Сәкен ИманаСов шығармалар жинағы ІІ том Өлеңдер

51
Аңқылдаған аға керек аңқұмар, 
іні керек ілтипатпен таң қылар, 
күркіреген өзен керек Тентектей 
жағасында жартасы боп жаңғырар.
Жанды күйттеп жүрген жоқпын, бапты елеп,
жетер жалғыз жапырақты ақ терек, 
мен үшін тек пейіл керек, ағайын, 
мейір керек, сейіл керек, ат керек!
Көлім барда, өрің барда, тау барда,
бір арғымақ керек екен зауларға!
Теңім керек... Керек, тіпті шөбің де –
бауыр төсеп жату үшін бауларда.
Осы араның бір ұлы едім – үмітті ел, –
ұсынсаңдар жетіп жатыр күліп төр, 
шаршап келем, аңсап келем сендерді, 
баяғыдан бауыр басқан жігіттер!
Сонадайдан төбелерін көргенде
көтеріліп сала берем мен демде,
Ерлікті аңсап, елдікті аңсап, елді аңсап,
кеңдікті аңсап келіп қалдым сендерге!
Өз басыма күтіп елден сый бөлек, 
тілемеймін жалқы жағдай, күйді ерек, 
Әнің керек, сәнің керек, ағайын, 
әр үйдегі әлдилеген күй керек!
Қане, төрің? – Құрметтемес елім бе, – 
дәметерім дүрмек те емес, тегінде, 
дүрлігісіп ұл-қыздарың айнала, 
жұлдыздарым тұрса болды көгімде.
Бөле-жармай селтеңін де, серісін, 
аңсауменен жеткенде бір ел ішін, 
төрің керек, көгің керек, ағайын, 
бәрінен де көңіл керек мен үшін!
БаР ЕКЕн-аУ...
Қабағыңа алдымен қарап алар, 
бар екен-ау баяғы нар ағалар, – 
дауың болса – кесімін кесек айтып, 
жауың болса – сен үшін дара барар.
Асыратын атымды елде менің, 
жасыратын көргенін, көрмегенін... 

53
52
бар екен-ау әлі де сызданбайтын 
сынық мінез, сырғалы жеңгелерім.
Бәрекелді, бауырым! – Мені білер
бар екен ғой өзімдей ер інілер! 
Сарқытындай кешегі жақсылардың 
Көкірегі көріктей, көңілі – көл.
Солай болса керек қой елім менің, 
Құшып-сүйгің келеді көрінгенін! 
Бар екен-ау, бар екен кердеңі жоқ, 
келі мықын, кең балақ келіндерім!
Жарқыратып жұртыңның нұрлы аспанын, 
жасырмайтын кеудесін мұң басқанын,
жүр екен ғой, әлі де ірі екен ғой
батыр туған баяғы құрдастарым!
Қылықтарын еске алып бұрынғы «есер», 
қиналмай-ақ, күніге дүрілдесер 
Құрдастарым! – Алдына бара қалсаң, 
атасының, айтқызбай, құнын кешер!
Өкпелей де қоймаса оларға елі, 
өрге сүйрер өгізі болар көбі. 
Айналама әзірге сүйікті етіп, 
биіктетіп жүрген де солар мені!
Жанға мені жалғанда теңгермеген
жақындарым қаншама мен көрмеген! 
Ел үшін де, бауырлар, жер үшін де 
тұлға болып тұрсыңдар сендер деген!
ӘЙ, БаУЫРЫм!
Қыр көрсетіп қырдағы, ойдағыға,
Семіріп-ақ барасың тойғаныңа, 
Құдайдың да алдында қымсынуды, 
біраз болып қалыпты-ау қойғаныңа.
Аяқ асты айналып «білікті» ұлға, 
айналаңа дәуірің жүріп тұр ма? – 
Жылы жауып тастадың кісілікті, 
кішілікті біржола ұмыттың да.
Төлеңгітке түгелдей балап елді, 
таңырқата бастадың Алакөлді. 
Керексіз бір мүліктей ұмытылған 
ұят деген жайына қала берді.

53
Біраз күнге билігін бергенге елің, 
кекірейіп, осынша кердеңдедің. 
Айналаға қарамай, қайнағаға, – 
орын ала бастапты төрден келін!
Мен емеспін күндейтін, тілдейтін де,
қайда барар екенсің бұл кейпіңде? – 
Ұяты бар азамат өзге түгіл, 
Өзінен де қысыла жүрмейтін бе?..
ШаБанДоЗ
Тырп еткізбей тарпаңын, тағысын да, 
ат үйретпеу – ауылда намыс ұлға, 
Жігіттігің, жігерің, жүрегің де – 
түсер еді түгелдей бәрі сынға!
Ерлігің де сыналып, ептілігің,
еліктіріп айнала көпті бүгін,
алқымынан бір қағып асау аттың,
қамшы орнына жұмсалып өткір үнің;
Желімделіп қалғандай тақымыңа, 
арғымақ ат аспанға атырыла, 
қырға қарай құйғытып берсең-ау бір, 
тілеуіңді тілетіп жақыныңа.
Жеке тиіп өзіңе бүгінгі ерік, 
Көз алдыңда кешегі қырың кеңіп, 
Атқан оқтай ағызып бара жатсаң, 
делебеңді қоздырған дүбірге еріп!
Түгел ғана тілеулес болып аулың, 
Жел ағытып түймесін омыраудың, 
Сәйгүліктің сауыры дір-дір қағып, 
күмбір қағып құлақта қоңыраулы үн;
Орағытып оңды-сол еркін кетсең,
жануардың жанарын мөлтілдетсең.
Құлақ түбін терлетіп, желбезегін
желді күнгі түңліктей желпілдетсең.
Ағызуға ақ майын ар шыдамай, 
қайта оралсаң ауылға қамшыламай, 
Қыр арқада қаздиып отырсаң бір, 
қан сонардан оралған қаршығадай!

55
54
ТУҒан ЕЛ
Ақындардың аян ғой өр келері, 
жоқ та шығар сезбеген, көрмегені, 
өтінейін өзім-ақ, туған Елім, 
тағы да бір тексеріп, терге мені.
Қанша болды – алдыңда ақ жарылып, 
асықпай ашық, жауап бермегелі!..
Баяғыдай еле де екше мені, – 
баянды ма балаңның көксегені? 
(Туған елдің алдында қызарғанша, 
туған жерге кіріп-ақ кетсем еді!)
Тіршілікте талайлар жолығады, 
Құлазиды көңілің, торығады,
азғырады біреулер алтын беріп, 
сумаңы жоқ, таза ма қолым әлі?
Көкіректі кейде бір тілген өкпе, 
шаштырмап па топырақ күнде көпке? 
Уысында тағдырым ұзақ қысып, 
сызат түсіп, жүрегім кірлемеп пе?
Өзгеріс бар қаншалық түр-өңімде? 
Ақтарыла алаңсыз күлемін бе?
Қылмысқа да санарлық, керек етсең, 
жоқ па бүгін жамандық тілегімде?!
Тура қарай ала ма жүзім көпке? 
Күдік кеулеп, күдерім үзілмеп пе? 
(Тырнағымның астынан кір іздейтін 
біреулерді ұлыңа кіжіндетпе!)
Қымбат болса қаншалық қырым мына,
жоламасым белгілі жырындыға.
Сонда да бір байқап ал: елге деген,
жерге деген сенімім бұрынғы ма!
Анасы ұлын осылай тексереді, 
баяғыдай еле де екше мені: 
Туған елдің алдында қызарғанша, 
туған жерге кіріп-ақ кетсең еді!..
* * *
Бауырым-ай, соншалық кекті ме едің?
Қандай сөзім түбіңе жетті менің?
Өшігердей не болды? Өзімізді
өсер елдің ұлымыз, деп білемін...

55
Кіжінгенің сыртымнан, кектенгенің,
құлағыма қашаннан жеткен менің.
Өткен суым болған соң оның бәрі,
өшікпедім өзіңе, жек көрмедім.
Айтағына біреудің құр елікпе 
өмір деген өсекке тіреліп пе, 
Сыртымыздан жұдырық жұмсамай-ақ, 
жайымызға, жігітім, жүрелік те!
* * *
Бар шығар-ақ, бауырым, менде де мін, 
қайдан алам, тағдырдың бермегенін, 
Ат шалдыра барғанда ауылыңа, 
қалай болды, қасыма келмегенің!..
Түсінбесе туған жер сені бүгін, 
кімге керек салдығың, серілігің, – 
Ағайынның арқасы, дейтін көңіл, 
басылмай да жүргені желігінің.
Болмасам да бірінің көгіне күн, 
аямады белесі, белін елім, – 
Мен дегенің – ауылдан алыс кеткен 
ағайынның кіршеңдеу көңілі едім!
Бауырым-ай, қайтейін, соны ұқпаған! 
іздеп келіп, арнайы жолықпаған! 
Мен де бүгін туыстың табағы емес, 
қабағына қарайтын болып барам...
КҮнІ КЕШЕ БоЛҒанДаЙ
Күні кеше болғандай маған бәрі, 
кетпейді естен жақсысы, жамандары,
Қара тұтып қаршадай біздерді де, 
арба айдатып, ауылым амалдады.
Жеті түнде жеткендей жан алғалы, 
бригадирдің желкеңнен қадалғаны, 
құрым киіз, тұлым үй, қара көже – 
құбыжықтай көрініп маған бәрі;
Қайтпай жатып даланың түнгі ызғары, 
дірдектетіп төсектен тұрғызғаны, 
Күндізгі әні басталып ескі арбаның, 
бірте-бірте төбеде күн қызғаны;

57
56
Ескі жіптей үзіліп күдері мың, 
жалап қойып шешеміз бір ерінін, 
ара-тұра ақ суын сораптайтын, 
жазғыз уыс дәнімен жүгерінің.
Содан кейін қолына ине алатын, 
жұмысына асығыс жиналатын, 
Қырық жамау көйлектің тағы да бір 
жамай алмай, жыртығын қиналатын...
Кешегідей көрінер маған бәрі: 
табаныма тікенек қадалғаны, 
Алты жасар баланың ауылына 
алпамсадай азамат саналғаны.
Әкеміздің бітті ме күші бізге,
өнімді еді, әйтеуір, ісіміз де.
Талқан жетпей, тарығып, талып ұйықтап,
тары кіріп шығатын түсімізге.
Үй бар еді ауылда жүз қаралы, 
кімнің ғана жүрегі сыздамады. 
Еске түссе дірілдеп қоя берем, 
өңменімнен өтердей ызғары әлі...
...Ана түгіл, киінген бала мұздай, 
Қаламыз бай кезде бұл, даламыз бай,
Соның бәрі біреуге ертегі де, 
біреулерге көрінер бәрі аңыздай.
ДаЛама БІР СЫР аЙТамЫн
Қайдағыны аңсаған, қиялдаған, 
мен едім ғой баяғы ұяң балаң. 
Аңқау, далам, өзіңнің тәлімің бе, – 
әлі күнге, әйтеуір, жиі алданам.
Орысы да, қазағы, сығандары, 
алдағысы келіп-ақ тұрар бәрі. 
Алдарқатып баладай, қолдағымды 
жолдағымды, апыр-ау, кім алмады!
Мен дегенде құбылған түсі демде, 
алдандым-ау тәп-тәуір кісіден де. 
Алдағысы келеді үлкені де, 
қалмағысы келеді кішілер де.
Қайдағының үйір-ақ маған бәрі, 
кешегі қу, қайтейін, тағы алдады, 

57
Жақсыларға алдансаң, амалың не, 
алдады ғой ауылдың жамандары.
Ауса, ағайын, көңілің қазынама, –
Назыңа да алданам, базынаңа.
Бұйырғаны осы ма? – Тіршіліктің
келем әлі алданып азына да.
Буын қатып, бұғанам бекігенде, 
аңқаулыққа, далам-ай, өкінем бе? 
Батады-ау тек алдана беретінім, 
қайдағы бір өзімнен оты кемге!..
ДоС КӨҢІЛІ
Туғалы өз қасымда өскен ұлым, 
азырақ бар еді бір бөспелігің, 
тірілікте тасырсың да, жасырсың да, 
қалдыра көрмеші тек дос көңілін!
Ұста да өмір бойы есте мұны,
абай бол, аман ба екен көш-көлігі,
бір атым насыбайдан қалады екен
қырық жыл қатар жүрген дос көңілі!
Өзім де екілене есемін деп,
бір достың қайтарыппын меселін көп.
Өкініп жүрмін, жаным, енді бүгін
жолына жүрегімді төсегім кеп!
Бір досым өкпелі еді бұрыннан-ақ, 
(Мен болып айыптысы мұның да нақ). 
сырымды сезе тұра, ол да көрмей, 
өтеді қол да бермей, қырын қарап.
Келді ме, көп алдында өктем өткім,
кеше де бір досымды өклелеттім.
Кешірім сұрай да алмай, жылай да алмай
қалыппын ортасында от пен оттың. 
Өзімнен айнымайды-ау мына түрің,
сондықтан саған айтар бір ақылым:
Досыңды ренжіте көрме, жаным,
өмірдің өте жүре сұрапылын!
Қарасын жақының да, жат та күндеп, 
қалдырма дос көңілін, артпа міндет! 
...Әйтеуір, сол қатемді қайталама, 
айтпайын тіпті маған тартпадың деп!

59
58
ЖаСЫРаР Ем
«ертегілерде айтылатын жалмауыз, 
жезтырнақ сияқты құбыжықтар қайда 
кеткен, папа?» – деп, сұрап еді ұлым бірде.
Қарап тұрып, қарашы, қинағанын,
(Не дерімді біле алмай, қиналамын)
Жексұрындар әлі де бар десем бе,
қызығы үшін бір күндік қиған арын.
Айналдырып өңін де, күлкісін де, 
жүр десем бе, біразы жұрт ішінде? 
Айтсам ба екен айыру қиындығын 
өзгелерден тірлігін, түр-түсін де?...
Айтсам ба екен, апыр-ау, бәрін-бәрін,
Сайтанның да көрдік деп, сан лаңын.
Тұздай құрып тұқымы кетпегенін,
Арамызда азғындар әлі барын?
Кім екенін білдірмей тегінің де,
өзгергенін айтсам ба, өңі мүлде?
Жылап тұрып жылан боп шағатындар,
қылдай күдік қалдырмай көңіліңде.
Бізге анықтап көрсетпей бұлдыр кейпін, 
арамызда аңқылдап бір күлмейтін, 
Айтсам бе екен, әлі де бар екенін 
жәдігөйлер – жымын да білдірмейтін?
Айтсам ба екен, білдірмей бір кемдігін,
ойыңды да өзіңнен білген бұрын,
Алаяқтар ұрпағы әлі күнге
ел ішінде елеусіз жүргендігін?
Айтсам ба екен, алапат күш көрініп, 
құбыжықтар күніге түске кіріп, 
Жалмауыздар жүргенін жасырынып, 
жезтырнақтар – тырнағын ішке бүгіп.
Түрі ұнарын, немесе үні ұнарын,
сездірмейтін қаншалық сары барын,
Хас батырдың өзі де білмейтінін,
қайсысына қалайша ұрынарын...
Шақта мынау күңкілден сөз арылған,
жасырар ем бәрін де озар ұлдан,

59
ұят деген, шіркінді, қайда қоям,
қайда қашып құтылам өз арымнан?!
Біреулер бекер айтып берді десін,
ұлым-ай, жасырайын енді несін;
Күні ертең сол сұмдардың соңғысымен,
соңғы рет шайқасуға сен кіресің!
* * *
Әңгіме де айтар бұлар, 
ақтарылар күй деген. 
Жорғамен де тайпалдырар, 
жалына қол тимеген.
Ағытылып ән бұлағы, 
көмекейді кернеген, 
Аңызға да қандырады, 
адам естіп көрмеген.
Ақ жарылып жатар әлі, 
ауылына барғанда. 
Жайлауға да апарады, 
жан баспаған жалғанда!
Осы, балам, ел дегенің
дуылдасып, жар салған,
ағаларың, жеңгелерің
алдымыздан қарсы алған.
Шыда, шыда, шыда, балам,
ауылға аяқ бастың ба, –
жатар әлі мына ғалам
аяғыңның астында!
Қамығарсың, жалығарсың, 
бағынарсың заңына, 
Алматыңды сағынарсың, 
Жабығарсың тағы да.
Қызықтырып бала-шаға, 
қырдың дәмін татарсың. 
Еріп еркін тамашаға, 
тауға бара жатарсың!
Үйрене бер бәріне де, 
әніне де басталған. 
Қарайлай жүр кәріге де, 
қашқақтама жастардан.

61
60
Келді екен деп астанадан, 
қарамайды ел тоныңа, 
Су құюдан қашпа, балам, 
үлкендердің қолына.
Құрбыларың күлмесін көп,
қой да күзет, ат та мін.
...Жатбауыр боп жүрмесін деп,
жеткізе айтып жатқаным.
аРаЛаП КӨР
Жусаны бар керемет шырғанағы,
көп аралап, көре кет бұл даланы,
Сүйкімді лағын да елігінің,
күй тілді бұлағын да жылғадағы.
Сортаңын да көре кет, саздағын да,
суырын да, сұқсырын, қаздарын да.
Көре кет киігін де, биігін де,
тұрады бәрі алдыңда жазда мұнда!
Қарағайын – қаптаған өрлей бетке – 
таяу барып тағы бір көрмей кетпе! 
Көре кет семсер қанат сұңқарын да 
самғаған ешкімге есе бермей көкте!
Жалықпай жаяу барып, шарша құмда, 
дәмін тат алшаның да, аршаның да.
Жүрсең де шөлде қалып, көлге барып,
көрмеген қызықтарың қанша мұнда! 
Дала да бір тарих дана дәптер,
парақтап, барлығын да аралап көр.
Түн қатып, түсің қашып, түзге түнеп.
тау барып, табаныңды жаралап кел!
Бұлбұл ма, бұлдырық па – тыңда бәрін,
тұңғиық тұнығында тұнған әнін.
Қысылмай сонда ғана айта аласың:
«Қызығын көргеміз», – деп, – бұл даланың!
ДоСЫм аЙТаДЫ
Достар айтар: «Ел сөзін елеме сен, 
Еш абырой таппайсың, неге десең, 
Жеткізбейді мұратқа ерегес те, 
төбелеске жолама, көп егеске!»

61
Мен айтамын: «Білесің өзің де анық, 
кей-кейде бір жайына төзіп қалып, 
арсыздармен амалсыз алысасың, 
жатпағасын жанына сөзің дарып».
Досым сонда тағы да безектейді: 
«Түйсіксізге бәрібір сөз өтпейді. 
Үндемеген ұтады осы күні, 
өртеніп-ақ тұрса да өзек мейлі».
ЖЕТІ аТа ЖЫРЫ
«Жеті атаңды білесің бе?» деп сұраған 
ауыл қартына жауап бере алмай қысылып 
қалдым», – деп еді ұлым бірде маған...
1
Арғы бабаң Алдияр арқалы адам болғанын, 
қорығанын қызғыштай атамекен орманын 
аңыз етіп айтады ел, айтады, ұлым, әлі де
ұрпағына қалдырған ақтық арман, соңғы әнін!..
Туған жердің түйірін татырмауға жат елге 
барғанын да бел буып, бас кететін қатерге.
Алакөлде әлі де айтады ұлым, бәрі де, 
жырдай қылып айтудан жалықпайтын әкем де!
Қорғаймын деп, қара орман, қасиетті өзенін, 
ашу, ыза, ащы кек өртей тұра өзегін, 
жекпе-жекке келгенде жау жағының жасы үлкен
батырына беріп сап тұрады екен кезегін!
Сұсымен де күшімен жауды ықтырып ол деген,
берген еді, дейді аңыз, елге – жігер, ерге – дем. 
Басы жұмыр пендеден беті қайтпай өтсе де, 
бақытына басқаның балта сілтеп көрмеген!
Шешен бе еді сол бабаң, қол бастаған көсем бе, 
(Бола қоймас күпірлік, киелі еді десем де),
тірісінің өзінде: – Алдиярлап! – ұрпағы, 
ұран болып қалыпты аты-жөні осы елге.
Хаттай тізе білетін қылығыңды әр ағат, 
ол жайында айтпайды ел жалғыз ауыз жаман ат, 
көзі тірі кезінде абыройын асырып, 
қабырғалы қарындас кеткен екен: – «Бабалап!»

63
62
Билік айтса қатайып, қара тастай кескінде,
қарамаған, дейді оны, туыспын де, доспын де, 
Ақиқаттың алдында – жақыны ма, жаты ма –
бұрылмапты бүйрегі, бұрылмапты ешкімге!
Аз атаның ішінде – Алакөлді мекендер, 
болған шығар басқа да жұмыр басты жеке ерлер, 
сенің бабаң солардан артығырақ тумаса, 
әлі күнге «Бабаң!» – деп, жүрер ме еді бекерге ел!
Ата сөзін тастамай, кеспейтін ел аға алдын – 
Алдиярдай бабаңа қалай ғана тағар мін. 
Алакөлге әлі де бара қалсаң жол түсіп, 
таныстырып жатады баласы деп «Бабаңның!»
Жасамай-ақ еш ерлік, көрсетпей-ақ мықтылық, 
елдің өзі-ақ бабаңның кім болғанын ұқтырып: – 
Көзі еді, – деп, – көненің, баласы, – деп, – 
«Бабаңның» 
күтіп алар сені де, кәрі-жасы тік-тұрып!
2
Алдиярдан кейін де, айтып өткен жақсы әнін,
бабаларың болыпты, білмесем де нақ санын,
еңіреген елінің ұлы болып өткен де, 
құлы болып кеткен де, күні кеше, патшаның.
Алдиярдан басқасы қандай адам болғанын, 
қорғап па еді қара орман, жасыл жайлау, жондарын,
солдырды ма жуадай жарылмаған ішкі дерт, 
маңдайынан – мәңгілік – арылмаған сор қалың?
Кейінгілер қастерлер қалмады ма ұран, із, 
олар жайлы бүгінге жетпеді, ұлым, бір аңыз, 
аңқылдаған ақыны, саңқылдаған батыры – 
болған еді дегенді естімедік мына біз!
Кім біліпті, ұлым-ай, тірлік атты тепкіде, 
тәлкегімен тағдырдың тулақ болып кетті ме, 
тұлпар мініп түлектер, тасқа тіліп табанын
өкінішпен өмірден егіз болып өтті ме?!
Кім біліпті, ұлым-ай, басынан бақ тайғасын, 
(Тізді дейсің тарих қайсы атаның қай жасын). 
Өтті ме әлде қой бағып таяқ үшін қақ бөліп, 
Алдиярдай атаның ақ шашақты найзасын?!.
Бұйым болмай бұралаң дүниенің өр-шөлі, 
бәрі батыр болған деп, жұбата алмас ел сені. 

63
Мұраға да қалмаған бабамыздың бірінің 
жалаң ұстап шығатын жарқылдаған семсері!
«Елім-ай!» – деп, еңіреп, салған әнін білеміз, 
басқа дерек-белгіден, ұлым, енді күдер үз. 
Алдиярдан басқа бір бабаң айтты дерліктей 
ел аузында жоқ бүгін жарым ырыс – лебіз. 
Айта жүрер бірінің болып па еді ерлігі, 
Кемелдігі, кеңдігі – білмейді, ұлым, ел мұны, 
Біздер үшін белгісіз, көздегені, мұраты 
Туған жерден, тек қана, безбегені белгілі!
3
Менің атам – Иманас қандай адам болғаны, 
төңкеріске тепсініп, тұңғыш атқа қонғаны, 
аймағына белгілі, ақтық сөзі ел болып, 
таусылғаны дәм-тұзы, ақырғы дәм, соңғы әлі!..
Кісі болған, дейді жұрт, кеудесі кең, жаны ізгі, 
алысыпты ақтармен Амангелді тәрізді, 
белгілі де, белгісіз бабалардың құны деп, 
ғасырларға созылған қайтарыпты қарызды.
Ерік бермей сол атаң өкпе тескен қайғыға, 
Жарқыраған жүрегін жалау етіп жайды ма, – 
Қарақшы да қаймыға қашады екен ол десе, 
дүрелеп бір айдапты-ау дүрілдеген байды да. 
Көкірегін кек керіп, атқан таңға серт беріп, 
төрт бөліп түн ұйқысын қып-қызыл бір өртке еніп, 
ордалы жау ұясын ойран еттім дегенде 
ойда жоқта мерт болып, отызында кетті өліп...
Атқа мінген шақтан-ақ арқаланып бір демде, 
Жау шебіне, кім білсін, жалғыз өзі кірген бе, – 
Зұлым оғы дұшпанның жұлып түскен, дейді жұрт, 
Ханға басын қараның теңгерем деп жүргенде!
Ұрпағының бетіне жүрмесін деп салық қып, 
Ата жауы алдына тұрды ма екен барып тік? 
«Тіке қарап, тура айтар мінезінен тапты ғой, 
кісі-ақ еді, не керек, – дейді жұрты – жарықтық!»
Қайран атам – қайыспас қара жартас бейнелі, 
Көз жұмарда, кім білсін, сөйлемеді, сөйледі, 
«Құдай» деген кісі еді, қара қылды қақ жарған,
жатқан жері жәннатта жайлы болғыр!» – дейді елі.

65
64
Қасірет-мұң барлығы ұмыт болар енді деп,
Қой үстіне бозторғай жұмыртқалар келді рет, –
дей бергенде оқыста опат болған кісі екен,
Қыр үстінде құйғытқан қызыл тудай желбіреп!
...Әлдекімге ұқсамай – көп ішінде бос өлер,
Осындай да бір бабаң өтіпті, ұлым, кешелер,
«Алдиярдай атаның аузынан-ақ түскендей 
ұлы еді ғой Имекең, ірі еді ғой!» – деседі ел.
4
Сенің атаң – Құсайын қандай адам болғанын, 
етек жиып, ес біліп, Октябрьмен оңғанын,
толысқанын, толғанын өзім айтып бере алам, 
өзім айтып бере алам, соңғы өсиет, соңғы әнін... 
Көріп қалған кешегі дүниенің тарлығын, 
аталардың ащы жас, аналардың зар-мұңын, 
егер өзі ат мініп, шықса алдынан бақ күліп, 
Октябрьдің арқасы деп білетін барлығы!
Бала шағын еске алып, баяндаған кезінде 
Октябрьдің ұлымын – деп санайтын өзін де. 
– Айналайын Октябрь! Өкіметім! – дегенде, 
Қуаныштың нұры ойнап тұрушы еді көзінде.
«Октябрьмен бір туып, бар өмірім бірге өткен, 
кісі болдым, – деуші еді, – құр қалмаған құрметтен». 
«Қақым бар!» – деп, кеуде ұрып, кергігенін көрмепті ел, 
тұратындай тірлігі таза ғана міндеттен!
Бар өмірім бірге деп Октябрьмен, енді елмен, 
тар жол, тайғақ кешулер аз бомаған ол көрген. 
Жарты күлше нанын да жақынымен бөліп жеп, 
жетімдерді – жеткізіп, жесірлерге дем берген.
Ауыл-үйдің, ол десе, түзу еді сәлемі, 
көп қылығын, мен емес, айтып отыр әлі елі, 
жалғандықты көргенде нажағайдай шарт сынып, 
жақсылықтың жолында жан қиюға бар еді.
Ел басқарып, жұрт билеп, дәуірлеген кезде де 
қиянаты тимеген, дейді бәрі, өзгеге. 
Қиып түсер тұстарда қимылға да бар еді, 
бар еді деп, айтады ел, сойып салар сөзге де!
Ағайынның аз ба еді берекесіз, бейпілі, 
солар үшін қиналып, көз ілмепті кей түні, 

65
жұрт аузында жүр әлі, жұрағаты кейісе: 
«Партияға өтпеген большевикпін!» – дейтіні.
Жазғыз медаль жарқырап әкеміздің төсінде 
қан майданнан кешегі оралғаны есімде. 
«Шүкір, – дейтін, – жарығым, шүкіршілік бәріне,
жазбасын де тек қана жаманатқа, кесірге!» 
Ел дүрлігіп, той жасап, дуылдасып жатқанда, 
барып па еді басы артық, пәтуасыз мақтанға, – 
«Шүкір, – дейтін, – әйтеуір, алып қалдық елді аман, 
төніп келген тажалдай сұрапылды шақтан да!
Көппен бірге кірдік қой қара дүлей тасқынға, 
жау түсірдім, жүгірдім, шегіндім де, қаштым да, 
фашизмнің бір оғы күні бүгін жан қинап 
жатыр, – дейтін жарықтық, – қабырғамның астында»
Қамы үшін деп қайтадан қара қазан, жас бала, 
араласқан дүбірге қарамастан басқаға, 
фашизмнің бір түйір оғы ма, әлде, кім білсін 
жеткізбеген атаңды елу алты жасқа да?!
Кім біліпті, ұлым-ай, ұрпақ үшін ендігі 
жоқ та шығар атаңның үлгі болар ерлігі, 
мақтаныш та мен үшін ел айтатын ақ пейіл, 
ағайынға дегенде, – ақ жарылған кеңдігі! 
Құрдастары атаңның кезігіп қап көшеде, 
Қауқылдасып, хал сұрап, сәлем айтса шешеме, 
Әкем үшін бір жасап қалам өзім, біреуі: 
«Құсекеңнің баласы жарады ғой!» – десе де...

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: