18
Ата жолын қумап па едік біздер де,
бір анадан тумап па едік, білсеңдер!
ЕЛ аЙТаДЫ
Көп болып ойлы күннен тойлы күнім,
Жақынға жақпай жүр ме кей қылығым:
«Ар керек ер жігітке, айбар керек,
азырақ айла керек, – дейді, – бүгін!»
Өзін де тек жүрудің көре ме мін,
аз емес, «аңғалсың-ау!» – деген ерің,
Қарамас алды-артына біреу дей ме,
білмейтін өз басына не керегін.
Ағайын оқта-текте келетін кей,
айтады, айтады ақыл мен өтінбей:
«Апыр-ау, біле білсең кім едің сен
Күштіге қарсы келе беретіндей?
Жүрердей ортамызда шу ғып бөлек,
Өзгеден осы біздер тудық па ерек?
Қатардан қалмауға да, арбауға да,
балаңды алдауға да қулық керек!»
Біреуі айтқызбай-ақ келеді де,
ақысыз үйретеді мені егіле:
«Билікке жетіп алмай, бекіп алмай,
Әсіре ақтығыңның керегі не!»
Осылай қатарласым, алдымдағым,
Көрдің бе, бір басымды дал қылғанын:
«Жолына бақ-дәреже жұмса!» – дейді, –
адамдық, адалдық пен ардың бәрін!
Біреуі: көрмейсің деп өзгелерді,
Көп кейін кәдімгідей сөзге келді.
Бәрінің: «Ел сияқты болсаңшы!» – деп,
айтқалы тұрғандарын сезгем енді.
Ақылы көкейіме қонар ма деп,
Әйтеуір, әлі күнге олар да әлек.
Ғұмыры қулығыңа құлықсыз жан
ақыры өздеріңдей болар ма деп.
Осылай жерлей бере, «жөндей» келе
енгізбек бір өзгеріс әр бейнеңе.
...Өзеуреп, «ел сияқты бол!» – дегенше,
Болмайды бәрі келіп мендей неге?
19
БІР ТанЫСҚа
Айтарыңды айта да алмай тік қарап,
Өмір сүрген боласың-ау бұқпалап:
Берер текке бақыты жоқ тірліктің,
Тым құрыса жер өртеп те шықпады ат.
Сүтпен сіңген мінезде ме бар кінә?
Тірлігіңе түсінбедім дәл мына.
Үнсіз жүріп ұтқаның да ендігі
Шыққаның да белгілі жұрт алдына!
Бойға дәт қып бұйырғанын алдағы ас,
Бітеу кеуде біреу де емес барға мас.
Батыр деп те сырттан саған сүйсініп,
Кәпір деп те ешкім, тегі, қарғамас.
Қалдыратын соқпағың жоқ, сүрлеу де,
Біреу деп те айта алмайсың құр кеуде,
Тілім тіпті бармай отыр сонда да
Сендейлерді тірлік кешіп жүр деуге.
ӨЗІмЕ аЯн
Жұмысым жоқ жұмағы, тамұғында,
төрт құбылаң түп-түгел қалыбында,
Кісі болып сен де бір мұңға батып,
қас қағым сәт тірлікке налыдың ба?
Жұмсақ төсек, жылы орын, жайлы мекен,
бола алады сен үшін қайғы не тең!
Күні-түні өз қамың ойлайтының,
тойлайтының дәреже, байлық екен...
Қателікке, белгілі, ұрынбасың,
Құдай берген қия бір тұғырдасың.
Ішін тартқан дүние қатерінен
қымбаттырақ өзіңнің жұмыр басың.
Сұмдықтарды сезесің ел білмейтін,
есік те жоқ, тесік те – сен кірмейтін.
Адамға да жолықпай жүрсің білем,
айтқаныңа, әйтеуір, көндірмейтін.
Қамқор болар әзірге бар ағаң да,
Қарағың да келмейді қара нанға!
Тең атаның ұлы едім дейтіндері
шылбырыңды ұстауға жараған ба!
21
20
Кемел шағың толысқан, толған анық,
көтермелеп, қашан біз қолдамадық, –
Ауыздыға сөз бермей сен кеткенде
Майқы билер баяғы жолда қалып;
Ілгеніңді айтып ел, күлгеніңді,
жүрсің бүгін жасап-ақ білгеніңді.
Ал мен болсам, қиналам әлі күнге,
сендейлерді, біле алмай, кім дерімді!
Белгілі ғой жамандай алмайтыным,
Жақсы деуге – тағы да бармай тілім.
Мына сенің сортыңа адамдардың
Қосатынын білмедім, қандай түрін!
Биіктесің өзіңше, мінбедесің,
біліктілер санында бір келесің.
Тірі жүріп, тек қана, өзіме аян
сендейлердің біреуін күндемесім!
* * *
1
Ақ жаңбырдың жалықпай жауғаны ұнап,
жатайықшы шалғынды тауда құлап,
алды-артыма қаратпай, айналайын,
алып кетші ауылдан аулағырақ.
Тағат деген таусылды-ау сен келгелі,
аулағырақ алып кет елден мені.
Жүдетсе де, шыдайын, түлетсе де
серіліктің соңғы бір сергелдеңі!..
Айтылған сөз шын ба еді, жалған ба еді? –
аулағырақ алып кет, қарғам, мені,
Жатсын, тіпті, құлаққа талып жетіп,
Алакөлдің алқына алған демі...
Дертке дауа болған ба сұрап алған,
Неге бәрі елеңдеп тына қалған? –
Жалықтым ба, білмеймін, жабықтым ба,
алысырақ алып кет... мыналардан.
2
Көкірегім тұрғанда өртенгелі,
ертіп алып кетіп ең, еркем, мені,
Жұмағыңа айналып жүре берген
Алатаудың көк ала, көркем белі.
21
Құлаққа ұрған танадай тына қалған
көңілімде бар еді бір-ақ арман...
Мен ғашық ем шынында, дөңді асып ем,
шөл басып ем... таудағы тұмалардан...
Алматының шуынан аулағырақ,
бауыр тосып жатып ек бауда құлап.
Көзіміздің алдында күркіреп қыр,
сіркіреп бір жаңбырдың жауғаны ұнап.
Жаңғырыға жарысып желмен әнің,
ақтарып ем алдыңда мен де бәрін.
Елеп пе едік сонда біз ел ішінде
екеумізден бақытты пенде барын!..
СамаРҚанҒа СЕн нЕГЕ БаРмаЙ ҚаЛДЫҢ?
Бұрылған балдырғаным, – талдай балғын,
бұйырмай қойды-ау дәмі шалғайлардың! –
Уәде беріп тұрып, ере тұрып,
сен неге Самарқанға бармай қалдың?!.
Уәде бере тұрып, көне тұрып,
айтар деп кім ойлаған сені өтірік,
Соншама сенгеніме, енді егіле,
біржола жүрсін деп пе ең мен өкініп?
Қасыңда құрақ ұшқан жанды көрмей,
қалқам-ай, қалай ғана қалдың ермей?
Жұптасып жүрмес пе едік біз де бүгін
Самарқан барып қайтқан барлық елдей!
Шағынам енді, жаным, өзге кімге,
Жас толып шыға келді-ау көзге мүлде,
Уәде бере тұрып, ере тұрып,
айнып-ақ қалғаныңды сезгенімде.
Себебі болды деп бір бармайтындай,
азырақ не де болса, алдай тұрмай, –
Самарқан сапарына сақтап жүрген
көп сөзім көкейімде қалды айтылмай!..
Жаным-ай, жағада өскен талдай балғын,
бұйырар дәмі қашан шалғайлардың!
Уәде бере тұрып, ере тұрып,
қайтейін, Самарқанға бармай қалдың!..
23
22
ЖаҒаЛаУДа
Қол ұстаса қыдырып сан кететін,
Жамыраса жалықпай әндететін
жағалауда келемін жалғызсырап,
шығар ма деп сыпыра шаңды етегің...
Жаға жаққа көп болған бармағалы, –
Суы азайып қалса да арнадағы,
ақ бұлақ бар ағысын қызықтайтын,
біз ықтайтын – жаңбырда – тал бар әлі...
Оқта-текте орнында бір ырғалып,
бәйтерек тұр баяғы қырын бағып,
Су перісі сияқты сүңгіп ойнап,
Ай қарайды айдыннан күлім қағып.
Баяғыдай көңіл де дала құмар,
ымырт басқан өңір де қара мұнар,
етегіңді еріксіз қақтыратын
қара жолдың бұрқылдақ шаңы әлі бар...
Жылдар, шіркін, үзді ме шын күдерді,
көкірекке қайдағы мұңды берді.
Қол ұстаса екеуміз көп қыдырған
жағалауда жабырқап жүрмін енді.
ТҮСІмЕ ЕнІП ШЫҒаСЫҢ
Осылай да боларын білген едім:
Түсіме еніп шығасың күнде менің,
Құшып-сүйіп жүремін баяғыдай,
қызығына қана алмай гүл-дененің.
Баяғыдай ес кетіп мүлде менен,
балдан тәтті шақтарды күнде көрем.
Шырт ұйқыдан оянам желпіп қалып,
шәйі көйлек етегі бүрмелеген.
Түсімде ме, біле алмай, өңімде ме,
құшағымда тұрады жеңіл дене,
Әлденеге жүрегім алып-ұшып,
ән де шырқап оянам, көңілдене.
Сусып шығып біресе құшағымнан,
сұмдық шошып оянам құса-мұңнан.
Қараша үйім ұқсайды қара орманға,
қараңғыны қармана құсы ағылған.
23
Құпия емес ешкімге бөтендігің,
емексітіп қайтесің бекер, күнім:
Анық сезіп жатамын түсімде де
бұл бақыттың баянсыз екендігін.
КӨП ҚаРаДЫм
Аязда аяқ тоңып, күш те кеміп,
жігіт тұр темекісін тістене еміп,
алаңдап зәулім үйдің есігіне,
атылып шығатындай іштен елік.
Қараумен сағатына ара-тұра,
қалмай да бара жатыр тағаты да.
Қос қолын қолтығына тығып алып,
билеген болады өзі ара-тұра.
Апыр-ау, талшық алып тек үміттен,
баяғы мен ғой мынау сені күткен.
Өзіңді бір көргеннен түндерге ерген,
бойына жігіттіктің желі біткен.
Аумайды қалпағы да басындағы,
(Ауылдан келгендігін жасырғаны).
Ақ үйден атып шыққан анау қыз да
сенсің ғой, сенсің... жиырма жасыңдағы.
Апыр-ай, өзіммін бе, басқамын ба?
(Өмір-ай, өте шыққан қас-қағымда!)
Ақ үйге кіріп, қайта шықпақ едің,
сарғайтып сыртқа мені тастадың да.
Мені сен осылай да жазалап ең,
көңілден өшті-ау қайғың азабы әрең.
Онда мен өз жолыңда өлуге бар,
махаббат дегеніңе тазарақ ем.
Онда мен қазіргіден бөлек едім,
(Қайтейін, біле тұра, елемедің),
Өзімдей сүйе алмас деп ойлайтын ем,
жырдағы Қыз Жібектің Төлегенін...
Кеттің сен. Сол кеткеннен тоқтамадың,
арада жылдар өтті, жоқтамадым.
...Сыртынан жаңағы бір жас жігіттің
қызығып енді бүгін көп қарадым...
25
24
* * *
Өзгеріп шыға келіп өмір бірден,
қалмады дейсің, қалқам, көңіл кімнен,
Әп-сәтте алабұртып төңірегім,
қаншама еңіредім, егілдім мен!..
Қамығып көрмегендей бірі мендей,
кешегі қатарласым – бүгін ермей,
Әп-сәтте қала берем шөгіп іштей
көңілім бордай болып үгілердей.
Тірлікте нала да бар, жала да бар,
шақ та бар жұрт ішінде дара қалар, –
Амалсыз өзін-өзі оққа төсеп,
Жүрегің жазылмастай жараланар.
Аямай сен де бүгін тілімдедің,
оған да бүлінбедім, бүгілмедім –
неғұрлым жарам ауыр болған сайын,
шығып жүр ашығырақ үнім менің!
Ағаңды алдамаған бүгінде кім,
оған да бүлінбедім, түңілмедім, –
Көңілім қалған сайын – барған сайын
өтімді бола түсіп жырым менің!
* * *
Апыр-ау сол бір шақ қайда,
айнала тірлік – бәрі айқын,
шашыңнан сипап мап-майда,
мақтана жұртқа қарайтын?
Қаланы кезіп кештетіп,
қарамай жанға мұндайда,
егіле сүйіп, ес кетіп
егіле құшқан түн қайда?
Айтуға бәрін сөз қайда?
Көз қайда өзім сан өпкен?
Қойсақ па тегі, созбай да,
озбай да енді әдептен!..
* * *
Не бітірем үй жаққа ерте барып,
еркелегім келеді, еркем, анық.
Осылай бір оңаша отырайық,
жүз граммен өзекті өртеп алып...
25
Кеше біздер еліктей еркін едік,
екілене жүйткитін жер тіледік...
Бақыт болып басыма қона алмадың,
бола алмадым серігің – серті берік...
Дәл осылай күй кешкен біз ғана ма, –
бұлдану да жарасқан қыз балаға...
Сияқты еді шығарда жаны бірге,
әлі күнге күйеуің қызғана ма?
Оңашада осылай егілесің, –
(Мені де іштей талай бір жеді кешім).
Өзіңе арнай беретін өлеңімді
жасырынып оқитын көрінесің...
Мен де саған қанша жыр арнамадым,
құлағыңа жетті ме зарлағаным? –
Сергелдеңге біздерді салып қойған,
қарағым-ай, құдайға бар ма амалың!..
ҰнамаДЫ
Кеудеңде жүрек асты көл шымырлап,
Сыртқа бір шықпай қалай көнсін ырғақ;
«Өзгерді, өзгергенін көз көрді!» – деп,
айтатын күнде маған жел сыбырлап.
Бұл шақта біліп болған сырыңды айқын,
көк терек құлағыма сыбырлайтын.
Түнере күңк ететін сені мінсіз
сіңірген құшағына жылымдай түн.
Көрмеген ғұмыры айтып өсек елге,
сонда бір сыр алдырды-ау көшелер де...
Зар қақты орындықтар астымызға
көнелеу газетті сен төсегенде.
Жігіттік жорығында жиі алдаған,
жұлдыз да тіл қататын ұяң маған,
Ай ғана көлегейлей берген жүзін,
сені де жамандыққа қия алмаған.
Кім білсін, күлгені, әлде жылағаны,
булығып естілетін бұлақ әні.
...Әйтеуір, біздің бірге жүргеніміз
айнала тіршілікке ұнамады.
Қарға аунаған түлкідей түлеп те мен,
Қызығы мол қанша бір түн өтпеген!..
27
26
Жүдетпегем, мен сені, тірлігіме
үлбіреген үміттей гүл етпек ем.
Кеудемдегі осынау ұлы күшпен,
тұнығым деп келіп ем тұрып ішкен.
...Арғы жағы өзіңе белгілі ғой,
түк айта алмай тұрмын-ау, тынып іштен!..
* * *
«Кетті-ау, – депсің, – берекем де»,
Көздегі ыстық жас па, тегі?
Жылатарың мен екем де,
жұбатарың басқа ма еді?
Аңдамапсың мүлде-мүлде,
аңғармапсың алда күнді, –
аясын деп жүргеніңде,
алданып-ақ қалғаныңды.
Ендігінің бәрі бекер,
керегі не асыра әрлеп,
Адал сөздің әрі кетер,
жалғандықты жасырам деп.
* * *
Барарсың да батыл үдеп,
түсер бір кез ой басқа,
ар азабы ақыры кеп,
өкіндірмей қоймас та.
Барлығын да еске аларсың,
біраз жылдар өткізіп.
Амал, қанша, кеш қаларсың,
Көзден ұшып көп қызық.
Арманым деп, аймалаған
адам таппай кешқұрым,
боларсың бір айлап алаң,
ішіңді өртеп ескі мұң.
Ас та батпай ішер мынау,
ішіңде бір жанғанда от,
мен есіңе түсермін-ау
алыстағы арман боп.
* * *
Жәудіреген көздеріңді,
сөз, деміңді іздедім,
27
Тигізбеген өзге еріңді
кездеріңді іздедім.
Тал шыбықтай бой, түріңді,
О-ой!.. Тіліңді іздедім.
«Армансызбын!» – дейтініңді,
кей түнімді іздедім.
Алғаш атқан таңдарымды,
талған үнді іздедім.
Құшағымда қалғаныңды
Жанғаныңды іздедім.
Мен жүретін өз қасыңда
қалды-ау алыс сол шақтар.
Соларды ойлап, көз жасың да
әлі талай моншақтар.
* * *
Балалық шақтай кешегі
бұлдырап барып жоқ болған,
ол да бір ғажап кеш еді
жаныма өшпес от қонған.
Аймалай құшып тұрғанда,
айнала балқып, түн ысып...
Тірі жан жоқтай бұл маңда,
тұрушы ек тілсіз ұғысып.
Сағымдай бәрі өтті ағып,
аш-көңіл жұртта қалды ұлып.
«Ғашығың едім...» – деп барып,
үзілді бір үн жаңғырып.
* * *
Көз жасымды, ақыры, көп көрді ме деп бақ-тағдыр,
Сандуғашым сен бе деп ем сарғайғанда тапқан бір,
Түндер бойы кірпік ілмей шығушы едім, деп тілеп:
«О, Жасаған, ұзағынан, сүйіндір де шаттандыр!»
Қандай қырсық, қарағым-ай, айналдырып жүр бізді,
тұнығымды кім лайлап, аяқ асты кім бұзды?
Сен еді деп қалай айтам, қалай айтам енді мен,
ақ періште сияқтанған күнәдан пәк бір қызды?
Сені сүйген жүрек еді жалғыз ғана қаруым,
«Жаным» деп ем, «барым» деп ем, ақ дидарлы аруым.
Ақыры кеп жылан болып шыққаның ба, шынымен,
Кеудеме әкеп құя салған кесапаттың бар уын?..
29
28
* * *
Тәтті екен деп ернің дәмі,
тамсандырған көп пе еді? –
«сүйем» деген елдің бәрі
Сүйе берсе – не еткені!
Басыңа үйіп күннің көзін,
Теңесе де маржанға ақ,
Кеткеніңді білдің бе өзің
қаншалықты арзандап?!
Қаншалықты құның кеміп,
кеткендігін ұқтың ба? –
Алтын деуші ем, бүгін келіп,
бақыр болып шықтың да...
Оңай емес мен үшін де,
отыр деме табалап.
Бір естілмей ел ішінде
жатқан ба еді жаманат...
Бәрі де айқын ендігінің,
енді шертер күй де айқын,
Ұрынбайтын жерге ұрындым,
осы ғана қинайтын!
* * *
Сан рет маған сөз бердің,
сөз бере тұрып, алдадың.
Әп-сәтте қалай өзгердің,
жалған ба күйіп-жанғаның?
Егіле сүйдік, елтідік,
бар ма еді, сірә, бізде мін,
Қалайша ғана мен тұрып,
басқадан бақыт іздедің?
Кешірер ме едім оны да,
кеберіп жүзім, түнерген,
сарғая қарап жолыңа,
сағына күтіп жүрер ме ем;
Сарқылар ма еді бар мұң да,
сөндіріп ішкі күйді алау, –
алдап та жүріп, алдыңда
адалмын, деуің қинады-ау!
29
Қинады-ау мені мына сәт –
Ұқтырар оның кім мәнін, –
Қасымнан жылап шыға сап,
Оңаша күліп тұрғаның!..
Бұлағым деуші ем тұп-тұнық,
Шырағым деуші ем, күл мейлің,
бір сәтте бәрін ұқтырып,
Кім болып шықтың – білмеймін!.
* * *
Бір сен деп қайда ғана бір кетпедім,
бүрсеңдеп боранда да дірдектедім,
Қаншама жырымды да саған жазған
қалтамда сақтай-сақтай кірлетпедім.
Ерітіп өзіңді де отым менің,
есімде біржолата бекінгенің,
Кеудемде ұя салған қарлығашым,
менікі, тек менікі-ақ секілді едің...
...Барында жұрт қызығар келбетіңнің,
ойланбай от бастың да... енді өкіндің,
Қайтеміз мұң да шағып, тыңдашы анық,
айта алмай айтарымды мен де тұрмын...
* * *
Балбырап-ақ қалдың ба,
бал шараптай мөлдіреп,
Қоштасардың алдында
көтерейік соңғы рет.
Бағанағы жоқ арын,
бекерге сен қинадың:
Қайта айналып соғарым,
соқпасым да беймәлім.
Қас-қабағың елеңдеп,
қалтырай ма өр кеуде?
Айта алмадым келем деп,
қандай ауыр келмеу де!..
Көңілге ащы толып у,
тіл қата алмай тұрмын мен
Енді қайта жолығу,
жолықпауды... кім білген!..
31
30
ҰмЫТа аЛмаЙ ӨКПЕнІ
Жүрсің бе сен әлі де,
ұмыта алмай өкпені,
Кезіккеннің бәріне
кінәлі етіп тек мені?
Кеудедегі кек үдеп,
сөз таба алмай салар дақ,
«Бір оңбаған еді!» – деп,
жүрсің бе әлде жамандап?
Тұла бойың езіле,
түнде жаман түс көріп,
Ыза болып өзіңе,
оңашада тістеніп.
Еске салып мұң кейде,
ессіз сезім бекерін,
Жүрсің бе әлде білмей де
кінәлі кім екенін?
Болаттай-ақ бекініп,
болған іске бұл ағат.
Өзің ғана өкініп,
өзіңді-өзің кінәлап;
Күрсін, мейлі, күрсінбе,
кешіре алмай, кім ұтты,
Өшіре алмай жүрсің бе,
кеудеңдегі күдікті?
* * *
Кеудемдегі мына айдын
көлге кімді жүздірем?
Бірде сені кінәлаймын,
Бірде өртеніп, үздігем.
Жұлдыздай-ақ нұры шалғай
Дауа болмас оты емге,
Сусын қана бір іше алмай,
Қаталаумен өтем бе?
* * *
Ару қыз қайда – жаны алтын,
ақ білек құшқан адал түн?
Таптырмас енді саған да
Сарсылып ізде, сан алқын!
31
Күбірлеп атын іштен мен,
сағынып күнде, түске енген,
ақ құсым қайда, жүзіме
жылылық берген, сұс берген?
Махаббат балын жиі ішкен,
Қалды ма белгі сүйістен?
Оралып қайта келмейді-ау,
Қиналып қанша, күй іштен!
* * *
Қарағым-ау,
мен сені түсінбей де барамын-ау.
Нала мынау – ілінбей таңға көзім,
жүрекке салған өзің жара мынау.
Апыр-ау, әлде саған бәрібір ме,
алдарқатып қоясың әлі күнге.
Шынымен-ақ, мойындар жоқ па кінәң,
табалатпақ ойың бар тағы кімге?
Жастығың ба, жаным-ау, желігің бе,
Әурелеумен келесің мені мүлде.
Әлде саған керегі нала ма еді,
ала ма еді әуелден көңілің де?
Түсіне алмай барамын сені бүгін,
Не мінезің өзгерді, не қылығың,
Кім біледі, қарағым, кім біледі,
арты қалай боларын, тегі, мұның!
* * *
...дауласпайық,
жә, тіпті!
Сен менімен болмадың ба шынымен-ақ бақытты?
Сенен басқа гүл өңінің әрін беріп, құнына
қай қыз жігіт жүрегінің қанынан дәм татыпты?!
Ақырғы рет сарқып ішіп шарасынан шаттықтың
Есіңде ме, біз екеуміз ажырасар ақтық түн? –
Қара түнге құлақ түріп, жылап тұрып, кенеттен:
– Бәрі өзімнен, бәрі өзімнен, бәрі өзімнен! – демеп
пе
ең!
Шаңырағым шайқалып та барып, қайта түзелді.
Кінәласып, жауласпайық, дауласпайық біз енді!
33
32
* * *
Жарқырап жеңешемнің ай-қабағы,
Кеудемде құсым неге сайрамады?
Баяғы тәтті күннің, шаттығымның
жырылып қала берді қайда бәрі?
Елікпей еміндірген өмірге де,
желікпей қойды көптен көңіл неге?
Шарқ ұра шамырқанар таңда мына,
Шау тартып қалғаны ма жеңіл дене?
Қойды ма қызықтырмай ендігі өмір,
Қалайша күңгірттене берді көңіл?
Апыр-ау, ала қашқан арғымақты
Тізгіні тіршіліктің жеңді ме бұл?
Тілім де тіліп түспей, байланады,
Кеудемде бұлбұлым да сайрамады,
Кешегі тұлпар көңіл, іңкәр күннің
алыстап, қала берді қайда бәрі?
* * *
Не болып, не қойғанын өзі білмей,
өкінем деп, өршітіп сезігін кей,
өткенді ойлап жүдеп-ақ жүр ме, шіркін,
түндер бойы дөңбекшіп, көзін ілмей?
Көбелектей көлбеңдеп көктем келе,
ойнадым деп жүр ме екен, отпен неге, –
Шығара алмай есінен шаттықта да,
жалғыз қалып, жаны азап шеккенде де!
Тоқ соққандай дірілдеп бірден денем,
көздерінен сонда бір мұң көрген ем:
Арманына жете алмай, аңсап жүр ме,
Күдер үзіп кете алмай мүлдем менен?..
* * *
Неге екенін білмедім ғой, білмедім,
бар күндерім қуаныш та, бал түндерім мұң менің:
Күні бойы қамсыз ғана қарқ-қарқ күліп жүрем де
түні бойы, тағы міне, таңға кірпік ілмедім.
Неге екенін түсінбедім, түсінбедім, жарығым,
Күннің бәрі қуаныш та, түннің маған бәрі мұң.
Күні бойы көз алдымда сен жүресің жарқылдап,
түні бойы, тым құрыса, түске кірмей, налыдым.
33
Күні бойы көз алмастан қарағымның көркінен,
ширығамын болбырамай, домбырадай шертілем.
Түні бойы көз ілмейтін болып алдым осы күн,
Қалай ғана айығамын ұйқысыздық «дертінен?»
ЖаҒаЖаЙДа КӨРГЕн ҚЫЗ
Сылқылдай күліп сылаң көл,
сызылап ойнар желімен.
Былқылдай билеп, бұраң бел,
Қай жақтан шыға келіп ең?
Кеудемде кенет басталған
құйынның барын сезіп ем:
Құйылып түскен аспаннан
құралай қыздың өзі ме ең?
Жағаның жайлы құмына
тиіп те, тимей табаның,
жартылай ғана бұрыла,
жалт етіп маған қарадың.
Ішінен ғана тынды қыр,
тоқтатып қойып күзгі ісін,
Қол созым жерде тұрды бір,
қоладан құйған қыз-мүсін!
Шыдам бер, Тәңір, шыдам бер,
осы ма естің кеткені?
Бұрыла билеп бұраң бел
Тереңге қарай беттеді.
Қуанышым ба, қайғым ба, –
Қайта бір күліп қарады.
Айнадай болған айдында
аққу қыз жүзіп барады.
Кім сенер еді, құдірет,
кеткелі жатып кеше елден,
сұлуды сондай бір рет
көріп те қалдым десем мен!
Құбылып сәттің ішінде,
Ойымды бөлді көл менің.
Өңімде ме еді, түсім бе –
әлгіндей қызды көргенім?
* * *
«Қарайсыңдар ұялмай әлі қызға!» –
деп, біреулер тиеді жынымызға.
35
34
Ән емес пе қыз деген, әнді сүю
бар емес пе қазақы қанымызда!
Жүре ала ма қағытпай пенде деген,
жүре тыңдап өздерін мен де келем.
Күн нұры ғой қыз деген, күн нұрына
қызықпайтын кісіні көрмеген ем!
Осылар-ақ қызғанып, күндеп кейде,
дымымызды құртар ма, үндетпей де –
Қыз дегенің – қызыл гүл, кім қарамас
өскен гүлге өртеніп қыр-беткейде?
Керегі не қайдағы күңкіл егес.
Қой, одан да жаңағы күлкіңе көш!
Қыз дегенің – сұлулық! Сұлулыққа
сұқтанбауым тіпті де мүмкін емес!..
аЛаКӨЛ ЖаҚҚа БаРЫП
Көңіліңде бір күптің жатқаны анық,
қайтайықшы Алакөл жаққа барып.
Құйғытып та көрейік, жұрағаттың
жүген тимес жүйрігін баптап алып.
Көзімізді көлдегі нұрға малып,
қыдырайық құр атпен қырға барып.
(өзім үшін осында өткен күннің
әрбір сәті, әйтеуір, бір қаралық!)
Көз алдыңда құлпырып, дала күліп,
еңсеңді езген ойлардан жан арылып,
нала-мұңның барлығы көңілдегі
аш қасқырдай аулақта қалады ұлып...
Қолтығыңнан Ебісі демеп сенің,
кештіремін бауырым, ерекше күн!
Көңілдегі көп күдік қалсын қаңсып,
қаңқасындай қаңқиып өлексенің.
Тоғай барып, тыңдатып бұлбұлдарын,
көрсетейін қылықты құрбың барын...
Ақ қайыңға алдыңда ән салдырьш,
билетейін жалаңаш жыңғылдарын.
Аттың басын ақ қарлы шыңнан бұрып,
ажарыңды алмадай нұрландырып,
қырдан күліп қайтарда, бар шөліңді
Көктұмадан алайын бір қандырып!
|