Сборник материалов Международной научно-практической конференции

 

45 

Хафизов Жалел Хафизұлы  

1921 жылы (1923 жылы құжат бойынша) Ақмола облысы, қазіргі Қажымұқан ауылында 

туған.  Белгілі  Қажымұқан  Мұңайтпасов  жиені.  Әкесі  Хафиз  Қазақ  әдебиетінің  негізін 

салушы Сәкен Сейфуллинмен жолдас болған.  

Қосшоқы  станциясынан  1942  жылы  ағалары  Халел, 

Шәкір  үшеуіне  бір  күнде  соғысқа  шақырту  келеді.  Мәскеу 

шайқасына  қатысқан.  Генерал-майор  И.В.Панфиловтың 

Алматыда 

жабдықталған 

316-атқыштар 

дивизиясыда 

Б.Момышұлымен,  Рокосовский,  Жуков  әскерінің  құрамында,  

ПТР  тасыған(Противотанковая  ротада  болған).Оң  көзінен 

жарақат  алған.  Елге  оралып,  Тарих  және  филология 

факультеттерін  бітірген.  Кейін  орыс  тілінінен  сабақ  берді.  

Бүгінде  Атамыз  4  ұлы,  1  қызы,  немерелерімен  шөберелері 

арасында.  Соғыстағы  ерлігі  үшін  көптеген  медальдармен 

марапатталған.    

 

Бекмәді Ахат Бекмәдіяұлы  

1923  жылдың  ақ  сабан  уақытында  қазақтың  Қоскөл 

аулында  дүниеге  келген.  Әкесі  Атбасар  атқару  комитетінде  беделді  қызмет  атқарған.  1937 

жылы  саяси  қуғын-сүргінге  ұшыраған.1939  жылдың  1-ші  қыркүйегінде  Қызылжардағы 

педагогикалық  институт  бастауыш  сынып  мұғалімдерін  оқытатын  арнайы  курсқа 

қабылданады. 1941-1942 жылдары- 3 курс оқып жүрген кезінде,   мың жарым студенттердің 

арасынан үздік оқығаны үшін маусым айында Алматыға демалыс орнына жолдама  беріледі. 

Туған ауылға келіп, әскерге алынады. Осы жерде 90-шы полк ұйымдастырылады. Қоскөлде 

бір ай әскери дайындықтан өтіп, 3 реттен ғана оқ атып үйренеді. 1942 жылы Сталинградқа 

шабуыл жасап жатқан кезде, 90-шы полк пен Көкшетаудан келген тағы бір полк қосылады. 

Вольга  бойында  Сидранда  немістің  бомбалауынан  дін  аман  қалады.  1942  жылдың  2-ші 

жартысында  жақын  жерлерге  автомат  зводы  құрылады.  Звод  құрылысымен,  90-шы  полкке 

елді  жаудан  қорғау  міндеттелді.  1943  жылға  қарай  жауынгерлердің  қолдарына  автоматтар 

беріле бастайды. 1943 жылдың сәуір-мамыр айларында соғыс техникасын үйретеді. Мамыр 

айының аяғында барлық жауынгерлерді бөлімшелерге бөледі. 1943 жылдың жазынан бастап, 

соғыс  бағыты  өзгертілген.  Енді  қорғаушы  шеп  емес,  шабуылдаушы  шепке  айналған.  Ахат 

атаның  бөлімшесінде  шамамен  қырық  жастағы  орыстар  болып  тұрса  да,  сержант  шенді 

атамыз  топты  бастап  жүруді  өз  мойнына  алып,  бұйрықтар  берген.  Орловский,  Дуга 

соғысында  неміс  әскері  қорғанысты  бұза  алмайды.  Артелириялық  дайындықтан  соң,  Ахат 

ата  бөлімшесін  бастап,  өзі  алдыңғы  шепке  тұрып,  жаудан  қорғанады.  Маусым  айында  сол 

аяғынан  жараланады.  Әлемді  дүр  сілкіндірген  Ұлы  Отан  соғысы  1945  жылы  Берлинді 

алумен,  ұлы  жеңіспен  аяқталды.  Ауыр  жаралар  мен  соққылардан  Ахат  атаның  соңғы 

емделген  пункті-Новосибирск.  Сәуір  айында  «қатарға  жарамайды»  деп,  Колутон 

станциясында 

мұғалім 

қызметіне 

тағайындалады.  1950-1960  жылдары 

педагогикалық  институтты  физика 

мамандығы 

бойынша 

бітірген. 

Колутанда  1945  жылы  соғыс  біткен 

соң,  шым  үйде  тұрып,  қоғамдық  қала 

берді,  мемлекеттік  істерде  белсене 

араласқан.  1988  жылы  анасы  қайтыс 

болған  соң,  қалаға  көшіп  келеді. 

Қоғамдық 

іс-шараларға 

белсене 

араласқан.  1944  жылдың  күзінде 

марқұм  Шәмшу  апамен    отбасын 

құрады. Ұлдарын ұяға, қыздарын қияға 

 

46 

қондырған ардақты әке. Бүгінде Ахат атамыз 2 қыз, 3 ұлдың әкесі, 5 немере, 4 жиеннің, 9 

шөберенің атасы. 

Бейсенбек Есімбеков 

1925  жылы  желтоқсан  айының  21  жұлдызында  Оңтүстік  Қазақстан облысы,  Түлкібас 

ауданы,  Жыланда  байыс  аулында  дүниеге  келген.  Әкесінен  ерте  айырылған.  1942  жылдың 

соңына қарай 17 жасында әскер қатарына Сайрам әскери комиссарына шақырылады.  1942-

1943 жылдың қысында Петропавлдағы жеделдірілген инженер-саперлік училищені бітіреді. 

1943 жылдың көктемінде Сталинград майданына қатысады. Шайқас барысында жасақталған 

Жоғарғы  Бас  қолбасшының  құзырына  бағынатын  майданның  қиын  учаскелерінде  ерекше 

тапсырмаларды  орындаған.  Бала  Бейсенбек  23  (43)  мотоштурмалаушы,  инженер-саперлік, 

десантшы, Қызылтумен, Перекоп атындағы Суворов және Кутузов Орденді бригаданың 106 

(116)  батальонына  жіберіледі.  Бұл  жау  тылындағы  диверсиялық  бүлдірушілік  қызмет 

атқаратын  әскери  бөлім  еді.  Дон  бойы,  Оңтүстік  Батыс  майданында  21-ші  ,  2-ші  гвардия 

құрамында  Қалмақ  АССР-і,  РСФС-нің  Ставраполь,  Краснодар  өлкесі,  Ростов  облыстарын 

жаудан  азат  ету  операцияларына  қатысқан.  1943  жылдың  жаз,  күз,  қыс  мезгілдерінде 

Оңтүстік  майданда  5  екпінде  әскер  құрамына  еніп,  Украинаның  өнеркәсіпті  Донбасс 

аймағының  ондаған  қалаларын  (Шахтинск,  Макеевка,  Сталино,  Горловка,  Мариуполь, 

Никополь, т.б.) жаудан азат еткендердің бірі. Ал, 1944 жылдың бірінші жартысында 23-ші 

ерекше  бригада  IV  Украина  майданына  еніп,  екінші  гвардия  әскерінде  қызмет  еткен. 

Қазақтың жас баласы Перекоп мойнағындағы жаудың берік бекінісін іштен талқандап жауды 

қуғындауға  мүмкіндік  жасайды.  Севастополь  қаласының  шығысы  мен  солтүстігін  айнала 

қоршаған  Сафун,  Макензи  тауындағы  ұзаққа  шыдайтын  мықты  әскери  қорғаныс 

бекіністерінде түнде десант боп түсіп, жау қамалын іштен талқандап, тікелей шабуылдаушы 

гвардияларға  жол  ашып,  фашисттердің  тізе  бүгуіне  жағдай  жасаған.    Барлық 

жауынгерлермен  бірге  1944  жылы    9  мамыр  күні  Севастополь  қаласын  штурммен  алуға 

қатысып,  Қырым  түбін  азат  етті.  1944  жылдың  екінші  жартысы  мен  1945  жылдың  бірінші 

жартысында  еліміздің  батыс  шекарасында,  Польша  жеріне  Висла  өзенінің  Сондомер 

аймағындағы I Украина майданына (Бас қолбасшысы Маршал Конев) түседі. Бұндағы басты 

мақсат-жаудан  елді  азат  ету.  Осылайша,  батыр  Бейсенбек  I  Украина  майданында  соғыс 

біткенше,  Висла-Одер-Нейс-Эльба  бағытында  Польша  әскерінің  II-ші  әскерінде,  Кеңес 

әскерінің 51-ші және 21-ші әскерінің құрамында сұрапыл ұрыстарға қатысқан. Польша мен 

Германияның  жоғарғы,  төменгі  Силезия  аумағындағы  ондаған  қалаларды  басып  алады. 

Эльба  өзенінің  Дрезден  қаласына  жақындағанда  Оңтүстік  жақтағы  Прага  қаласының 

тұрғындарын  шегініп  бара  жатқан  фащистік  «Центр»  әскери  тобы  жазықсыз  қырып 

жатқандарын естіп, Бейсенбек атаның тобы көмек көрсетуге Прагаға жедел аттанады. Прага 

және  оның  батыс  жағындағы  шекараға  дейінгі  барлық  қалалар,  Бейсенбек  Есімбеков 

құрамында  болған    әскерлермен  11  мамырға  дейін  жойқын  ұрыс  нәтижесінде,  азат  етілді. 

Соғыс  біткен  соң,  ардагер  атамыз  Вена  қаласында  тұрақтап  қалды.  Сол  кездегі  әскер 

қатарындағы  жауынгерлердің  ең  тәжірибелі  жас  жауынгері  болғандықтан  1949  жылдың 

мамыр  айына  дейін  осында  құрылған  Орталық  оккупациялық    әскери  топ  құрамына 

қалдырылған.  Әскери  топтың  негізгі  міндеті-  фашизмнен  азат  еткен  Австрия,  Венгрия, 

Чехия,  Словакия,  Румыния  елдерінде 

елдің  мемлекеттік  мүддесін  қорғау 

саясатын  іске  асыру,  ішкі  және  сыртқы 

тәртіпті  қадағалау,  Ұлы  Жеңістің 

тұрақтылығын,  сол  елдегі  халықтың 

бейбіт  өмірін  күзету  болып  табылды. 

Соғыс  жылдары  Сталинград  түбінен 

Чехияға  дейін,  2,5  жылда  Ресейдің, 

Украинаның,  Поьшаның,  Чехияның, 

Германияның  жерін  жаудан  азат  етуге 

қатысқан.  Соғыстан  кейін  4  жыл  Кеңес 

 

47 

әскерінің  жаудан  азат  еткен  Орталық  Еуропа  елдерінде  бейбіт  даму  мен  тәртіп  орнатушы 

Орталық  оккупациялық  әскери  топтың  құрамына  болған.  Барлығы  Кеңес  әскерінің 

құрамында 7 жылға жуық қызмет еткен. Бейсенбек атамыз қан майданда 2 рет ауыр контузия 

алған. 1945 жылы сәуір айында екінші рет Германияда Циммервалық деген қала төңірегінде 

немістің  «Тигр»  танкісінің  тура  көздеп  атқан  ауыр  снаряд  жарылысынан  III  дәрежелі 

контузия  алған.  Содан  21-ші  әскердің  ілеспелі  госпиталінде  емделеді.  Соғыс  барысында 

бірнеше  рет  жеңіл  жараланалады.  Олар  өмірге  қауіпті  болмағандықтан,  ұрыс  барысында 

жарақаттары  жазылып  кетеді.  1949  жылы  маусым  айында  демобилизация  бойынша  туған 

елге  оралады.  Елге  оралысымен,  еңбек  жолын  ұстаздық  қызметтен  бастайды.  Мұғалімдік 

қызметтен  қол  үзбей  жүріп,  Шымкент  қаласындағы  қысқа  мерзімді  мұғалімдер  курсын, 

пед.училищені, Алматы қаласындағы Абай атындағы пед.институтты сыртай оқып бітірген. 

1949-

1968  жылдары  Оңтүстік  Қазақстан  облысы,  Түлкібас  ауданындағы  «Рыбалко»  орта 

мектебінде  мұғалім,  оқу  ісінің  меңгерушісі,  1968-1978  жылдары  сол  ауданның  алтынсарин 

атындағы орта мектеп директоры, 1978-1980 жылдары Түлкібас станциясындағы Т.Рысқұлов 

атындағы  орта  мектеп-интернатының  директоры  қызметтерін  атқарған.  1985  жылдан  бері 

зейнеткерлік демалыста. Соғыстағы, бейбіт күндегі ұстаздық, қоғамдық еңбектері үшін Отан 

соғысының  I,  II  дәрежелі  орденмен,  20-дан  астам  соғыс,  еңбек  ерліктері,  естелік 

медальдармен,  төс  белгілермен  марапатталған.  ҚР  еңбегі  сіңген  мұғалім,  ССРО-ның, 

ҚазССР-нің  Халық  Ағарту  ісінің  озат  қызметкері,  Түлкібас  ауданының  құрметті  азаматы, 

Сталинград  қаласындағы  «Красный  Октябрь»  зауытының  құрметті  жұмысшысы  атақтарын 

иемденген.  Соғыстан  оралған  соң,  Бибайша  апамен  отбасын  құрады.  Бүгінде  тамырын 

тереңге жайған мәуелі ағаш сынды, Бейсенбек атамыз 12 ұл-қыздың ардақты әкесі, 40 немере 

мен 45 шөберенің аяулы атасы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

48 

I СЕКЦИЯ 

ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ТАРИХЫ БОЙЫНША ТАРИХИ ДЕРЕКТЕР ЖӘНЕ 

ТАРИХНАМА 

 

ИСТОРИЧЕСКИЕ ИСТОЧНИКИ И ИСТОРИОГРАФИЯ ИСТОРИИ 

ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ 

 

INTERNATIONAL RESEARCH AND PRACTICAL CONFERENCE «THE HISTORY OF 

THE SECOND WORLD WAR: NEW SOURCES AND INTERPRETATIONS (ON THE 

70

TH

 ANNIVERSARY OF VICTORY IN GREAT PATRIOTIC WAR)» 

 

 

ОБРАЗЫ ПОБЕДИТЕЛЕЙ В СОВЕТСКИХ И СОВРЕМЕННЫХ РОССИЙСКИХ 

ШКОЛЬНЫХ УЧЕБНИКАХ ИСТОРИИ  

 

В.В. Ковригин  

к.п.н., доцент кафедры социологии  

Липецкий государственный педагогический университет 

(Липецк, Россия) 

 

Тема победителей, их вклада в разгром фашизма – важнейшая в школьных учебниках. 

Несомненным  является  воспитательный  потенциал  таких  сюжетов.  Личный  пример 

служения  Родине,  общий  подвиг  народа  –  темы,  акцент  внимания  авторов  школьных 

учебников  на  которых  позволяет  «оживить»  историю,  вывести  её  с  событийно-

хронологического уровня на новый – личностно-значимый.  

Образ  поколения  победителей  в  школьных  учебниках  истории  Отечества  ХХ  века 

традиционно  занимал  особое  место.  В  первые  послевоенные  годы  в  школах  СССР 

рекомендованы к использованию в школах были учебники под ред. проф. М.В. Нечкиной [1] 

и  А.М.  Панкратовой.  В  учебных  книгах  первых  послевоенных  лет  подробно  представлен 

рассказ  о  подвигах  советских  солдат  и  партизан:  «На  призыв  товарища  Сталина 

откликнулись  тысячи  и  сотни  тысяч  советских  патриотов.  Люди  всех  профессий  и  всех 

возрастов  уходили  в  леса  и  вступали  в  партизанские  отряды.  Советский  народ  не  забудет 

имени  одной  из  первых  партизанок  —  московской  школьницы  Зои  Космодемьянской…Во 

время  одной  из  партизанских  операций  Зоя  была  захвачена  в  плен.  Её  подвергли 

чудовищным  пыткам,  но  никакие  пытки  не  могли  сломить  геройского  духа  советской 

патриотки.  Не  добившись  от  юной  героини  никаких  показаний,  гитлеровцы  решилиеё 

публично повесить. На месте казни Зоя обратилась к крестьянам, согнанным смотреть на её 

казнь,  с  горячим  призывом  уничтожать  фашистов.  «Не  бойтесь,  -  говорила  она,  -  с  нами 

Сталин. Сталин придёт!» [2, c. 387]. 

В  учебниках  сталинского  времени  также  приводятся  подробные  рассказы  о 

героических  подвигах  партизан  Шуры  Чекалина,  С.  Ковпака,  А.  Фёдорова,  активистов 

«Молодой Гвардии». Авторы всегда особо подчёркивали стойкость советских героев перед 

гитлеровцами:  «В  результате  предательства  и  провокации  организация  «Молодая  гвардия» 

была раскрыта и захвачена гестаповцами. Немцы подвергли юных подпольщиков страшным 

пыткам, но ни один из них не проявил слабости и малодушия. Фашистские изверги зверски 

замучили героев-комсомольцев, сбросили их живыми в шурф шахты глубиной в 53 метра»[2, 

c. 391]. 

Общепризнанной для авторов советских учебников первого послевоенного десятилетия 

стала  триада  источников  победы:  «Сталин  –  партия  –  советский  народ».  Причём  всегда 

подчёркивался  нерушимый  их  союз:  «Под  руководством  великого  русского  народа  на 

фронтах  Отечественной  войны  героически  сражались  украинцы  и  белорусы,  грузины  и 

армяне,  узбеки  и  туркмены  –  все  народы  необъятнойСоветской  страны.В  славной  семье 

 

49 

Героев  Советского  Союза  имеется  немало  имён  советских  патриотов  самых  различных 

национальностей. Русский лётчик трижды Герой Советского Союза Александр Покрышкин, 

украинский партизан Сидор Ковпак, белорус-партизан Сосновский, казах Тулеген Тохтаров, 

грузин Михаил Пахокидзе, латыш Янис Вильхельмс, эстонец Мэри, еврей Горелик и многие 

другие составляют ныне гордость народов Советского Союза.Отважные представители всех 

народов  СССР  бесстрашно  шли  в  бой  с  кличем:  «За  родину!  За  Сталина!».Советское 

государство,  созданное  в  результате  победы  Великой  Октябрьской  социалистической 

революции, в короткий исторический срок, под руководством партии большевиков, во главе 

с  величайшими  вождями  трудящегося  человечества  Лениным  и  Сталиным  обеспечило 

превращение нашей страны в несокрушимую крепость» [2, c. 402]. 

Образ  советского  народа-победителя  в  учебниках  послевоенной  сталинской  эпохи  – 

многонациональный,  что  прямо  подчёркивали  авторы  учебников.  В  эпоху  Н.С.  Хрущёва  и 

Л.И.  Брежнева  акцент  на  теме  единства  и  нерушимости  многонационального  советского 

народа в героической борьбе против гитлеризма уходит на второй план. Авторы стали чаще 

подчёркивать союз разных социальных слоёв в борьбе против гитлеровской агрессии. Так, во 

многих  учебниках  ключевым  стал  тезис  о  «нерушимом  союзе  рабочего  класса  и 

крестьянства» [3] как важнейшем источнике победы. 

Сюжеты  о  героической  борьбе  советских  партизан  и  солдат,  подробный  рассказ  о 

подвигах  некоторых  из  них  заняли  важнейшее  место  и  в  учебниках  послесталинского 

времени.  Рассказы  о  подвигах  Н.Ф. Гастелло,  И.Н.  Кожедуба,  А.И.  Покрышкина и  многих 

других стали неотъемлемой частью советских школьных учебников.  

 

Из  традиционной  для  ранних  послевоенных  учебников  триады  «Сталин  –  партия  – 

советский  народ»  в  эпоху  оттепели  выпадает  первый  элемент.  Авторы  всех  школьных 

учебников,  изданных  после  середины  50-х  гг.,  избегают  подробного  анализа  деятельности 

И.В.  Сталина  на  посту  Верховного  главнокомандующего.  При  этом  можно  отметить 

отсутствие  как  «дифирамбов»  вождю,  так  и  жесткой  критики  его  решений.  В  школьных 

учебниках  советской  эпохи  важнейшее  место  занимала  проблема  роли  Коммунистической 

партии в организации победы над врагом в Великой Отечественной войне. Во всех советских 

учебных  книгах  по  отечественной  истории  партия  рассматривается  как  «вдохновитель  и 

организатор  победы»[4].  Эта  концепция  оставалась  неизменной  на  всём  протяжении 

развития советского школьного исторического образования [5]. 

Коренные  трансформации  отечественного  школьного  исторического  образования, 

смена парадигм развития исторической науки обусловили и изменение образа победителей в 

школьных  учебниках.  Важнейшая  черта  такого  изменения  –  смещение  акцента  с 

героического  аспекта  на  мотив  жертвенности.  Наиболее  ярко  это  заметно  при  сравнении 

редакций  учебника  В.К.  Фураева,  выдержавшего  множество  переизданий,  начиная  с  конца 

1960-

х гг.  В  книге,  изданной  в  1987  г.  на  основе  почти  не  подвергавшихся  изменениям 

редакций предыдущих выпусков, автор повествует о героической борьбе советского народа и 

приводит  данные  о  потерях  Германии:  «Советские  Вооруженные  силы  в  течение  войны 

разгромили  506,5  немецких  дивизий  и  100  сателлитов  Германии.  Союзники  же  нанесли 

поражение  176  дивизиям.  В  войне  против  СССР  Германия  лишилась  10  млн.  чел,  что 

составило три четверти её общих потерь во второй мировой войне. Около 7 млн. советских 

воинов  участвовали  в  освобождении  11  европейских  стран  и  свыше  1,5  млн.  –  в 

освобождении  Северо-Восточного  Китая  и  Северной  Кореи»[6,  c.  41].  При  этом  данных  о 

потерях  советских  воинов  не  приведено.  Учебник,  вышедший  в  свет  в  1992  г.,  уже 

акцентирует внимание на других аспектах: «Смертельная опасность сблизила и объединила 

большинство  населения  СССР  независимо  от  социального  положения  и  национальности, 

поставила  миллионы  его  граждан  в  ряды  защитников  отчизны  или  тружеников  тыла. 

Проявив  способность  к  самопожертвованию  и  сохранив  веру  в  Победу,  народ  выстоял  в 

суровую  пору  испытаний.  Около  7  млн.  советских  воинов  участвовали  в  освобождении  от 

нацистской  тирании  11  европейских  стран  и  свыше  1,5  млн.  –  в  освобождении  Северо-

Восточного Китая и Северной Кореи. Только в борьбе за освобождение народов Европы и 

 

50 

Азии погибло более 1 млн. советских солдат и офицеров. Общие людские потери СССР во 

время  Великой  Отечественной  войны  составили  27  млн.  человек,  в  том  числе  потери 

военнослужащих Вооружённых Сил – 8,7 млн. человек» [7, c. 35]. 

Учебники  1990-начала  2000-х  гг.  отличались,  по  заявлению  самих  авторов, 

стремлением  к  «большей  достоверности».  Часто  это  стремление  принимало  формы 

сознательного отказа от подробного повествования о примерах героических подвигов солдат 

и  партизан,  а  также  акцент  не  только  на  героизме,  но  и  фактах  коллаборационизма.  Так, 

например, в учебнике В.А. Шестакова приведён рассказ о Русской освободительной армии. 

Представлены  данные  о  численном  составе  коллаборационистов:  «На  стороне  противника 

действовало  90  батальонов,  составленных  из  представителей  национальных  меньшинств 

СССР,  численностью  около  1000  человек  в  каждом,  а  также  7  дивизий  СС  из  украинцев, 

белорусов  и  прибалтов»  [8,  c.  208].  Тема  «нерушимой  дружбы»  представителей  всех 

национальностей единого советского народа уже не поднималась. 

Важнейшее  изменение  концептуального  содержания  отечественных  учебников 

последних  20  лет  –  отказ  от  концепции  важнейшей  роли  КПСС  как  организатора  и 

вдохновителя победы над врагом. Ни один российский учебник не отмечает специально роль 

коммунистов на фронте, не анализирует сущность и значимость политической пропаганды в 

войсках.Вопрос  о  роли  И.В.  Сталина  в  войне  в  отечественных  учебниках 

посткоммунистической  эпохи  освещается  в  рамках  концепции  личной  ответственности 

вождя за трагические поражения в начальный период войны. Большинство авторов учебных 

книг  по  истории  отмечают  просчеты  Верховного  Главнокомандующего,  его  недоверие  к 

донесениям  разведки  о  точной  дате  нападения  [9,  c.  268],  а  также  массовые  сталинские 

«чистки»  командующего  состава  армии,  нанесшие  серьезный  урон  боеспособности  [10,  c. 

229]. 

В  современных  учебниках  истории  для  российских  школ  наметилась  тенденция 

возвращения  особого  внимания  к  героизму  советских  граждан.  Начало  этому  послужило 

издание  учебника  Л.Н.  Алексашкиной  «Россия  и  мир  в  ХХ  веке»  [11]  в  2006  г.  –  в  книге 

отдельно представлена тема «Человек на войне». Авторы книги кратко представили сюжеты 

о подвигах героев фронта и тыла. Изданные в последующие годы учебники более подробно 

рассказывают об их подвигах. Так, например, в учебнике Н.В. Загладина сказано: «Особую 

роль  играл  героизм  советских  солдат.  В  наступлении  нередкими  были  случаи,  когда  они 

жертвовали  собой,  закрывая  своим  телом  вражеские  огневые  точки.  Так  поступили 

краснофлотец А.И. Ваганов, сержант В.В. Васильковский, рядовой Я.Н. Падерин… Широко 

известен подвиг дивизии под командованием И.В. Панфилова…» [12, c. 204]. 

Таким образом, если в первые послевоенные годы в школьных учебниках важнейшим 

был личностный пример служения Родине, то уже в последующие эпохи он перестал быть 

доминирующим.  Авторы  современных  российских  учебников  акцентируют  внимание 

больше на статистических показателях военных действий, стратегическом положении сторон 

в  годы  войны,  лишь  упоминая  имена  героев.  Однако,  в  последние  годы  наметилась 

тенденция возвращения личностного начала в школьный учебник. 

 

жүктеу/скачать 7,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: