Сборник упражнений для школьников общеобразовательной школы с русским языком обучения «Bilimsema» баспасы Алматы, 2020

84
Причастие принимает притяжательные формы (тәуелдік жалғау)
Есім-
ше
менің/
біздің
сенің/
сендер-
дің
сіздің/
сіздердің
Оның/
олар-
дың
-ған/
-ген 
-қан/
-ген
Менің
барға-
ным
белгілі.
О моей 
пойызке 
знают.
Сенің
барғаның
дұрыс.
Ты
должен
пойти.
Сіздің
барға-
ныңыз
дұрыс.
Вы
должны
пойти.
Оның
барға-
ны
дұрыс.
То, что он 
пой дет – 
это пра-
вильно.
Біздің
барға-
нымыз.
дұрыс.
То, что 
мы пош-
ли – пра-
вильно.
Сендердің
барған-
дарың
дұрыс.
Вы
должны
пойти.
Сіздер-
дің бар-
ғанда-
рыңыз
дұрыс.
То, что 
вы пой-
дете   – 
это пра-
вильно.
Олар-
дың
барған-
дары
дұрыс.
То, что они 
пойдут – 
это пра-
вильно.
-атын,
-етін
Менің
бараты-
ным
белгілі.
Известно, 
что поеду 
я.
Сенің
бара-
тының
белгілі.
То что, 
вы по-
едете,
точно
извест-
но.
Сіздің не 
айтаты-
ныңыз 
белгілі.
Извест-
но, что 
вы ска-
жете.
Оның 
не жа-
затыны 
белгілі.
Что он 
напишет – 
это извест-
но.
Біздің
бараты- 
нымыз
белгілі.
То, что 
мы
поедем – 
известно.
Сенің
бара-
тының
белгілі.
Извест-
но, что 
ты по-
едешь. 
Сіздер-
дің не ай-
татында
рыңыз
белгілі.
Извест-
но, что 
вы ска-
жете.
Олар-
дың
не жа-
затын-
дары
белгілі.
Что они 
напишут – 
это извест-
но.
-ар, 
-ер,
-р, 
-мас, 
-мес 
-бас, 
-бес 
-пас, 
Менің
бара-
рым/
барма-
сым
белгісіз.
Неизвест-
но, поеду 
я или нет.
Сенің
барарың/
барма-сың
белгісіз.
По-
едешь 
или не 
по-
едешь 
ты –
неиз-
вестно
Сіздің 
не айта-
рыңыз 
белгілі.
Извест-
но, что 
вы ска-
жете.
Оның 
не 
жазары 
белгілі.
Что он 
может 
написать 
известно.
Сендер-
дің
айтар-
ларың
белгілі.
То что 
вы не
скажи-
те – это
извест-
но.
Сіздер-
дің не
айтар-
лары-ңыз
белгілі.
Извест-
но, что 
вы ска-
жете.
Олар-
дың
не 
жа-зар-
лары
белгі-лі.
Известно, 
что он на-
пишет

85
Запомните!
К формам притяжательности (тәуелдік), падежа (септік), числа (көптік) причастия, 
так же, как и к именам существительным, могут присоединяться вспомогательные слова. 
Сравни: 
Отан үшін – менің оқы+ған+ым үшін.
Сабаққа дейін – оқы+ған+ым+а дейін.
Жағдайыма байланысты – жаз+ған+ым+а байланысты.
Менің оқы+ған+ым үшін – за то, что я прочитал,
оқы+ған+ым+а дейін – до того, как я прочитал,
 оқы+ған+ым+а байланысты – в связи с тем, что я прочитал.
1.  Зат есімді есімшемен ауыстырыңдар.
Үлгі:  Алматыға    байқаудан    жүлделі    орын  алған  оқушылар    барады.  -Алматыға  
байқаудан жүлделі  орын алғандар барады.
1.  Бассейнде суда жүзген балалар көп ауырмайды.
....................................................................................................................
2.  Кассаға тұрған жолаушылар тез билет алды.
....................................................................................................................
3.  «Көшпенділер» фильмін көрген адамдар алғыс айтты.
....................................................................................................................
4.  Тәуелсіздік үшін күрескен қазақ батырлары есімін халық мәңгі есте сақтайды.
....................................................................................................................
5.  Жарысқа кімдер қатысады? – Қалалық олимпиадаға жүлделі орын алған оқушылар 
қатысады.
....................................................................................................................
6.  Мектепке  кімдер  қабылданады?  –  Қазақ,  орыс  және  ағылшын  тілін  жақсы 
меңгерген  үміткерлер қабылданады.
....................................................................................................................
7.  Бағалы  сыйлық  кімдерге  беріледі?  –  Өз  мектебінің  өмірін  жан-жақты  жеткізе 
білген оқушыларға беріледі.
....................................................................................................................
2.  Етістікті тәуелдік жалғаулы есімшеге өзгертіңдер. Кестедегі сөздерді қолданыңдар.
дұрыс болды, бәрімізге ұнады, жөн

86
Үлгі: Оқушылар алдында  Әсет домбырада ойнады. Оқушыларға  Әсеттің домбыра-
да ойна+ған+ы  ұнады.
1.  Астана Ақмолаға көшірілді. 
....................................................................................................................
2.  Адам баласы дүниені ана тілі арқылы таниды.
....................................................................................................................
3.  Ол мұғалімдердің сөзін қайталап айтып берді.
....................................................................................................................
4.  Сендер оқуға кірістіңдер.
....................................................................................................................
5.  Серік ата-әжесінің ауылында болады.
....................................................................................................................
6.  Мектепте оқушылар жол ережелерін оқиды.
....................................................................................................................
7.  Қазақстанның өз ғарышкерлер тобы болады.
....................................................................................................................
8.  Мектеп қабырғасында оқушылар кәсіптік білім алады.
....................................................................................................................
9.  Бастауыш сынып балаларына тегін тамақ беріледі.
....................................................................................................................
10. Мен әндер байқауына қатысамын.
....................................................................................................................
11. Сен мектепке өз достарыңмен барасың.
....................................................................................................................
12. Сіз  еліміздегі  бейбітшілік пен келісімнің  жаршысы  болдыңыз.
....................................................................................................................
3.  Төмендегі  сөйлеу  жағдаяты  бойынша  алғыс білдіріңдер. «алғыс айтамын» сөз 

жүктеу/скачать 1,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: