Сборник материалов V международной научно-практической конференции
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ НАҚЫШТАҒЫ ЗАМАНАУИ КИІМ ҮЛГІЛЕРІ –
жүктеу/скачать 10,53 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ НАҚЫШТАҒЫ ЗАМАНАУИ КИІМ ҮЛГІЛЕРІ –
КИІЗ БАСТЫРУ ӘДІС ТЕХНИКАСЫНДА Г.О. Толубаева Ы.Алтынсарин атындағы дарынды балаларға арналған облыстық қазақ гимназия-интернаты, Павлодар қ., gulima_132013@mail.ru Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының орта білім беру мазмұнын жаңартуға байланысты өзінің тарихи-мәдени бастаулары мен этникалық дәстүрлеріне бет бұру әрқашан өзекті мәселе болды. Өткенді білмей-ақ, оны тиімді құру мүмкін емес, ал шын мәнінде болашақты құруға болмайды. Қазақ халқының шығармашылық базасының көптеген элементтері этностың қалыптасуында маңызды рөл атқарды. Қазіргі уақытта олар рухани даму, қазіргі қоғамның табысты жұмыс істеуі үшін мәдениетіміздің басты рөлін атқарады. Қазақ халқының мәдени мұрасының маңызды бөлігін қазақ халқының шығармашылық мәні мен эстетикалық талғамын көрсететін сәндік-қолданбалы өнер құрайды. «Бізге өткенді көріп, болашақ контурын көру керек... Біз жаңа дәуірдің озық қазақ мәдениетін, әлемдік мәдениеттің құндылықтарымен үндесіп, қалыптастыруға міндеттіміз», - деп атап көрсетілген Қазақстан Республикасының мәдени саясат тұжырымдамасында [1]. Бүгінгі таңда біздің замандастарымыздың міндеті қолданбалы өнер бұйымдарын сақтау ғана емес, мүмкіндігінше халық шығармашылығы дәстүрін қайта жаңғырту болып табылады. Халық шығармашылығы дәстүрін жаңғыртуда өнер сабақтары үлкен рөл атқарады. Халық өнері түрлері мен жанрлары бойынша өте алуан түрлі. Бүгінде халық дәстүрлері мен қолөнерінің қайта жандануына үлкен қызығушылық бар. Қазақстанда халық кәсіпшілігінің алуан түрлілігі бар, әр облыста бейнелеу өнері мен қолданбалы қолөнердің өз дәстүрлері бар және ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Тоқу, ши тоқуды дайындау, киіз басу – бұл педагогқа негізгіге алуға болатын қазақ халық қолөнерінің толық емес тізімі. Білім берудің басты мақсаттарының бірі қазақстандық бірегейлікті қалыптастыру болып табылады. Демек, ЖББМ міндеті-әр түрлі халық кәсіпшілігінің даму тарихын сақтау және беру. Оқушылар өз мәдениетінің бастауын білуі керек. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектепте өнерді оқытудың мазмұны мен әдістерін жетілдіру мақсатында көркем білім беру және тәрбиелеу саласында зерттеулер белсенді жүргізілуде. Оқу бағдарламалары, оқулықтар, әдістемелік құралдар, ғылыми-әдістемелік ұсынымдар әзірленді. Сәндік-қолданбалы өнер құралдарымен балаларды тәрбиелеу мәселелері бойынша зерттеулермен танысу, тұлғаны дамытудың маңызды құралы ретінде қарастырылатынын көрсетті. Соныменқатар «Рухани жаңғыру» бағытының нәтижесінде сәндік-қолданбалыөнердіоқуүдерісінде, сондай-ақкәсіпкер ліктіңзаманауиқалыптасуындаэкономикалықүдерістепайдаланудыайтарлықтайкеңейтугебола ды, осылайша орта немесешағынбизнестідамытуғаболады. Бұлміндеттішешуқұралдарыныңб ірітоқыматалшықтарын, атапайтқандақойжүндіқолданаотырып, сәндік-қолданбалыөнердіоқыту мен тәрбиелеудепайдалануболыптабылады. Қой жүніненәр түрлі бұйымдарды жасауға болады.Көшпелітәртіпадамныңтабиғатпенүйлесі мдіөмірсалтынанықтады. Қойжүні мол болса, казактарәртүрліқолданыстағы ерекшетапқырлық пен қиялдыкөрсетеді. Жүн, өзініңэкологиялылығына, табиғиқолайлықасиеттерінебайланыстык өшпеліөмірсалтыжағдайындамаңыздықұрылысматериалынаайналды. Жүнненжасалғанбұйым дардыжасауөнері, этномәденикөркем-технологиялықескерткішкеие бола отырып, үйортасыны ңбүкілзаттықәлемінеайналды [2]. Қазақстандық қолданбалы жұмыстардың талдауы қазіргі уақытта жүннен жасалған бұйымдарды жасау бұрын-соңды болмаған көркем бумның басынан кешкенін көрсетті. Сәндік- қолданбалы шығармашылық саласындағы заманауи суретшілер жүннің табиғи сапасын лайықты бағалай отырып, осы экологиялық материалды қолданбалы өнердің эксклюзивті туындылары үшін пайдалана бастады. Олар түрлі-түсті үйлесімдер, ою-өрнекті шешімдер үйлесімділігіне назар аударатын көркем киіз маталарды жасайды; олардың композицияларында этникалық белгілер-символдар, абстрактілі мотивтер, жартастағы гравюралардан сюжеттер және авторлық қиялдан туындаған басқа да тақырыптар басым. Қазақстанда киіз басу, тоқу және ши тоқуды дайындау техникаларында тоқыма талшықтарынан қазіргі заманғы көркем шығармалар жасаумен Әлібай мен Сәуле 282 Бапановтар отбасыларыайналысады. Суретшілерқазақтардыңхалықөнерініңдәстүрліматери алдарымен – киіз, иірімжіптерменжұмысістеудіңежелгітехнологиялықәдістерінпайдаланады, бұлреттепоэтикалықпейзаждар мен жанрлықкомпозициялар, реалистікжәнефантастикалықна тюрморттаржасайды. Олардыңкиізденжасалғанжұмыстары-қазақұлттықдәстүрлерінжаңғырту. ГүлжанатҚабижанова, ГүлшатДжураева, Наталия Баженованыңшығармашылықтарыерек ше. Оларкиіздіәртүрліматериалдарменбіріктіреді: жібек, органза, мақта, зығыр. Қазіргісуретшілерқазақтардыңжүнненжасалғанбұйымдардыжасаудыңдәстүрлітехнол огияларынғанақолданбай, соныменқатаркиізматалардыжасаудыңөзіндіктәсілдерінойлап тапты. Мысалы, ағайындыАнкауовтарстаноктыөнергежақын технология бойынша панно жасайды,ондаболашақ, жарықжәнесюжеттіктақырыптарберіледі. Көптегензаманауисуретшілерқазіргізаманғыөнертүріне – жүнменкескіндеугеназараударады. Яна Богданова-танымал шебер және оның жүн картиналары шығармашылықтың қадірін түсінетін адамдарға деген құрметке ие. Жүннен жасалған гүлдер, әртүрлі жүн маскалары, жүн пиондары, жүн түймедақ және ирис. Сюжеттіксуреттер де бар. Жүзжылбойыбүкіләлемдетүрлі-түстіқойжүніменқарым-қатынасадамдарғажанкүйзелісін , күйзелістіжеңуге, тепе-теңдіктіалуға, шығармашылықпенашуғажәнежүнменкескіндеукезіндеш абыттыңұшуынсезінугекөмектеседі,өйткенібұл процесс соншалықтысерпіндішығармашылық! - жүнменсуретсалатынадамбелгілібіршеңберменшектелмеген, оләрқашаноныңжаныныңқажетті ліктерінесәйкескелетінтүсгаммасын, қазіргісәттеоныңжағдайынаеңжақынсюжеттіпайдаланады. Жиһазғаарналғанжамылғыданжәне интерьер бұйымдарынанбастаппрактикалықмақсаттағы қолөнербұйымдарыныңассортиментіөтекең. Қолөнершілеркәдесыйөнімдерін, шыршаныжәнеә ртүрлібалаларәшекейлерін, қуыршақтарды, кәдесыйлардыдайындайды. Мысалдаршексіз. Ин новациялықтехнологияныңзаманауиәзірлемелеріжылдыңкезкелгенмаусымындашағынкеңістікт ежәнеқалыптыфизикалықшығындарменкиізшығаруғамүмкіндікбереді Қазақтыңтоқыматалшықтарынқолдануарқылысәндік-қолданбалыөнертеориясынзерттеу«Мұ рагер», «Көне дәуірі», «Көктем аруы» киім үлгілерімен әшекейбұйымдарықазіргізаманғасайкеу дешелеріжәне т. б. технологияжәне көркем еңбек сабағында жасауғамүмкіндікберді. Дарынды балаларға арналған Ы. Алтынсарин атындағы облыстық қазақ гимназия- интернаттын оқушылары «Рухани жаңғыру» бағытына сүйене отырып, киім жасау үлгілерін көздеді. Басталар алдында түрлі шығармашылық идеяларды дамыту мен шабыттандырудың бастауы болып табылатын бұйымдар дайындауды анықтады. Бесінші, жетінші, сегізінші және тоғызыншы сынып оқушылары өздерінің шығармашылық жұмыстарын бірыңғай оқушыларға арналған мектеп киім үлгісі, пальтоны, жұмсақ ойыншықтар мен әшекей-бұйымдарды дайындаудан бастауды шешті. Бұйымдарды жасау үшін жұмыс орны дайындалды – үстелдің беті ауа-көпіршікті полиэтиленмен төселді. Үстелдің беті бұйымды орындау және қажетті құралдар мен материалдарды тарату үшін 2х3 метр үлкен мөлшерде болуы тиіс. Бөлмеде жақсы жарық болуы керек. «Мұрагер» атты, заманауи ұлттық стиліндегі бірыңғай мектеп формасы төменде келтірілген ретпен орындалды. Бірінші кезең-дайындық: - киімнің эскизін әзірлеу, түс акценттерін анықтау; - құралдар мен материалдарды дайындау; - жүннің шөгуін есептеу. Екінші кезең – бұйым негіздерін орналастыру: - «Жібек» аттытабиғиматериалдыорналастыру». Үшіншікезең – киімбөлшектеріннақтылау: - мектепформасыныңэмблемасы мен рәмізінбаспақұралдарымендайындау (Ы. Алтынса- ринпортреті). Төртіншікезең-алдын ала басылғандайындамалар: - ыстықсабынерітіндісіндайындау. Бесіншікезең-дайындаманытексеру: - бар болғанжағдайдаақаулардытүзету (бос орындардыжүнментолтыру, панно жәнет.б. пысықтау). Алтыншыкезең-өнімдікептіружәнедайындау: - жүнненбасылғанбұйымдыкептіру; Жетіншікезең-соңғыпішудайындамалары: 283 - ыстықсабынерітіндісіндайындау; - дайындаманысабынерітіндісіменмайлау; - қолменбасылғанбұйымдар; - үстелтуралыдайындаманы 100 реттен кем емесағарту. Сегізіншікезең-мектептіңбірыңғайформасынегізініңсоңғыкезеңі: - шаю ; - блокираторлардыашу, «Мұрагер» нысанын беру-әйелдеркеудешесі, ерлеркеудешесі, белдігі бар белдемше; - Бұйымдардыкептіру. Тоғызыншыкезең - «Мұрагер» бірыңғайұлттықмектепформасындағыбұйымғаэмблеманыбек іту, бұйымдысоңғыресімдеу. Қойжүніненжасалғантабиғибұйымнанұлттық, қазіргізаманғы - қазақтыңбірыңғаймектепформ асынқұруүдерісі. Еңбекті көп қажетсінетін қиын жұмыс үдерісі нәтижесінде қой жүннен жасалған «Мұрагер» киімінің авторлық бұйымы шығармашылық оқу саласында ерекше орын алды. Сондай-ақ қой жүнінен жасалған басқа да көптеген бұйымдар жасаланып оқушыларға болашақ бағдар «Рухани жаңғыру» оқу барысында патриоттық, эстетикалық және бейнелеу өнер талғамын арттыруға бас үлесін қосты. Басқа да көптеген авторлық жұмыстар шығармашылық пен жаңа идеялардың дамуы үшін шабыттың үлкен бастамасы болды. Оқушылар авторлық жұмыстар жасап, төмендегі кестеде көрсетілген жүннен жасалған бұйымдарды жасау бойынша барлық шығындарды есептеді. жүктеу/скачать 10,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|