Серік Мырзалы философия оқу құралы
сенiм шеңберiндегi ойлау мен
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «сөзiмен» ашылады. Екiншi дiннiң түрлерiне келер болсақ, ондағы Құдай – дүние- нiң рухани алғышарты болғанымен, бiрақ Ол тұлға емес. Құдай – болмыстың
| сенiм шеңберiндегi ойлау мен
тебiрену . Сондықтан Шығыс философиясын дiннен бөлiп алып қарау тiптi мүмкiн емес. Ендi Шығыс елдерiндегi дiни-рухани ахуалға келер болсақ, онда «Құдай ашылған» дiндермен қатар (христиандық, ислам) «Құдайды ашпаған» дiндер де бар (конфуциандық, даосизм, буддизм). Бiрiншi дiндерге келер болсақ, ондағы Құдай трансценденттi, абсолюттi, кеңiстiк пен уақыттың шеңберiнен ары жатқан мәңгiлiктi. Ол адамзатқа өзiнiң «сөзiмен» ашылады. Екiншi дiннiң түрлерiне келер болсақ, ондағы Құдай – дүние- нiң рухани алғышарты болғанымен, бiрақ Ол тұлға емес. Құдай – болмыстың ең биiк сатысы, табиғаттан бөлiнбеген, бiрақ Ол ұғымның тозағына түспейдi, Оны сөзбен жеткiзе алмаймыз. Мұндай жағдай Құдай жөнiндегi арнаулы iлiмдi (теологияны) талап етпейдi. Соны- мен қатар табиғатқа табыну сезiмiн тудырып, оны қайта өзгертуге бағытталған iс-әрекеттердi терiске шығарады. Егер христиандық дiн Құдай өзi жаратқан жетiлмеген табиғатты тарту ретiнде адамға берiп, оны танып-бiлiп, қайта өзгерту, өз мүддесiне жарату, оған өз билiгiн 359 жүргiзу құқын берген болса, «Құдай ашылмаған» дiндерде табиғатқа адам өз билiгiн жүргiзе алмайды, оған табыну қайсыбiр үстемдiктi терiске шығарады, адам табиғатқа тиiспей, тек қана өз-өзiн ғана өзгертiп, өне бойы жетiлу үстiнде болуы керек. ХХ ғ. аяғына қарай дүниедегi ең жас дiн – исламның рухани ықпалында өмiр сүрiп жатқан елдерде дiни сананың күрт өсуi байқалады. Оның негiзгi себебi осы дiннiң ерекшелiгiнде жатса керек. Ислам – тек қана адамның жан дүниесiн баурайтын дiн ғана емес, соны- мен қатар ол қоғам болмысының әлеуметтiк, саяси, құқықтық сала- ларын да бақылауға алып отырады. Мысалы, Аятолла Хомейни (Иран революциясының көсемi) өзiнiң «Исламдық басқару» деген еңбегiнде «Исламдық құқықтық мемлекеттiң» қазiргi Еуропа елдерiндегi құқық- тық мемлекеттерден артықшылығын Құран арқылы көрсеткiсi келедi. Оның ойынша, Еуропа елдерiнде заңдарды шығаратын арнаулы мекемелер, заңгерлер, депутаттар т.с.с. бар. «Олардың қол астынан шығатын заңдар әрқашанда жетiлмеген, кемелiне келмеген, өйткенi әртүрлi әлеуметтiк топтар өздерiнiң мүдделерiн қорғау жолында заң қабылдайтын мекемелерге өздерiнiң ықпалын тигiзiп, заңның бұрмалануына әкеледi. Сондықтан ол елдегi заңдар оқтын-оқтын қайта қаралып, өзгертiлiп отырады. Ал ислам елдерiне келер болсақ, онда қоғамдық қатынастар шариғаттың негiзiнде ретке келтiрiледi. Шариғаттың заңдарын адам жасаған емес. Олар Мұхаммед пайғамбарға Алланың берген аяты, сондықтан ол кемелiне келген, жетiлген, барлық адамдар сыйлайтын, бұлжытпай орындайтын нормалары», – деп қорытады А.Хомейни. Мiне, осындай ғасырлар бойы шариғаттың негiзiнде қалыптасқан ислам елдерiндегi қоғамдық сана жаңарту барысындағы біршама өзгерiстердi қабылдай алмайды, өйткенi олар шариғаттың көп нормала- рына қайшы келедi. Олай болса, «дiни фундаментализмнiң» терең түп- тамырын бiз осы тұрғыдан түсiнуiмiз қажет. Ал ендi ХХ ғ. ислам ойшылдарына келер болсақ, олардың қозғаған негiзгi мәселелерi – ол ислам цивилизациясының ерекшелiктерi мен ислам дiнiндегi адам жөнiндегi қағидалар. Мысалы, Иран философы жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|