Сәкен ИманаСов шығармалар жинағы ІІ том Өлеңдер

Сәкен
ИманаСов
шығармалар 
жинағы
ІІ Том
Өлеңдер 
«Алатау» баспасы
Алматы
2014

3
ISBN  978-9965-807-74-9
Халықаралық  "Алаш"  әдеби  сыйлығының  иегері,  ҚР 
еңбек  сіңірген  қайраткері,  қазақтың көрнекті  ақыны  Сәкен 
Иманасовтың  таңдамалы  жыр  жинағының  екінші  томына 
оның ежелден елге танылған өлеңдері енді.
Кітап көпшілік қауымға арналған.
УДК 821.512.122
ББК 84 (5 Қаз)-5
И 48
Иманасов С.
Екі томдық шығармалар жинағы: Өлеңдер /                         
Сәкен Иманасов. – Алматы: «Алатау» баспасы, 2014. 
ІІ-том. – 384 б.
И 48
Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі
«Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару» 
бағдарламасы бойынша жарық көрді
Жинақты баспаға ұсынған: М.Е.Иманасова.
Арнаулы редакторы: Қ.Құрманғали.
           УДК 821.512.122
           ББК 84 (5 Қаз)-5
ISBN  978-9965-807-74-9  – (2-том)
ISBN  978-9965-807-72-5  – (ортақ)
© Иманасов С., 2014
© «Алатау» баспасы, 2014
© «Жазушы» баспасы, 2007

3
ISBN  978-9965-807-74-9
БаРЫмДЫ БІР ТҮГЕнДЕП
Күні-түні жүрем деп сөз қамында, 
қатарымнан оздым ба,
озбадым ба? – 
Келем бе әлі, туған ел,
дем бере алмай 
делебесі дүбірге қозған ұлға?
Көп еді ғой көкейдің тындырмағы, 
өз басымнан аса алмай жүрмін бе әлі? 
Бес ешкі ме баяғы айдағаным, 
байлағаным, апыр-ау, кімнің бағы?
Бір жадырап тірлікте,
бір түнеріп,
кеттім бе әлде көбірек күлкіге еріп?
Емешегін үздіріп кімнің ғана,
дүбірлерде діңкесін құртып едік!
Кетірмеуге бекініп сөздің құнын, 
Туған жердің қайырлы кездім қырын. 
Ез құрбының өзін де емексітіп 
қатарымнан қаншалық оздым бүгін?
Шала ғана бүлініп шамалыға, 
шамдандырып шалдуар ағаны да. 
Жүрмін бе әлі, 
төмендеп тілдің мәні, 
шартарапқа бөлініп сана мына?
Тұманына тап келіп мұңның қалың, 
сайрамай ма кеудемде бұлбұлдарым? 
Сындырмадым демеспін бұта басын, 
ел қатарлы болып та тындырғаным?
Іркілмейтін тұстарда
іркілем деп,
татып бара жатыр ма күлкі кермек?.. 
...Алды-артымды бүтіндеп осындайда, 
алсам деймін барымды бір түгендеп!..
«Бел-Белес» кітабынан
Иманасов С.
Екі томдық шығармалар жинағы: Өлеңдер /                         
Сәкен Иманасов. – Алматы: «Алатау» баспасы, 2014. 
ІІ-том. – 384 б.

5
4
* * *
Сыртқары сәл ығысып, алыс тұрып, 
Өзімді өзгелермен салыстырып, 
Қараймын бөтен көзбен өз ісіме, 
Үңіліп суретшідей сөз ішіне.
Өнерім құдіретіне дір етті кім,
Дәл басып таба алдым ба жүрек қылын.
Бояуын қалыңдатып алмадым ба,
Бар ма екен жұрт танырлық таңба мұнда.
Ой көп пе, үміт көп пе, сезім көп пе, 
Әлсіреп қалғандығым сезілмеп пе? 
Тартады тосын шыққан дүбір қайда, 
Тыңдаса тұла бойың шымырлай ма.
Айтпағым аңсарыңды қандыра ма, 
Өртей ме, еліктіріп жандыра ма, 
Өзендей асау ағын гүрілдей ме, 
Ғашықтар қыз-қыз қайнап дірілдей ме.
Жан бітіп жоталардың өзіне де, 
Ырғалып, ыңыранғаны сезіле ме, 
Болғандай мың риза, сірә, маған, 
Сәл жұмып ойлы көзін тұра ма адам.
Шабыттың шалқуында нұрға балқып, 
Сезімді жібердім бе сырлап артық. 
Ілесіп кетпей сезім жетегінде, 
Елімнің бір қажетін өтедім бе?!
Жанарым жалынына шағылысып, 
Соған бір қарап алам сәл ығысып, 
Содан соң ойға батам ғұрпыма тән, 
Тағы да темекіні бұрқыратам...
БІР аҒаҒа
Сізге деген пейілім бөлек еді, 
түсінбей-ақ қойдыңыз неге мені? 
Үрпиісіп қаламыз кезіккенде, 
үркіп ұшып көңілдің көбелегі.
Арандатар антұрған кім екенін, 
біле де алмай,
жүректі жүдетемін.
Жақсы ағамен жауығып жүрем бе деп, 
жүзіңізді көргенде...
дір етемін!

5
Арамызды ашуға даяр тұрған, 
айтыңызшы,
апыр-ау, қай антұрған? 
Сіз білмейтін менде қай сыр бар еді, 
мінім де аян,
мінезім...
аян тұлғам.
Аян еді бәрі де өзіңізге, 
Қарай алмас кінәм жоқ көзіңізге. 
Тойға барған қазақтар емес пе едік, 
бұдан да жұпынырақ кезімізде.
Түсініңіз,
тұрғам жоқ шенегелі, 
түсінбей-ақ келесіз неге мені? 
Елге біткен ерсілеу пенделікпен 
ағамыз «ауырмауы» керек еді!
БаРЫП ҚаЙТСаҚ ҚаЙТЕДІ ҚоЙЛЫ аУЫЛҒа
Отыр дейді, Ойжайлау қойнауында, 
барып қайтсақ қайтеді қойлы ауылға, – 
жөн болады жігіттің ел көргені, 
сергелдеңі сөз бе екен сойдауылға!
Қарамайық басында қар барына – 
қарлы шыңдар –
жігіттің арманы да! 
Аңғарына жайғасқан Аршалының 
сәлем беріп шығайық шалдарына.
Сәлем беріп сондағы елге біздің,
қымыз ішіп қолынан жеңгеміздің,
Өскен жерін,
кіндігін кескен жерін
көріп қайтсақ осынау пендеңіздің!..
Сарқытындай
сабырлы кешегі елдің,
сары майын шайқатып шешелердің,
бауыр төсеп жатқанда баурайында,
ән де жетер астынан неше белдің...
Болып па едің шыңырау құзда бұрын?
Қызығына батамыз біз бәрінің, –
жауыны бар малшынар,

7
6
дауылы да,
сауығы да бар шығар қыздарының.
Қарамастан дауылы, жауынына,
барам десең,
малшылар ауылына,
ат басымен біраз күн алыстырып,
таныстырып қайтайын тау ұлына!
ӨЗЕн ЖаҒаСЫнДаҒЫ оЙ
Өзен ағып өзінің арнасында, 
Ойға батып мен тұрмын жар басында. 
Ықты-жарды білмейтін асау ағыс 
төте жолын тірліктің таңдасын ба!..
Елеместен өріңді,
алға асыға,
сыймай ағып барады арнасына. 
Қарамайды көлденең көк тасқа да, 
жүз иіліп-бүгілген тал басына.
Енді бірде лағып,
далаға ағып, 
Сәл іркіліп,
соңына қарап алып, 
Мың бұрала
бұлқынып,
бұрылып кеп, – 
өз арнасын қайтадан табады анық...
Тоқтамасын сездіріп, талмайтынын, 
барады ағып алқына,
алмай тыным. 
Жағаға атып тастайды
шөп-шаламның 
шалғайына жабысып,
қалмайтынын...
Еліктіріп ерке су мені мүлде, 
бір ой тұрды бейуақта көңілімде:
Бұраң-бұраң өзеннің арнасына 
ұқсамай ма өзімнің өмірім де?.. 
Шеңберіне тірліктің шектелмей де, 
шығып кете бергенмен шектен кейде, 
тура жолдан таймаппын, 
тайдырам деп 

7
жүргендерге кектенбей,
жек көрмей де.
Жұлып жеген өзендей өз арнасын, 
Қиянатқа, белгілі,
төзе алмасым! 
(Оңға кеттім, біресе солға кеттім, 
оған бола ұсқының бозармасын!)
Қырға қашып, біресе сай құлаппын, 
(Шөп-шаламнан кейде сәл қаймыға ақтым!) 
Осы өзендей тасыппын,
тартылыппын, 
тура жолдан, тек қана айнымаппын!
* * *
Қаншама қырын келсін тағдыр, мейлі, 
қиналған кездерімді жан білмейді! – 
Ешкімге шағындырмай,
табындырмай, 
өмірдің өзі-ақ мені әлдилейді!
Бұралаң тіршіліктің сан дүрмегін, 
шыдаған көтеруге балғын белім, 
Жылаған (жасырынып) шақтарда да 
басымнан сипамаған тағдыр менің.
Өзгенің өтесі жоқ, сірә, маған, 
ешкімді оған бола кінәламан! 
Келгенше осы жасқа, шынымды айтсам, 
көрмедім жанашырлық бір ағадан.
Әйтеуір өрге сүйреп өз басымды, 
ешкімге көрсетпедім көз жасымды. 
Сезуші ем
тағдырыңның тәлкегінен 
тулақтай
түгі түсіп,
тозбасымды!
       КӨҢІЛШЕК БоЛЫҢҚЫРаП БаРаДЫ аҒаҢ
Бұл күнде далаға да, балаға алаң, 
көңілшек болыңқырап барады ағаң... 
Шақ қайда кешегі бір бұрқ-сарқ етіп, 
бетің бар, жүзің бар деп қарамаған?!

9
8
Қайтармай қатарластың от-талабын, 
келеді қабағына көп қарағың. 
Кешіріп тентек інім
еркелігін, 
шарт етіп, 
шамданбайтын боп барамын.
Біреулер санамасын мұны шағым – 
көбейіп бара жатыр ұғысарым, 
бүгінде қатар жүрген құрбылардың 
Мінін де байқамауға тырысамын.
Әйтеуір тапсам деумен кісі бабын, 
артық-кем айтуға да қысыламын, 
болмайды жақсыларды жақтамай да, 
көзіне мақтамай да сұсы барын...
Деумен-ақ қалай айтсам кімге нені,
тілің де тіліп түспей, күрмеледі, – 
күлкіге қалам ба деп қорқақтайсың, 
бүлдіріп алам ба деп бірдеңені.
Бағумен ағайынның қас-қабағын, 
келеді сөзін жерге тастамағың. 
Елемей ерсілігін, кемшілігін, 
жасытып алмайын деп жасқанамын.
Бір ісің жақпай қалып бүгін елге 
жан таппай –
жалтақтасаң –
жүгінерге,
Жайыңды түсінетін ағалар ма, 
қайтармас, кісі бетін інілер ме?..
Апыр-ау, балаға да, далаға алаң,
көңілшек болыңқырап бара ма ағаң? –
Келемеске кете беріп кешегі шақ 
кісінің бет-жүзіне қарамаған!..
ЖаСҚаЙ БЕРмЕ
Тексеріп, тергемей де, жерлеймей де, 
бола сал елемеген сен де кейде! – 
Мал екеш, малдың өзі ауық-ауық 
ауылдан алыс кетіп, желдемей ме?..
Қой, жаным, күйінбе де, күрсінбе де, 
беймезгіл қайдан ғана жүрсің, деме, 

9
білмесін ағайын да,
маңайың да, 
күлмесін қайдағы бір күншіл неме!
Апыр-ау, аяқасты өзгерем бе, 
бола сал байқамаған,
сезбеген де, 
Кей-кейде ерте кетіп, кеш келдің деп, 
жүрмесін жас оралып көзге демде!
Қой, жаным, күрсінбе де, күйінбе де, 
беймезгіл жүрісіңнен тыйыл, деме, 
Қалайтын оңашаны шақ болады, 
байыздап отыра алмай үйіңде де.
Өзіңді өзгелерден сәл қызғана, 
қарамай балдызға да, бар қызға да,
Кейде бір барлығынан баз кешкендей 
тұрасың қалғың келіп жалғыз ғана...
Үлгі етіп өзің білмей өзгелерді,
қинама тыныштықты кезген ерді.
жүрісім сұйық та емес,
суық та емес,
бекерге ата берме көзбен енді!
* * *
Қашан ғана көгертер көсегемді, 
тастасам ба біржола осы өлеңді, – 
Қай сөзіме ағайын құлақ асып, 
қай туысқан өзіме есе берді?
Деруішке айналып өзің мүлде, 
күні бойы тебірен, көзіңді ілме, –
тыңдаушылар болған соң әлі керең, – 
дәрі деп ең сенің де сөзің кімге?
Дарымаса дегенің өреліге,
өлең жазып, өзеуреп керегі не, –
Өр көңілді қайтеді ел, көргеніңді,
келгеніңді қайтеді кемеліңе?
Ел құлағы елу деп, езілдің бе, –
осы күні өткендей сөзің кімге. 
Бірте-бірте жүйкең де жұқарады, 
мұқалады қайрауы төзімнің де.
Күбірің бе күндегі, дірілің бе, –
құлағына ілмейді бірі мүлде. 

11
10
Өкпең кімге өтіпті осы күні, 
жүрегіңнің жетіпті үні кімге?
Көгертеді қашан бір көсегемді, 
шыр-пыр болмай, жөніме көшем енді, – 
деп отырып, жігіттер, көп отырып, 
жазып қойған жайым бар осы өлеңді!
Қажеті жоқ, дер едім, дәулет, тегі, 
Қаржы құрғыр, қаншама әуре етпеді! 
Үйде де аңдып, түзде де, қасымнан бір –
қарыз дейтін, қағынғыр, жау кетпеді.
Лауазымнан қашар ем, амал бар ма,
Бар сырымды ашар ем адамдарға,
күнің түсіп көрінген жырындыға, –
қалатының белгілі тағы арманда!..
Мәнсаптан да безе алмай, байлықтан да,
айына алар азырақ айлықтан да: 
Атақты да болсам деп, армандайсың, 
әлдекімнен жүрегің шайлыққанда.
Бақ-дәреже дейтін бар сан құбылған, 
қашпас едім, қайтейін, барлығыңнан; 
Кете алмайсың өзіңнен өзің безіп, 
ете алмайсың ұят пен арды құрбан!
ТаҚЫРЫП ТУРаЛЫ ЖЫР
Таппақ болып менен де ақыры мін, 
Тар, деп те жүр біреулер, тақырыбың. 
Қалай ғана тақырып тар болады, 
Жапаныңды жаңғыртып жатыр үнім...
Кеме мініп, қыдырып бөтен көлде, 
бармасам да беймәлім шет елдерге, 
Қолым сәл бір қалт етсе, ауылды аңсап,
Алакөлге ағызып жетем мен де!
Өзіме аян: алысқа бармағаным, 
Көкті кезіп, ғарышта самғамадым. 
Күнде көріп жүріп-ақ, Алатаудың 
ажарына әлі де таң қаламын!
Көрген жоқпын өзгенің көгін, көлін,
Алабама, Айова негрлерін, 
Алматыма қайтып кеп жырламадым, 
Бомбейдегі үндістің егілгенін.

11
Жырақ шығып көрмедім өз елімнен,
туған далам,орманым, өзенімнен,
Африка барсам да, – ауылымнан
артық әсер етпесін сеземін мен!
Жырлайтыным өз далам, өз көлдерім,
өз елімнен көргенім, сезгендерім,
Гималайдан кем соғып көрген емес,
бала жастан жалықпай кезген белім.
Бірдей ұнап ақынға, батырға да,
жетті даусым алысқа, жақынға да, 
Тебірене түнімен жазғанымды, 
емірене тыңдап-ақ жатыр дала.
Тіршілікте әркімнің үлесі бар, 
біреуге – ызғар, біреуге күнес ұнар. 
Ніл дарияны несіне жыр етейін, 
Әрі кетсе ол да бір Іле шығар!
Тақырыбым махаббат елге деген, 
Өз елімнен өзгені көрмеген ем. 
Ақын, тегі, Магеллан емес шығар 
жерді айналып шығатын жел кемемен.
Айналатын күнде бір арайынан, 
Ұзамадым Москва маңайынан, 
Сұқтанбадым біріне шет елдіктің 
тата жүріп қолымнан талайы дәм.
Туған жердің сүйеніп терегіне, 
бұлбұлы боп мұң шақтым, мен егіле, –
одан артық ақынға тақырыптың, 
одан артық бақыттың керегі не!..
* * * 
Тұра тұр сен, тұстасым, кіжінбе де,
бәсең болмақ өзгеден жүзім неге?
Кірмеген де шығармын, қолдан-қолға,
кешіп жүрген тұрақты тізімге де,
мәселе – тізімде ме?..
Мықтылармен өткізіп бірге түнді, 
білдірмеген шығармын шын бетімді. 
Ермеген де шығармын жақсыларға, 
көрмеген де шығармын құрметіңді.
Тіршіліктің көне алмай шартына да, 
қол созбаған шығармын даңқыңа да, 

13
12
Бүтін тиер үлесім бір бұйырмай, 
риза болып жүрмін бе жартыға да?
Мәселе осында ма? 
Керегі не тұрақсыз, тосын баға!
Ерте-кеш пе түгендеп тиесімді 
бір аламын. Ағайын, сосын ғана...
Бекерге шошынба, аға!.
Шошынба, аға, бетіме құр тесілме,
өзің менен шынымен үркесің бе?
Не тұр дейсің тұрақты тізімде сол
бір өлеңің жүрмесе жұрт есінде!..
ДоСЫма аЙТам
Айтып ем ғой өзіңе баяғыда: 
Сұрамаймын кісіден саяны да, – 
Қолтығына біреудің тығылмаймын, 
жығылмаймын ешкімнің аяғына!..
Өмір бойы есіңде сақта дегем: 
Қайда қашып құтылар бақ та менен, 
ақ сүтімен анамның емген арды 
абыройын қалпында сақтап өлем!..
Апыр-ау, сен әлі де нанбайсың ба?
Әңгімені әріге жалғайсың ба? –
Өзгерер деп, икемге тез көнер деп,
өмір мені салмады қандай сынға!
Жорықта да, жолда да, үйде де мен,
сен білетін баяғы күйде келем. –
Қызықтырып, қызығын тізіп тұрып,
көңіл мені қай жаққа сүйремеген!..
Икеміне көндіріп, илегелі,
көңіл мені қай жаққа сүйремеді, 
Баққұмарлық тап берген, табындырып, 
бағындырып, біржола билегелі.
Өздеріне қосам деп қыңырайған, 
не көрмедік суайт пен сұмырайдан! 
Мен де еліккен пенделік, ар мен ұят 
салды қанша кеудемде шыны майдан.
Ұсынды өмір даңғылын, соқпағын да,
өзің-ақ айт, ерсілік жоқ па мұнда, – 

13
Кісілікті ойласам қыл көпірде, 
тәлкек бола қоймасам тоқ қарынға?!
Беделі үшін бүгінгі мен ешкімге
қолымды ала жүгірген емеспін де. 
Бақ дәреже көрінсе – көзін сатқан 
біреулермен бекерге теңестірме.
Суыртпақтан сыр тартқан кімсің, мейлің, 
мына сөзім есіңде жүрсін деймін: 
Тең болдым деп біріңмен дандайсымай, 
кем болдым деп, күйініп, күрсінбеймін!..
* * *
Қалмады ма қадірім елге менің, 
ырылдата берді-ау бір... пенделерін, – 
деп түршігіп наласы, жаласынан, 
тіршіліктен түңіле берген едім...
Біреулердің қысасы, ғайбаттары,
біржолата қанымды қайнатқаны! 
Түтігіп бір далаға шығып едім, 
жүре берді төңірек жайнап тағы.
Бағанағы қалпында самалалы, 
жатыр екен – жадырап далам елі, 
күні күліп көгінде, қыры күліп, 
қарық болып халқымның қағанағы.
Жапа шеккен жан жоқтай бүгін мендей, 
не көрінді тірліктен түңілгендей! 
Түтіп жердей болғаным, қай сасқаным, 
дүниенің осынау нұрын көрмей!
КӨЛ ЖаҒаСЫнДа
Не болыпты көңілге енді ұсақтап, 
сағыныштың сарқынын келді сақтап! 
Алып-ұшып, әл бермей жүрек, шіркін, 
Көрген бар ма, дәл мендей, көл құшақтап?
Ақжал толқын айналып арғымаққа, 
жатады екен, жалт етіп, жар құлап та. 
Көл үстінде құлаштай жөнелгенде: 
боласың-ау мінгендей қарғып атқа!
Бұрынғыдай көгің де сергек пе еді, 
келе жатыр Ебің де желдеткелі. 

15
14
Бесік етіп мына бір толқыныңды, 
Алакөлім, азырақ тербет мені.
Толқыныңа оралып адыр-адыр, 
адасайын есімнен тағы да бір. 
Ауық-ауық алсам деп, мауқын басып, 
анасының құшағын сағынады ұл.
Ақ шаңына аунадым, ұйпаладым, – 
қаншы құмар! Құмына күй, табаным! 
Алақаны-ау, деп қалам өз анамның, 
аңызақтың арқамнан сипағанын.
Еріп кетіп желіктің жетегіне, 
қарамаппын уақыт өтеріне. 
Шешесінен қалмайтын жас баладай, 
соңғы сәттің жармасам етегіне.
Бірер күнде баурап-ақ алды ма көл,
көргендерім көңілде жаңғыра бер!
Қандыра бер шөлімді. Күн қызуын,
қайта айналып келгенше қалдыра гөр!
* * *
Қайтадан бөбек етіп мүлде мені, 
қайтарып балалықты кім береді? 
Көп болды-ау, көпе-көрнеу көлгірсімей, 
алаңсыз, ақтарыла күлмегелі.
Танытып алыс, жақын елге мені, 
дүние дөңгелегі дөңгеледі. 
Көп болды-ау баладай бір таң қалып та, 
амалсыз алданып та көрмегелі.
Қайдасың балалықтың тұнық таңы? 
сағынам санасыздау қылықты әлі, 
Көп болды-ау риясыз ұнауды да, 
егіле жылауды да ұмытқалы...
Тіршілік, күйбендетіп сен де мені, 
көк сағым көз ұшында көлбегелі, 
Көп болды сенбегелі сезімге де, 
тамсанып, тәтті ойларға ермегелі.
Дүние-ай, төрт құбылам түгел менің, 
білмейтін көңіліне мұң ергенін, 
ісі жоқ зобалаңмен, көп алаңмен 
біраз күн бала болып жүрер ме едім!..

15
Күнде ертеңмен күніне жүз бөгеліп, 
қандай ғана сылтаулар іздемедік. 
Жинай алмай жатқанда жазғы егінді, 
қалғаны ма қыраулы күз де келіп!
Күз де келіп қалыпты қыраулатып, 
қонайын деп, қона алмай жүр-ау бақыт. 
Қырдың қызыл түлкісін, қақсам ба екен, 
көбік қарға алғашқы бір аунатып!
Бақыт құсы төбемнен ұшып өтіп,
Құлагерді жүргенде кісінетіп,
Қара суық килігіп, қары жауып,
қалмас па екен кеудемнің қысы бекіп!..
* * *
Біреу сеніп айласы, әдісіне, 
бірі – елінің беделді кәрісіне, 
бүлініп-ақ бітеді пәтшағарлар, 
дал боласың, – түсінбей мәнісіне.
Енді бірі қарамай шамасына,
иек сүйеп атақты ағасына,
Пілге үретін кәндендей, жақсылардың
жармасып та жатады жағасына.
Біреулері паналап кәрі әжесін, 
бірі бұлдап бүгінгі дәрежесін, 
Амалың жоқ, тұрасың аузыңды ашып, 
сыбағаңды сыпырып және жесін!
Бірі сеніп өзінің жерлесіне,
алмайды да ағайын, елді есіне,
Сұс көрсетіп сыртынан, күш көрсетіп,
сараңның да қоймайды бермесіне.
Құлқы жаман біреулер, сұрқы бүлік,
қолтығына күштінің жүр тығылып,
Жүйкеңе де тиеді жүгірмектер
шекесінен қараса, мұрты күліп.
Анасы бар бірінің, мынасы бар, 
ағасы бар, бірінің құдасы бар. 
Қатын алмай, бір інің, қайын алды, 
күні ертең-ақ күпініп бұ да шығар!
Тыйым көрмей біраздан дәндегенге, 
ауыз сала бастады әлден елге. 

17
16
Сенеді олар кісіге, ісіне емес, 
сенбейді тек әділет бар дегенге!
Жақсылыққа жасымнан дәндегем бе,
Құдай сүйер қылық жоқ әлде менде? –
Жабырқасам – жанымнан табылатын
жалғыз досым бар еді жан дегенде...
Қаншама жыл қасымда жүрген еді,
күндемеді ешкімді, тілдемеді,
білмегені бар шығар десем де мен,
демеген ем тіріде тілге ереді...
Кім біліпті, қалайша сөзге ергенін, 
не күн туып басына өзгергенін, – 
Таласпасым өзіне мәлім еді, 
жараспасын тұзымның езбен менің!
Содан барып... шықты ма есім менің, – 
Содан қайтып досыма шешілмедім. 
Ұрлығының үстінен түскендей-ақ, 
бір қылығын, әйтеуір, кешірмедім!
Соны ойласам... алқымға от тығыла, 
жатырқап-ақ тұрамын топты мына. 
Жақсылыққа жасымнан дәндеуден бе? 
Құдай сүйер қылығым жоқтығы ма?..
* * *
Кекірейіп, пенделік жасап ерге, 
сырласудан сырғақтап қаша көрме, 
аңғақ қағып алдыңа барған екен, 
алып-ұшқан көңілін баса берме.
Әлденеге қуанып бұл күндері, 
барған шығар өзіңе білдіргелі, 
барған шығар, кім білсін, қалжың айтып, 
қалжы қағып, қосыла бір күлгелі.
Беделіңді бұлдамай, тегі, іштегі, 
бауырыңа тартқаның теріс пе еді, 
Қуанышын қоярға жер таба алмай, 
барған шығар сенімен бөліскелі!..
Тап болды деп тағы да қайдан мұнда, 
дұрыс сөзін бұрысқа айналдырма. 
Ол да өзіңдей қазақтың бірі емес пе, 
ұл емес пе құшағын жайған қырға.

17
ІнІЛЕРГЕ РЕнІШ СӨЗ
Жел өтінде тұра қалған топсыңдар, 
әлі сендер көретін де көп сын бар. 
Дара құрмет дәметердей әзірге 
жеке шауып жау түсірген жоқсыңдар!
Ерлік те әлі бұйырмаған сендерге, 
бұлдайтының не, жұрағат, сонда елге? 
Шөлдер ме әлде – шабан арын жетпеген, 
ағаларың ат суарған көлдер ме?
Тұғыр болса деп тілейтін зауларға, 
бір асуын алдырмаған таулар ма? 
Сендер барып таба қояр қазына, 
сендер жалғыз шаба қояр жау бар ма?
Ауыздағы ана сүті кеппестен, 
батырлардай бұлданасың от кешкен – 
Дара туған ұлан ба едің шетіңнен, 
қыран ба едің көкірегін кек тескен?
Біз самғаған аспан шығар ұшпағың, 
біз таңдаған жастар шығар құштарың. 
Билейтінің – біздің ырғақ баяғы, 
илейтінің – бір терінің пұшпағы.
Алдарыңда емес пе еді шырқар күн, 
неге бұлай буырқана бұрқандың? 
Астыңдағы арғымақтың өзі де 
тұяғы ғой біз үйреткен тұлпардың!
Туған жердің тектісі тек сендер ме? 
ептісі тек, беттісі тек сендер ме? –
Ата барын, аға барын аңғармай, 
орын тілеп тұрғандарың төрден де. 
Көзді қадап туылдырық, түңлікке, 
Көкке қарап жатып алып күндікке, 
Сендердей бір іні туар түбі деп, 
босқа лағып, түк бітірмей жүрдік пе?
Өскендей-ақ таңырқамай-таңданбай,
Өрісті елдің өнегесін малданбай,
Қиылып кеп, сұрайсыңдар сыбаға,
құйылып тек көктен түсе қалғандай?!
Құрмет үшін қырқыспай-ақ кіл сендер, 
біз жаққа да мойын бұра жүрсеңдер – 

19