  лет,  чтобы 

создать 3 миллионов рабочих мест. Он сказал о том, что разработает «100-дневный план 

действии в области энергетики» и наметит развитие «зеленых индустрий».

В  случае  Японии  через  документ  «Инновации  25»  (мая  2008  года),  который  является 

руководством для долгосрочного развития страны, было объявлено об использовании «зеле-

ных индустрий» в качестве двигателей государственного развития. Япония планирует рас-

ширить объем рынка экологических технологий до 100 триллионов иен к 2016 году с целью 

увеличить рынок занятости на 2,3 миллиона рабочих мест [3].

Идея  «озеленения  экономики»  принята  единодушно  всеми  экономически  развитыми 

странами. Страны «восьмерки» высказались за переход к «зеленому» экономическому ро-

сту». Это окажет существенное направление  преодолению экономического и финансового 

кризиса», – говорится в Заявлении лидеров восьми стран. «Восьмерка» призывает к сни-

жению использования ископаемых видов топлива, приводящих к изменению климата. По 

мнению лидеров к «Восьмерки», создалась угроза для самой основы нашего нынешнего и 

будущего процветания. « Цена бездействия значительно превосходит затраты, связанные с 

переходом к обществу с низким уровнем выбросов углерода – подчеркивается в документе, 

– все государства должны предпринять срочные и решительные действия с целью исполь-

зования существующих и новых технологий, а также разработать и осуществить инноваци-

онные  экономические, экологические и энергетические стратегии» [4].

356

Развитые страны уже давно рекомендует применять стратегии роста экономики за счет 

развития «зеленых технологий». И «Повестка дня 21 века», которая была обнародована в 

Рио-де-Жанейро в 1994 году, и Всемирная встреча на высшем уровне по стратегическому 

развитию (2003) в Южной Африке рекомендовали обеспечение потребностей в чистой воде, 

электроэнергии, охрану здоровья, сельское хозяйство и охрану биологического разнообра-

зия в качестве пяти основных секторов, необходимых для устойчивого развития.

Генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун также приказывал на 13-ой Конференции по 

изменению климата к объединению в международные союзы для внедрения экологически чи-

стых «зеленых технологий» и создания рабочих мест благодаря экономике «зеленого роста».

Республика Корея для себя определила, как следует из президента Ю.Кореи Ли 15 авгу-

ста 2009г., – что «зеленый» рост в экономике – это, во- первых, устойчивый рост, во- вторых, 

рост, открывающий возможности для бурного развития с упором на сокращение выброса 

вредных газов и загрязнения окружающей среды.

«Зеленый рост» экономики в этом случае представляет собой концепцию, направленную 

на развитие отраслей, которые смогут одновременно решать задачи экологии, энергетики и 

прогрессивного роста. Концепция сосредоточена в целом на следующих направлениях:

Сбережение:  сохранение  и  повторная  переработка  энергии  и  развитие  чистых  видов 

энергии для построения энергосберегающей экономики, экологически чистые автомашины, 

расширение вторичной переработки;

Улучшение качества жизни: создание экологически чистой окружающей среды, домов, 

школ и офисов, экологически чистые транспортные сети и обеспечение потребностей в чи-

стой воде для повышения качества жизни и окружающей среды;

Защита Земли: восстановление основных рек, обеспечение водных ресурсов, лесной био-

массы, снижение выбросов газов и стабильное обеспечение водных ресурсов для защиты 

планеты и для будущих поколений;

Подготовка к будущему: технологические инфраструктуры для экологически чистой «зе-

леной» страны, экологические транспортные сети строительство промышленной и техноло-

гической инфраструктур и развитие технологий для эффективного использования энергии с 

целью подготовки к будущему [5].

Большие масштабы приобретает вопрос о дальнейшем сохранении полезных ископае-

мых.  Наше  государство  считается  как  страна  с  очень  богатыми  природными  ресурсами. 

Нефть, газ – во всем мире классифицируют как один из крупнейших энергетических ресур-

сов, но даже они в свое время закончатся, а значит необходимо находить новые ресурсы для 

жизни. При этом, тот факт что Казахстан обладает наличием хорошей экосистемы, землей, 

водой и лесом, значительно повышает свою позицию перед другими странами.

Таким  образом,  «зеленая  экономика»  в  первую  очередь  способствует  экономическому 

прогрессу и обеспечит:

– рост внутреннего валового продукта;

– увеличение доходов страны;

– создание рабочих мест для населения, уменьшая при этом показатель безработицы в стране.

Список литературы:

1. Мухамбетов Т.И. – «Стратегия «зеленого» роста как альтернатива инновационно-инду-

стриализационной модели экономической системы». Рыскуловские чтения «Трансформация 

экономических систем в глобализирующем мир» – материалы международной научно-прак-

тической конференции – том 1, ТОО «Издательство «Экономика», 2010г. – с.653-664»;

2. Ковылин Ю.А., Мамедов Н.М.. «Зеленая экономика как предпосылка устойчивого раз-

вития» – Издательство «Москва» – 2011г.;

3. Бобылев С.Н., Захаров В.М. – «Зеленая экономика и модернизация эколого-экономиче-

ских основ устойчивого развития», Издательство «Москва» – 2012г.;

4. Навстречу «зеленой» экономике: пути к устойчивому развитию и искоренению бедно-

сти – обобщающий доклад для представителей властных структур. ЮНЕП, 2011.;

5. http://greenevolution.ru/tag/zelenaya-ekonomika/;

357

Кушкунбаева Р. С. – студент, «Есеп және Аудит» мамандығы

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

rahima97@mail.ru

Успанова Н. С. – «Қаржы академиясы» АҚ

ӘГП және АТ кафедрасының аға оқытушысы

биология ғылымының магистрі

uspanova85@bk.ru

ҚАлАНЫ ЖеМІС АҒАШТАРМеН КӨгАлАНДЫРУ МҮМКІНДІКТеРІ

Алматы қаласында шамамен 1,5 миллион адам өмір сүреді, және олардың экологиялық 

жай-күйі, айталық, жақсы емес. Қаланың табиғи көркі күнен-күнге жоғалуда, ал экологи-

ялық жағдайы мүлдем нашарлап бара жатыр. Бүгінгі Алматы науқастанған адамға ұқсас. 

Біздің арғы-атамыз бір кездерде «Бұл  қала  арман  қала,  жап-жасыл  орман  қала», деп ән 

шырқаған еді. Апорт алмасымен таңылған қала бүгінгі күні «республикамыздың ең лас қа-

ласы» деген атағын алды. Тіпті, бұл біздің брендіміз деп те айтуға болады [1].

Бұған кім кінәлі? Мамандардың пікірі бойынша, қала атмосферасының ластаудың басты 

айыпкері  –  автомобиль  болып  табылады.  Бүгінгі  таңда  қаладағы  автомобиль  саны  –  500 

мыңнан астам.

Әрбір автомобиль күніне 3000 кг көміртек оксидін ауаға шығарады. Ал жылына шама-

мен 280 млн т көмірсу, шамамен 56 млн т көмірсутек және 28 млн т азот газын бөліп шыға-

рады. Сонымен қатар, двигательдердің жұмысы кезінде құрамында аэрозоль шаң бөлшек-

тері бар «шартты түрде қатты» шығарындылары пайда болады. Едәуір көп мөлшерде күйе, 

қарқындылығы үлкен қозғалыс кезінде кадмий және мырыш түзіледі. Бұл шығарындылар 

топырақтың едәуір ластануына алып келеді [2].

Осы жағдайдан шығу жолы – қаланы көгаландыру болып табылады. Егер аймақтың 15 

пайызына ағаш отрғызатын болсақ, шаң мен кірді 20 пайызға кемітуге, ал егер 35 пайызына 

ағаш отырғызатын болсақ, онда ауа 50 пайызға таза болады дегенді ғылыми кітаптардан 

білуге  болады.  Мегаполис  жағдайында  жасыл  желектер  эстетикалық  әсер  етіп,  адамның 

психологиялық жағдайына жақсы әсер етеді [3].

Осыдан мынадай сұрақ туындайды: қандай өсімдіктерді отырғызу керек?  Және осы мақ-

сатқа байланысты жеміс ағаштарды және бұталарды отырғызу бола ма? Біз осы жазған жұ-

мыста бұл сұраққа жауап беруге тырыстық. 

Ең алдымен, біз Алматы қаласының тұрғындары көгаландырудың мәні қаншалықты ха-

бардар екенін, ағаштарға қамқорлық жасау дайындығын, қала экологиясы туралы жалпы 

ойды және олардың экологияға тигізетін жақсы әсері туралы білгіміз келді.

Ол үшін біз Алматы қаласы, Ауезов ауданының тұрғындарымен сұхбат жүргіздік. Сұх-

батта 120 адам қатысты. Біз оларды төрт топқа бөлдік. Бірінші топ 10-18 жас аралығындағы 

жасөспірімдер, екінші топ 19-30 жас, үшінші топ 30-40 жас және төртінші топ 40-65 жас 

аралығындағы адамдар. 

Сұхбат нәтижесі көрсеткендей, көптеген адамдар көшеде өскен жеміс-жидектерді пайда-

ланады. 40-65 жастағы адамдардың 39 пайызы қаланы тазартудың ең оңтайлы тәсілі ол – кө-

галандыру деп ойлайды. Тұрғындардың 20 пайызы көшеде апорт алма ағаштарын отырғызу 

керек деп санайды. 

Бірақ олар көшеде өскен жемістер автомобильдерден шыққан улы газдармен дем алаты-

ны жайлы ештеңе білген емес. Олардың көпшілігі ағаш отырғызуға дайын, бірақ оларды 

күтуден бас тартады. Сұхбат нәтижесінде Алматы қаласының тұрғындары «жеміс ағашта-

рын  қаланы  көгаландыру  мақсатында  отырғызуға  бола  ма?»  деген  сұраққа  жауап  беруге 

дайын еместігін анықтадық.

Біздің зерттеуіміздің келесі кезеңі Абай даңғылында (Саин және Алтынсарин көшелері 

аралығында) автомобильдер ағынының қарқындылығын бақылау болды. Тек 1 сағат ішінде 

ғана осы даңғылдың үзіндісінде 5667 жеңіл машина өткен. 

358

Есептеу  бойынша  осындай  автомобиль  ағынының  тығыздылығында  1  сағат  ішінде 

атомсфераға 639,4 г көміртек оксиді, 228,6 г көмірсутек және 70,5 г азот диоксиді бөлінеді.

1 Кесте.

Түзілген зиянды заттардың массасы  ( m,г) 

Зиянды заттың түрі

Көлемі,  л

Массасы,  г

МРС мағынасы мг/ 

СО

511,53

639,4

3 – 5

Көмірсутек

85,352

228,6

25 – 100

NО2

34,322

70,5

0,04

Осыдан кейін біз Абай даңғылының осы үзіндісінде ағаш екпелерін есепке алдық. 552 

ағаштың ішінен 134-і – жеміс-жидектер (алма, долана), қалғандары қалаға сәндік әкелетін 

ағаштар [4].

Қорытындылай келе, біз ауыр металдар өсімдіктердің өсуі мен дамуына теріс әсер ететінін 

және жеміс-жидектерінің құрамында жинақталатынын дәлелдеуге шештік. Ол үшін біз ла-

бораториялық тәжірбие өткіздік. Тәжірбие барысында бидай дақылдарын құрамында мыс, 

қорғасын және кадмий тұздары бар суда өсірдік. Бақылау нәтижесінде өсімдіктер нашар 

жағдайда болған. Қазақ Өсімдік қорғау және Карантин Ғылыми Зерттеу Институты бақы-

лаған бидай үлгілерінің құрамында ауыр металдардың шекті рұқсат берілетін нормалардан 

едәуір асатынын көрсетті. Қалайы бар ортасында өскен бидайдың үлгісі шектелген стан-

дарттан 4 есе асып түсті.

Осылайша, біздің ойымызша, Алматы қаласының экологиялық жағдайын есепке ала оты-

рып, қаланы көгаландыру мақсатында өсіміктерді өте ұқыпты іріктеп таңдап алу маңызды. 

Жеміс-жидек ағаштардың көркемділігін есепке ала отырып, оларды түрлі саябақтарда оты-

рғызуға болады. Біздің ойымызша, халық арасында ағарту жұмысының өткізілуі өте маңызды.

Әдебиет тізімі:

1. [Электронный  ресурс]   –   Режим  доступа.   –   URL:  http://www.group-global.org/kz   Адил-

газы  Серикхан  Адилгазы  16.02.2014жыл.  Бағыты:  Жасыл  өсу:  түйткілдері  мен  болашағы.

2. Утешева  Г.Т.  Қаланы  көгалдандыру  және  оның  классификациясы.  [Электронный  

ресурс]   –   Режим  доступа.   –   URL:  repository.enu.kz/bitstream/handle/123456789/580/3 

3. Горохов  В.А.  Городское  зеленое  строительство.  М.:  Строй  издат,  1991.   –   112  с.  219. 

4. Алексеева  С.В.,  Груздева  Н.В.  и  др.  практикум  по  экологии.  Москва,  АО  МДС,  1996.

Молдабеков А. Ж. – студент, специальность «Вычислительная техника 

и программное обеспечение»

Колледж АО «Финансовая академия», г.Астана

November411@mail.ru

Научный руководитель; к.э.н. Бебезова М. Т.

ОНлАЙН ОБУЧеНИе

Образование – это процесс саморазвития и развития личности, связанных с овладением 

социально значимым опытом человечества, воплощенных в знаниях, умениях, творческой 

деятельности.

Наука – Сфера человеческой деятельности, функция которой выработка и теоретическая 

систематизации объективных знаний о действительности. 

359

Образование в истории.

Очень, очень давно: не было школ, как и учителей. Детей учили трудиться с 4-5 лет, а 

подростки: охотились и рыбачили, изготовляли орудия труда, готовили пищу.

Довольно давно:с расширением разделения труда и утверждения государственной вла-

сти, происходит обособление образования. Оно еще делится по классам.

Дети из богатых семей, в основном представителей аристократии, могли себе позволить 

содержать  платных  учителей.  Они  обучали  их  грамматике,  философии,  музыке,  спорту, 

красноречию, медицине и прочим вещам.

Обучение других сословий осуществлялись в течение ученичества, когда молодых людей 

отдавали на учебу к торговцу, ремесленнику. 

Большая часть населения – крестьянство – обучала своих детей, с помощью трудового 

сельскохозяйственного пути. Огромную роль играло обучение родителей.

Уже позднее: Создается система образования, когда в Европе, христианская церковь ини-

циирует  зарождение сети специальных ученых заведений для подготовки лиц духовенства. 

В Париже и Оксфорде строят первые университеты.

Незадолго до нас: Образование становится массовым, а не достоянием элиты. В XIX-XX 

вв. неполное и полное среднее образование является обязательным для профессиональной 

деятельности, практически во всем мире.

Сегодня:Конституция Казахстана 1995-го года утвердила обязательность среднего обра-

зования, для граждан страны оно – бесплатное. Высшее образование получается на кон-

курсной основе.

Мы прошли долгий путь к тому, чтобы грамотность, образованность и разносторонность взгля-

дов была нормой жизни. Чтобы каждый человек мог получить те знания, которые ему нужны. 

Однако реальность такова: Воздвигнутые повсеместно учебные заведения, не могут дать 

уверенности в успешности карьеры для студента, по его специализации.Мы должны заду-

маться о качестве знаний. 

6 лет назад получило новую жизнь, и по сей день развивается,инновационная методи-

ка обучения. Так называемые МООК (англ. MOOC) получают новую популярность, под-

тверждающую их право на существование.

Список литературы:

1.http://www.myshared.ru/slide/1140760/

2.https://ru.wikipedia.org/wiki/Образование_в_Казахстане

Нурмагамбетова г. Б. – студент, «Қаржы» мамандығы

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

nur_gaisha_12.10.97@mail.ru

Успанова Н. С. – «Қаржы академиясы» АҚ

 ӘГП және АТ кафедрасының аға-оқытушысы

биология ғылымының магистрі 

uspanova85@bk.ru

ҚАЗІРгІ КеЗДегІ ЖеР РеСУРСТАРЫНЫҢ ПРОБлеМАСЫ

Қазіргі уақыттағы адамзаттың дамуы ғылыми техникалық прогресспен, адам санынның 

өсуімен және соған сәйкес қоғамның табиғат процестеріне әсер етуімен тығыз байланысты. 

Ендігі кезде биосфера жүйелерінің тұрақтылығының бұзылуы, ресурстардың азаюы адамдарға 

шынымен қауіп төндіріп тұр. Бұл адамдардың мансап қууы және де максималды пайда табу 

мақсатында ұзақ уақыттық әлеуметтік және экологиялық болжам жасамауымен асырылады. 

Осы мәселе масштабы пен өзектілігімен тек қана ядролық соғысқа ғана орын береді. 

360

Жер  ресурстары  уақыты  өте  келе  азаюда.  Егістік  жерлер  тас  жолдармен  жабылып,  ал 

топырақты өңдеу әдістері пайдалы қазбаларды өндіру әдістеріне ұқсайтын тәсілдермен өн-

деліп жатыр. Егістік жерлер – негізгі ресурстар болып табылады. Оның дефициті үздіксіз 

өсіп келеді. Планетамыздың барлық жерінің 10/1 үлесі ғана ауыл шаруашылығыны қолайлы 

боп келеді. Қалған жерлер не өте құрғақ, не өте ылғалды, не құнарсыз, не ұзақ мерзімдік 

суыққа шалдыққан. Егістікке қолайлы жерлер жер беті бойынша бірдей таралмаған Еуропа-

да-36%, Орталық Америкада – 25%, Солтүстік Америкада – 22%, Солтүстік және Орталық 

Азия- 10%, Оңтүстік Шығыс Азияда- 14%,Австралияда – 15%. 

Топырық құнарын кемітетін немесе тіпті жоятын табиғаттың бір апаты – топырықтың эро-

зияға ұшырауы. Яғни мыңдаған жылдар бойы топырық түзілі процесінде жиналып, пайда жер 

құнарының қопсырылып жыртылған кездеқатты тұрған жел әрекетінен немесе аққан су күшімен 

ұшып, ағып кетуі.Топырақтың пайда болуы жіне құнарының пайда болуы өте ұзақ процесс.

Қазақстанда жел эрозиясы көбірек тараған. Бұған біріншіден, Қазақстан жері жазық және 

ашық, екіншіден, күшті жел жиі соғады, үшіншіден, топырақ құрылымы бос, көбінде сор-

ланған, немесе механикалық құрамында жеңіл топырақтардың көп кездесуі және құрғақ ай-

мақтардың басым болуы әсер етеді. Жел эрозиясы сонымен қатар жыртылып, қопсырылған 

немесе көп мал жайылып,тұяқтарымен топырақтың жоғарғы қабаттарының шаңын шыға-

рып, өсімдіктерін тақырланған алқаптарды тез тарап көп зиян келтіреді.

Топырақтың су эрозиясы деп, аққан судың топырақтың жоғарғы құнарлы қабатын шайып 

кетуін, жыра мен сай саланың, жар мен орлардың пайда болуын айтады.Су эрозиясы суар-

малы егіншілік дамыған, әсіресе тау етегіндегі аймақтарында жиі байқалады. Оның себебі 

ол жерлердің көп еңіз болуы, топырақ бетінің және оның төменгі қабаттарының ұсақ жы-

ныстарынан құрылуы. Су эрозиясының негізінен екі түрі бар: су бетінін біркелкі шайылуы 

мен жыралық эрозия.

Қатты нөсер жаңбырда немесе суарғанда судың мөлшерден артық жіберілуінен топы-

рақтың  беткі  қабаты  су  күшімен  шайылады.  Судың  негізгі  ағысы  жүрген  жерде  тілінген 

кішкентай жыраушалар пайда болады. Бұлар жер жыртылған кезде немесе егіс өңделген 

кезде қайта тегістеледі де, топырақтың шайылғаны көп байқалмайды. Егер бұл жағдай су-

арған қайталанып отырсы, топырақтың құнарлы қабатының шайылып, егін өніміне қолай-

сыз жағдай жасайды. Эрозияның бұл түрін шайылу эрозиясы деп атайды.

Табиғатқа 1 см топырақ түзу үшін 10 жылдан 400 жылға дейін уақыт керек. Сондықтанда 

егер топырық жойылса, оны мәңгіге жойылды деп айтуға болады. Топырақ және өсімдіктер 

үнемі тұяқты жануарлар мен адамның ауыр құралдарын пайдаланудан зардап шегіп жатыр. 

Нәтижесінде жердің 4/1 шөлдену қаупі  төніп  тұр.  Бұл  процесс орасан  зор  көлемді алып 

тұр. Бүкіл әлемдегі адамдар өздерінің өмірін қиындатумен айналасып жатыр. Ғаламшардың 

көптеген жерлерінде бұрын екі масақ өскен жерде қазір бір масақ қана өседі.

Шөлдену қаупі бар жерлердің қатарына аса құнды егістік алқаптар мен шабындықтар 

жылына 58000 ш. км немесе 44 га минутына жылдамдығымен шөлге айналып келе жатыр. 

Өсімдік  қабатын  жоюлуы  топырық  эрозиясына  алып  келеді,ал  соңында  жер  қабатының 

құрғақ, өндірістік емес қаңқасы ғана қалып қояды. Бұл ашық жерлер біріге отырып, шөл 

іспеттес әсер қалдырады.Эколог Х.Н. Ле Гуеру айтып кеткендей «Адам шөлді жерлерді өзі 

қалыптастырады, климат бұған сәйкес жағдайлар ғана жасайды».

Шөлдену – бұл жердің қалып осалдығы мен адам әрекетінің нәтижесі. Құрғақ жерлердің 

көп бөлігі суды сіңіріп алғаннан кейін жоғары өндірістік жерлерге айналады. Сондықтан 

да осы жерлерден өнімді алу үшін ирригациялық жұмыстар маңызды рөл атқарады. Бұл 

жұмыстар ағаштарды егуге, топырақтың құнарлығын арттырып, шөлдену қаупін азайтуға 

жағдай жасайды. Ирригациялық жұмыстар тым қымбат тұратындығымен қатар олардың ор-

натылуы қиын болып келеді және дұрыс құрастырылмаған жағдайда батпақтану, тұздылық 

дәрежесінің жоғарылауы сияқты келеңсіз жағдайларды тудыруы мүмкін. Әр жыл сайын ии-

ригациялық жұмыстардың нәтижесінде құтқарылған жер көлеміне тең жерді жоғалтамыз.

361

Әлемдегі  әр  елдің  міндеті  өзін  азық-түлікпен  қамтамасыз  ету.  Маңызды  мәселелердің 

бірі , топырақ деградациясы және пестицидтердің шамадан артық қолдануы, осы мәселені 

шешу үшін кем дегенде екі жақтан қаралуын талап етеді:

Біріншіден, ауыл щаруашылығына көңіл бөлу керек. Қалалардың ауыл шаруашығына қо-

лайлы жерден өсіп шығу әдеті бар, бұнын негізгі себебі қалалардың өсуін қадағалау жүр-

гізіліп жатқан жоқ, ал жердің бағасы ауыл шаруашылығы өніміне қарағанда артығырақ болып 

келеді, сондықтан да ең жақсы, құнарлы жерлер биік ғимараттар астында қалып жатыр. Сон-

дықтан да осындай мәселе болған кезде, үкіметке ауыл шаруашылығы пайдасына шешу ке-

рек. Үкіметтің құнарлы жерлерге ғимараттардың салынуына заңды түрде тыйым салуы керек.

Екіншіден,  топырақты  қорғауды  мемлекеттік  деңгейде  бекіту.  Жердің  тозуға  ұшырап 

жатуының  басты  себептері:жер  иеленушілердің  тез  пайда  іздеуі  не  оны  қолдана  алмауы 

немесе олардың таңдау құқығы жоқ. Тұқымдардың, тыңайтқыштырдың  және құрал-жаб-

дықдықтардың бағасының жоғары болуы, кредиеттерден пайда болмағандықтан, ауыл ша-

руашылығы өнімдеріне деген бағаның төмен болғандықтан, фермерлер шығынға ұшырамас 

үшін жерден оның өзіне зардапсыз бере алатын өнімнен көп өнім алғысы келеді. Милли-

ондаған фермерлер, әсіресе дамушы елдерде, топырақты сақтап қалу мүмкіндігі жоқ, де-

генмен олардың олардың көбісі оның қалай дұрыс өңдеуге болатынын біледі. Табиғатты 

қорғау дүниедегі әр адамның мүддесінде болуы қажет. Сондықтанда әлем фермерлерін то-

пырақты қорғауға ынталандыру қажет, яғни құнарлы топырақты сақтау көбірек пайда әке-

летінін түсіндіру, әр елдің өзінің құнарлы топырақты қорғау комитеттерін құруыалдымен 

сол елдердің өзіне қажетті. 

Құнарлы  топырақты  қорғау  коммитеті  тек  қана  агитация  мен  консультациялық  функ-

циялармен ғана шектелмей, үкіметтік деңгейде ұйымдастыру керек. Құнарлы топырақты 

қорғау комитеті ауыл шарушылығы министрлігінің қарамағында болса, ол мемлекеттік ұй-

ымдардын саясатын бағытай алатын беделді ұйым болмайды [1].

1977 жылдың қыркүйегінде өткен шөлдену туралы БҰҰ конференциясында шөлдену-

мен күрестің тамаша жоспарын дайындаған болатын. Жоспар әлеуметтік, экономикалық, 

саяси,  биологиялық  аспектілерді  қозғайды.  Бұл  шаралардың  негізінде  топырақты  дұрыс 

пайдалануды және құрлық пен теңіздің табиғи ресурстарын сақтау мен көбейту. Планның 

авторларының ойы бойынша, ұлттық бағдарламалармен іске асырылып, БҰҰ бағадарлама-

сы бойынша үкіметаралық және қоғамдық бірлестіктердің жұмысы реттелсе, бүкіл әлемде 

шөлдену процессін тоқтатуға болады. Өкінішке орай бұл жұмыстардың прогресі әрең көрі-

неді. Профессор Мохаммед Кассастың айтуы бойынша, шөлденуге ұшырап жатқан мемле-

кеттердің үкіметтері, не ақша соммаларынның негізгі бөлігін құрайды деп болжанған мем-

лекеттерден айтарлықтай елеулі көмек болған жоқ. Тек қана «club-du-Sahel» БҰҰ-нан бөлек 

үкіметаралық ұйымы Сахель аймағындағы мемлекетерді дамыту үшін 2 млрд. долл. бөлген 

болатын. Әр мемлекетте шөлденумен күрес үшін бір ресми ұйым құрылады деп болжанған. 

Бірақ осы мемлекеттердің көбісінде бір үкіметтік ұйым шөлденумен күрес туралы бағдар-

лама дайындаса, біреуі жайылымдық жобалар дайындап жатыр. Бұл әрекеттер керісінше 

шөлдену процесін күшейтеді. Сол себепті іс-әрекеттердің үйлесімділігі болуы қажет. 

Шөлденумен күрестің нәтижесінің болмауы онымен қалай күресу керектігін білмеген-

нен емес, ал жалпылай талқаланған жоспарлардың іс-жүзінде асырылмауынан болып отыр. 

Мысалы,  жүздеген  жылдар  бойы  шөлдену  қаупі  бар  жерлерді  қолдану  үлкен  аумақтағы 

өсімдіктер деградациясына алып келді. Оларды қалпына келтіру үшін үлкен көлемдегі жұ-

мыстар қажет, – алғашқы қалпына келтіруге болатын жерлер аз қалды [2].

Адамдар тығыздығы жоғары және мал табындарының саны көп аудандарға ерекше назар 

бөлінуі тиіс. Бұл мемлекеттер өз тұрғандарын альтернативті тағам түрлерімен, отын және 

жұмыспен  қамтамасыз  етуі  қажет.  Игерілмеген  жерлері  бар  мемлекеттерге  бұл  жерлерді 

қорғауға көңіл бөлуі қажет. Ал деградацияға ұшыраған жерімен қатар игерілмеген жері бар 

мемлекеттерде табиғатты қорғау менқалпына келтіруге ерекше назар аударылуы тиіс.

362

Әдебиеттер тізімі:

1. Аллен Роберт. Как спасти Землю;(Всемирная стратегия охраны природы) // Аллен Ро-

берт – М. : Мысль, 1983. – 171 с.

2. Дёжкин Вадим Васильевич. Беседы об экологии //Дёжкин Вадим Васильевич – М.: 

Молодая гвардия, 1979 . – 190 с.

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: