Серік Мырзалы философия оқу құралы
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
| монадаларды
(monos – грек сөзi, бiр) мойындауға әкелдi. Монадалар, негiзiнен алғанда, физикалық ұсақ бөлшектер емес, онда ол Демокриттiң атомына ұқсас болар едi. Олар кеңiстiкте ешқандай орын алмайды, оның заттық өлшемi жоқ. Монадалар – рухани-жандық, органикалық сапалы нүктелер, әрбiреуi тек өзiне тән даму сатысында. Өзiне ғана тән ерекшелiктерi бар, бiр-бiрiн қайталамайтын тұлғалар сияқты, монадалар да әртүрлi. Олардың бiр-бiрiне ұқсастығы – тек қана олардың бөлiнбейтiндiгi мен мәңгiлiгiнде. Сөзсiз, мұндай ойларға Лейбництi Левенгуктың микроскоп жасап, адам ұрықтарын үлкейтiп көрсетуi себеп болса керек. Лейбництiң монадалары iс-әрекетке толы, олардың әрбiреуi мәңгiлiк өзгеру, жетiлу толқынында. Монадалар рухани нүкте болғаннан кейiн әртүрлi iшкi күштерге толы, олар өздерiн шындыққа айналдыру жолында материалдық өмiрдi, физикалық үдерістерді тудырады. Монадаларды жете түсiну үшiн, ойшыл оларды адамдардың өмiрiмен салыстырады, өйткенi адамның жан дүниесiнiң өзi әртүрлi монадалар- дан тұрады. Мысалы, әрбiр тұлға өзiнiң өмiрiнiң шеңберiнде өне бойы өзгергенмен, бiрақ сол тұлға болып қалады, монадалар да сол сияқты. Адамдар бiр-бiрiне ұқсамағанмен, қоғамда әртүрлi топтарға бөлiнiп өмiр сүредi, монадалар да сол сияқты. Әрбiр монада – өзiнше жабық ғарыш. Лейбниц: «Монадалар- дың әйнегi жоқ, сондықтан еш нәрсе оған кiрiп, еш нәрсе одан шыға алмайды», – дейдi. Монада басқа монадаларға өзiнiң әсерiн тигiзе 175 алмайды, басқалардан да әсер ала алмайды. Олардың әрбiреуi өз-өзiне жеткiлiктi және өзiн-өзi шектеген. Бұл арада өте қиын сұрақ туады. Егер олар бiр-бiрiне өз әсерiн тигiзе алмаса, онда дүние бытырап, тәртiбi жоқ тұңғиық болып кетпей ме? Лейбництiң ойынша, бiздi қоршаған ғарыш, дүние – болуы мүмкiн дүниелердiң ең тамашасы, ондағы монадалар жүйеге келтiрiлген, үйлесiмдi түрде өмiр сүредi, өйткенi олар жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|